I sam nie wiedział, czemu najpierw poszedł obwieścić nowinę szamanowi, a później rodzicom czy kapłanom.

– Będę mieć dziecko – powiedział. Szaman oprawiał rybę. Pokiwał głową bez zdziwienia i dorzucił:

– Syna.

– Skąd wiesz? – ucieszył się Jon. – Więc po ojcu też widać, czy będzie syn, czy córka? Słyszałem, że stare kobiety potrafią rozpoznać płeć dziecka po zachowaniu i wyglądzie matki. Tymczasem ty…

– Ten, kogo On wybiera, zawsze ma syna. To jest Jego dar – odparł szaman.

– Jego dar?! I za cóż w ten sposób płaci? – spytał Jon, czując, jak rosną w nim niepokój i gniew.

– On nagradza. Kiedyś nagradzał tych, którzy wiernie mu służyli: szamanów. Dlatego każdy szaman zawsze miał uzdolnionego magicznie syna. Ty mu nie służysz. Ale jesteś. Słyszysz Jego głos. Byłeś u Jego stóp. Od tylu długich lat było tam tak pusto. Głucho. On przywykł słyszeć co dzień głosy tysięcy pątników, wędrujących Kamiennymi Drogami, a od wielu lat słyszy tylko głuchą ciszę. Ty ją przerwałeś. Więc pragnie nagrodzić cię za to, że nie czuje się już tak samotny.

– Czego będzie chciał w zamian za swój dar? – spytał Jon.

– Nie wiem. Może nic. Może wiele – odparł czarownik.

– Zmąciłeś moją radość z syna – powiedział Jon gniewnie.

– Nie trwałaby długo, gdybyś usiłował o Nim zapomnieć. On tego nie lubi.

– Skąd wiesz, co On lubi, skoro nigdy u Niego nie byłeś! – zawołał wściekły Jon. Chciał nacieszyć się myślą o dziecku, pragnął obwieścić nowinę rodzinie i Plemieniu, ale stary szaman zepsuł wszystko, przypominając mu nie wypowiedziane i nie spełnione zobowiązania.

– Po raz pierwszy usłyszałeś Jego zew, gdy miałeś dwanaście lat. Przed trzema miesiącami skończyłeś dwadzieścia jeden. Długo zwlekasz. Nigdy u Niego nie byłem, lecz znam Jego zwyczaje. Całe życie mnie o nich uczono. Wiem zatem, że nie należy do Bogów cierpliwych. Wybrał Cię i przyjąłeś imię “Jon w Drodze”. Nie protestowałeś, choć miałeś prawo. Złożyłeś mu obietnicę. Czekał cierpliwie. Ale od paru dni znowu mówi… – ciągnął szaman.

– GRDHGBHWZ – zadźwięczało bezgłośnie w uszach Jona.

– Gdy będzie musiał czekać zbyt długo, ukarze cię. On nigdy niczego nie daruje. Umie nagradzać, lecz umie też karać tych, którzy mu źle służą – ciągnął szaman.

– Ja mu nie służę.

– Ale On cię przywołał.

– Dlaczego mnie…? – spytał Jon, mimo woli obronnym ruchem dotykając skórzanego woreczka na piersi. Stary czarownik w milczeniu pokręcił głową. Zapadła cisza, przerywana tylko śpiewem Rzeki. Wreszcie szaman szepnął:

– Pozwolił ci dorosnąć, pozwolił ci przeżyć miłość, pozwolił ci pojąć żonę i spłodzić syna. Był dla ciebie bardzo dobry, jak na Jego obyczaje. Teraz chce zapłaty. Ruszaj w Drogę, Jonie…

I Jon ruszył. Kamienna Droga jakby zarosła gdzieniegdzie mchem lub tak się Jonowi zdawało. Gałęzie wielkich drzew wydłużyły się, splatały konary ponad jego głową i Droga sprawiała wrażenie węższej niż za pierwszą jego bytnością. Ale wciąż panowała tu zdumiewająca cisza. Młody mężczyzna słyszał każdy swój krok, a nawet oddech. Ptaki nadal unikały zakładania tu gniazd. Nic nie szeleściło w poszyciu leśnym; krety, jaszczurki i borsuki widocznie także wolały trzymać się od tego miejsca z daleka.

