–  Jak się skończyła ta cała historia?

–  A jak pan myśli? – Jemke klepnął się po pagonach. – Ciągle jestem porucznikiem. – Osuszył szkło i zamachał na kelnera. – Ale-ale! – coś sobie przypomniał. – Pan przecież chyba kogoś znalazł na tym strychu.

–  Przeoczyliście jeszcze jedną dziewczynkę.

–  Aha. Dziewiętnaścioro, znaczy się. Przyzna pan, nie jest to igła w stogu siana.

–  No faktycznie, nie jest.

Jemke zmrużył mokre oczy, spojrzał na Trudnego z dołu.

–  A pan się nie boi mieszkać w takim domu?

–  Jakim?

–  Nawiedzonym.

–  Skąd panu to przyszło do głowy?

–  Każdy by się bał.

–  Skąd panu przyszło do głowy, że nawiedzony?

– Bo cuda się w nim dzieją, oto skąd. Mhm? Pan nic nie widział, nic nie słyszał?

Trudny się zirytował. Nachylił się nad stolikiem i szepnął chrapliwie w spocone ucho Obersturmfuhrera:

–  Potwory mi się pokazują. Nocami duchy rozmawiają w jidysz. Śpię z diabłem w objęciach.

Jemke na chwilę wytrzeszczył oczy, zaraz jednak wybuchnął śmiechem.

–  To tak jak ja! To zupełnie tak jak ja! – Złapał kelnera za bluzę, powalił na kolana i podniósł z podłogi toczącą się butelkę wódki. – Pan, panie Trudny, pan jesteś swój chłop. Pan mi powiesz. Ja panu powiedziałem. Pan mi powiesz, jak to jest… jak to jest ze śmiercią, jak to jest z umieraniem. Pan masz dobre oczy. Ja jestem pijany, ale widzi-. Pan wie. Pan wie.

Cokolwiek takiego Trudny wiedział, wiedział to nocą, w dzień bowiem był pełen wątpliwości. Wrócił do domu, poszedł do kuchni. Tam, na nie malowanym drewnianym blacie, widniała podkówka owych drobnych, ostrych wgnieceń. Patrzył i wątpił. Czy dziecko miałoby siłę, by wgryźć się w twarde drewno aż tak głęboko? Czy miałoby wystarczającą do tego siłę nawet w momencie konwulsyjnego napięcia wszystkich swych mięśni? Nawet w momencie śmierci? Przeszedł do gabinetu i wspominał dźwięki. Czy owo miękkie zaseplenienie, jakie posłyszał w głosach duchów, rzeczywiście powinien przypisać ich dziecinności? Kto do niego mówił? Martwe żydowskie dzieci?

Usiadł w fotelu. W domu panowała przedświąteczna gorączka; żadnych robotników, sama rodzina, ale i tak hałas, jakby krzątało się po nim tuzin osób więcej. Poczuł rozlewające się po niespokojnych myślach ciepło irracjonalnego poczucia bezpieczeństwa i zirytowało go to jako oznaka słabości. Zaklął pod nosem.

Wstał i wyjął z jednej podbibliotecznych szafek ciężki inkunabuł, ową starożytną księgę gęsto okutą, zdobytą podczas niedawnej nocnej peregrynacji tajemnych rewirów strychu. Gdy wspiął się był nań rankiem po tamtej nocy – nie dostrzegł po tunelowym przejściu w zakurzonej graciarni ani śladu, musiałby się do drzwi sekretnego pomieszczenia dosłownie przerąbywać przez zwały gargantuicznych śmieci. Księga – podobnie jak i notatnik o poblakłych stronicach – stanowiła dar, dar domu dla Trudnego.