Jon dotknął dłonią szyi nie po to, by sprawdzić, czy wisi na niej skórzany woreczek z ziarnkiem piasku, ponieważ wciąż czuł w tym miejscu głowę Gai. Wtuliła się w ten ciepły zakątek pomiędzy szyją a barkiem i długo milczała, gdy powiedział, że musi spełnić przyrzeczenie związane z jego plemiennym przydomkiem.

– Jestem Jonem w Drodze od tylu lat. A tymczasem jeszcze w nią nie ruszyłem. Tych kilka krótkich wypraw się nie liczy,…

Milczenie Gai było tak wymowne jak kilka wilgotnych kropli, które poczuł na szyi. Łzy… – pomyślał bezradnie. Nie chciał, by Gaja utrudniała mu odejście. Przecież i bez tego wszystko w nim sprzeciwiało się, by opuścić dom i ruszyć w Nieznane, Obce. Żona zrozumiała to, gdyż nie wyrzekła ani słowa, odsunęła głowę i pokazała jasną twarz bez jednej mokrej kropelki spływającej z oczu.

– Nie pytaj… – zaczął na wszelki wypadek, ale nie musiał kończyć. Gaja już wiedziała, że prosi ją, by nie pytała, kiedy wróci. Nie zamierzała pytać. Zdawała sobie sprawę, że on i tak tego nie wie. Nawet mężczyźni jadący na polowanie nie umieli określić dnia powrotu. A Jon nie wybierał się polowanie.

– Będzie, jak musi być – powiedziała Gaja dźwięcznym, mocnym głosem, w którym nie usłyszał drżenia. I o to szło: aby nie wstrzymywała go żadną kobiecą sztuczką. Zresztą wiedział, że ona tego nie zrobi. Była inna niż wioskowe kobiety. Podobna do niedźwiedzicy. Dlatego, idąc teraz Kamienną Drogą, Jon był spokojny o syna, który się narodzi. Gaja da sobie radę i bez niego, to było pewne. A zresztą…

– Wrócę do domu! – zawołał głośno, chcąc, aby echo zaniosło te słowa monstrualnemu posągowi, który czekał na niego za trzecim zakrętem. Ale w tej części Puszczy nie było nawet echa.

Trzeci zakręt pojawił się szybciej, niż Jon chciałby zobaczyć. Po raz wtóry wkroczył zatem w długi, złowieszczy cień rzucany przez posąg starego Boga. Szedł, nie podnosząc głowy i nie patrząc na Niego. I tak czuł tę obecność. Nie tylko tu.

Po chwili stał u potężnych stóp gigantycznej rzeźby. Podniósł głowę. Ponad nim, wysoko, wznosiły się ramiona i głowa Boga. Dziwne, ale mimo całego ogromu posągu, wydał się on Jonowi mniejszy. Już go tak nie porażał wielkością. Bezimienny milczał, ale Jon i tak słyszał Jego wezwanie.

– Muszę TAM się wspiąć… – zaczął półgłosem, niby do siebie, niby do Niego i urwał, mierząc wzrokiem wysokość i oceniając stopień trudności zadania.

Nie, to nie takie trudne dla młodego, silnego mężczyzny. Posąg był pełen wypukłości i wgłębień. Jon objął ramionami ogromną nogę Boga i ruszył w górę. Kamień, z którego wykuto Bezimiennego, był chropawy i ciepły. Pulsował życiem. Dłoń Jona wsparła się na monstrualnym pępku Boga, a stopy postawił teraz na znamionach Jego męskości. Odpoczywał. Nagle uprzytomnił sobie, że pępowinami, które łączyły gigantycznego i przerażającego Boga z tysiącami wiernych, były Kamienne Drogi. A wiara, którą czuli i wyrażali jego współplemieńcy, była krwią krążącą w ciele Światowida. Krwią i pożywieniem. Ludzie w długich sukniach odcięli Go od krwiobiegu, od lęku i miłości, którymi się żywił: skazali na samotną, powolną agonię. Czy umierający człowiek nie broni się? Czy On nie ma zatem prawa, by się bronić? Skazano Go na śmierć przez zapomnienie, a jest to – dla Bogów i ludzi – najgorszy rodzaj umierania.