Dla tego drugiego, nocnego Trudnego; istniało bowiem dwóch Janów Hermanów: nocny i dzienny – i inne były ich myśli, inne strachy. Teraz, o zmierzchu, dokonywała się niedostrzegalna metamorfoza: pewne rzeczy szły pod powierzchnię, pewne wynurzały się ponad. Z powrotem usiadł w fotelu i nałożył okulary; przesunął czułymi opuszkami palców po chropowatej powierzchni okładki Księgi: poczuł lekki dreszcz, niczym od pochłonięcia drobnej różnicy elektrycznych potencjałów. Trudny sprzed zachodu słońca by go nie poczuł. Zaś ten nomy r miał już na końcu języka ciepły szept: „Moja…" -jakże dziecinny, jakże, w gruncie rzeczy, śmieszny; wszak jeszcze nawet nie wiedział, co Księga zawiera, nie otworzył jej. Ale w tej chwili zawartość nie miała znaczenia. Księga znaczyła samym swym istnieniem: oto jest starożytna skarbnica zapomnianej wiedzy. Oto jest hibernatuum przedwiecznych prawd. Oto jest symbol; nocą i dla dziecka – promieniujący mocą doprawdy magiczną. Niemal to czuł, niemal słyszał przez swędzącą skórę. Dzierżę w swych dłoniach magiczny artefakt. Magia jest dookoła, magia jest we mnie. Noc.

Z kłódką poradził sobie scyzorykiem. Odłożył ją potem na stolik delikatnie, niczym bezcenny odłamek helleńskiej ceramiki, a nie kawał zardzewiałego żelaza. Wciągnął powietrze i otworzył Księgę. Martwe światło żarówki padło na pożółkłe stronice.

Łacina. Nie znał łaciny. Pomyślał, czy by się z tym nie przejść do księdza Franciszka, ale zaraz inna myśl przesłoniła tamtą: Nie zdradzać się! Nie ujawniać! Nie pokazywać Obcym! Cóż jednak sam pocznie z tymi starymi tekstami, jednym w hebrajskim, drugim w łacinie, jednako nieodczytywalnymi? Ostrożnie przewracał grube strony. Oczekiwał prymitywnego druku – a to mimo wszystko pismo ręczne, benedyktyńska kaligrafia. Oczekiwał jakichś ilustracji, ozdobnych inicjałów, iluminacji na marginesach – nic z tego: nagi i surowy ciąg niezrozumiałych słów.

Zadzwonił telefon.

Wstał, odebrał.

–  Trudny.

–  Dobrze, że cię złapałem. – To Janos.

–  Co się dzieje? Kontrolerzy się pospieszyli?

–  Nawet mi o tym nie przypominaj!

–  Więc co?

–  Słuchaj, ty znasz niejakiego von Faulnisa?

–  Kogo?

–  Peter Unalus von Faulnis, SS-Standartenfuhrer. – Pierwsze słyszę.

–  Zatrzymał się tu na święta. Przejazdem z Berlina.

–  Cóżeś taki zastrachany? Skąd on jest, z Sicherheitsdienst? Hę?

–  Powiedziałem ci, skąd on jest z Berlina. Niech cię nie zmyli jego ranga; chociaż my obaj pułkownicy, ja mu mogę co najwyżej buty polerować. Generalmajor mało facetowi do dupy nie wlazł. Słyszysz mnie, Trudny? Mówi się, że on ma chody u samego Himmlera.

–  Kto, ten von Faulnis? – Jan Herman zdjął okulary, podrapał się w brew. – No dobrze, rozumiem, że zostaliście nawiedzeni przez jakąś szarą eminencję na pielgrzymce prosto z Wolfsschanze… Ale co mnie do tego?

Janos żachnął się.

–  Co jemu do tego!? A myślisz, że dlaczego do ciebie dzwonię? Otóż robię za posłańca: niniejszym zapraszam cię na śniadanie ze Standartenfuhrerem Peterem von Faulnisem. Jutro, w głównej sali Royalu. Dziewiąta trzydzieści. Łeb ci ukręcę, jeśli się spóźnisz.

Trudnego zatkało.

–  Żartujesz – sapnął.

–  Ta, pewnie, żartuję, a jakże…! Trudny, ja cię proszę, powiedz mi szczerze: o co tu idzie?

Trudny przedreptał do fotela i zwalił się weń, razem z telefonem; otwarta Księga znajdowała się już na zewnątrz jego spojrzenia: nastąpił niespodziewany powrót dziennego Jana Hermana.

– Nie znam tego człowieka. Nigdy w życiu o nim nie słyszałem. Boję się, Janos, że ktoś mnie podłożył.

–  Kto?

Trudny przeczesał szybko pamięć.

–  Ostatnio był taki jeden podporucznik ze sztabu…

–  Nazwisko!

–  Hoffer bodajże. Wanny Generalmajora.

–  Hoffer… zapisałem, sprawdzę. Nikt więcej?

–  Wszystko jak zwykle. Wiesz, jak to jest. Nikt nie wybiera sobie wrogów. Mhm, nie masz jakichś podejrzeń, co też ten piesek Reichsfuhrera SS może ode mnie chcieć?

–  Mam cię jeszcze bardziej wystraszyć?

–  Nic nie powiedział?

– Powiedział, żebym cię umówił na śniadanie z nim. Nawet nie pytałem, dlaczego przyszedł z tym do mnie. Z takimi ludźmi lepiej nie mieć za wiele do czynienia. Obiecaj mu wszystko, co będzie chciał, przytakuj i płaszcz się, i spieprzaj stamtąd najszybciej, jak będziesz mógł. Do jasnej cholery, Trudny, ty jesteś Polak!

–  No tak. Rzeczywiście. Gute Nacht.

Poszedł powiedzieć to żonie. Smażyła farsz do pierogów.

–  Co? Idziesz w Wigilię na śniadanie z jakimś esesmanem?

–  Daj spokój, Viola, nie mogłem przecież odmówić…

–  Myślałby kto, jaki bezradny…!

Skończyło się na obustronnej irytacji. Złapał się na tym, że myśli o Violetcie jako o kolejnej przeszkodzie w prowadzeniu interesów. Rozwścieczyło go to jeszcze bardziej. Położył się spać w paskudnym nastroju. Śniło mu się, że dokonuje gwałtu na pozbawionej twarzy kobiecie. Rano obudził się z niejasnym poczuciem winy. Spojrzał na Violę, która stała przy oknie, odwrócona plecami, z nagimi rękoma założonymi ciasno na piersi, nieco zgarbiona, zapatrzona w ponurą biel cichej ulicy.

–  Wigilia.

–  Wigilia – odszepnęła.

–  Nie jestem dobrym człowiekiem.

–  Daj spokój.

Stęknął, wygrzebał się spod kołdry, podniósł, przeciągnął; podszedł do żony od tyłu, nie objął jej jednak. W pokoju było cieplej, niż myślał, stary piec dobrze ciągnął -chociaż rozespany, Trudny nie czuł chłodu.

–  Coś ci powiem – nachylił się nad nią, zbliżył usta do jej ucha, przesłoniętego czarnymi, splątanymi włosami; wciągając powietrze, wciągnął jej zapach: pachniała snem. Zmysł węchu Jana Hermana więcej ważył w proporcji do pozostałych jego zmysłów, aniżeli u innych ludzi; niektóre chwile, niektóre wrażenia – pamiętał wyłącznie poprzez ich aromat, a przecież nie jest łatwo zapamiętać kształt, kolor i fakturę zapachu.

–  Daj spokój – poruszyła lekko głową, jakby chcąc odsunąć się od niego, z czego ostatecznie zrezygnowała, wybierając bezruch i pasywność.

–  Ja wkrótce oszaleję, Viola.

Informacja była w tonie głosu, jakim to wypowiedział.

Obróciła się w miejscu i spojrzała mu w oczy, nagle niemal wciśnięta w jego ramiona, zmuszona przez tą nachalną bliskość do narzucenia swej twarzy konkretnego wyrazu – wybrała gniewną konfuzję.

–  Znowuż się Słowackiego naczytałeś?

–  Muszę cię ostrzec.

Znała go na tyle dobrze, by nie kontynuować kpin w obliczu braku jakiejkolwiek reakcji na pierwszą.

–  Przed czym? Odwrócił wzrok.

–  Przeczuwam… przeczuwam zmianę.

–  Od kiedy to właśnie ty jesteś od przeczuć? Janek! -pchnęła go w pierś. – Mów, jeśli coś wiesz! – Już się bała. już strach drgał w jej głosie. – W coś ty się znowu wpakował?

– Nie wiem. Nie wiem, co to jest. – Złapał ją i pociągnął na łóżko; nie szamotała się bardziej niż zwykle: obserwowała jego twarz, sztucznie martwą. – Są takie poranki kiedy się budzisz i wystarczy, że raz wciągniesz powietrze, a już z całą pewnością wiesz, iż wkrótce nadejdzie burza. – By nie patrzeć jej w oczy, obserwował swoją lewą dłoń, wędrującą powoli po unoszących się i opadających piersiach Violetty. – To jest ten ucisk w uszach, to oczekiwanie na grzmot.