– W dodatku nie miałeś dzieci… – szepnął ironicznie, spoglądając na wyolbrzymione oznaki męskości, ale ironia zaraz zniknęła. Uprzytomnił sobie, że raptem przed stu pięćdziesięciu laty wszystkie Plemiona, setki tysięcy ludzi, były Jego dziećmi, na dobre i na złe. Dlatego miał prawo żądać ofiar.

– …lub przynajmniej tak sądził – szepnął Jon, podejmując na nowo wspinaczkę. Gdyby teraz spadł, pewnie by się zabił. Był coraz bliżej celu, wysoko ponad ziemią, jakby wspiął się na najwyższy dom w Wiosce. A przecież do ramion Boga jeszcze sporo brakowało.

Po długim, mozolnym trudzie, zmęczony, spocony, czując drżenie mięśni, stanął wreszcie na Jego ramionach. Miał dziwne uczucie, że posąg drży wraz z nim, jakby wstrząśnięty ludzką bliskością po tylu latach pustki. Drżenie to, nie wiedzieć czemu, przejęło Jona litością.

Wyprostował się i dla utrzymania równowagi objął rękami masywną szyję Bezimiennego. Wychylił się, chcąc zajrzeć mu w oczy. Już tam, w dole, wydawało mu się, że pod półprzymkniętymi powiekami posągu coś połyskuje. Prawie jak źrenice. Ale grube powieki strzegły swej tajemnicy i Jon wychylił się w przód, by w nie zajrzeć. Nie musiał…

Bezimienny miał oczy otwarte. Lśniły jak cenne kamienie. Były ciemne, głębokie i coś się w nich odbijało, migotało, zmieniało barwę. Odbite światło? Jon, mimo lęku, zdziwił się i wychylił jeszcze bardziej. Mógłby przysiąc, że nim zaczął się Wspinać, powieki Bezimiennego były lekko przymknięte. A teraz tak szeroko otwarte…

Jon objął Go mocniej za szyję i wychylił się w tył, aby obejrzeć choć dwie z czterech twarzy Światowida. Powieki tej drugiej, odleglejszej, były wpółprzymknięte. Młody mężczyzna chwilę się wahał, po czym ruszył wokół czterech potężnych ramion Boga. Musiał wiedzieć – a teraz już miał pewność: Bezimienny otworzył tylko jedną parę oczu w jednej ze swych czterech twarzy. Jon powrócił do punktu wyjścia i trzymając się krótkiej, grubej szyi posągu, znowu zajrzał w rozwarte oczy.

– Na co patrzysz? Co widzisz? – spytał. Światowid milczał. – Nie chcesz mówić? Sam zobaczę! – zawołał i znów ruszył po ramionach Boga, jak górską ścieżką. Tym razem tak się ustawił, aby być zwróconym w tę samą stronę, co twarz Światowida, która patrzyła otwartymi oczami. Przywarł do posągu – i znów wydało mu się, że jest on ciepły jak żywe, myślące i czujące ciało. A przecież kamień, otoczony wokół ciemną Puszczą, powinien być chłodny. Przywarł do kamiennej rzeźby jeszcze mocniej, niemal złączył się z nią w jedność i spojrzał przed siebie, tam gdzie spoglądały oczy Boga. Najpierw nie widział nic poza tym, co widzieć się spodziewał: bezkresną Puszczę i jedną z czterech Kamiennych Dróg, urywającą się przy trzecim zakręcie. Drzewa przysłaniały resztę Drogi. Potem wydało mu się, że coś zamigotało na horyzoncie. Spojrzał jeszcze raz: nic, tylko Puszcza. Ale jakby inna, bardziej zamglona. Spojrzał znowu: powietrze drgało tak, jak drga, gdy jest bardzo gorąco i nie wiadomo skąd rodzą się dziwne miraże. Ale w Puszczy było chłodno. Mimo to krajobraz przed oczami Jona migotał coraz bardziej, zasnuwał się rozedrganą, nieprzejrzystą mgłą – po chwili drzewa zaczęły znikać sprzed jego oczu. Została tylko ich zieleń i biel chmur ponad nimi… Zieleń… ZIELEŃ… Biel… BIEL… zielone… ZIELONE…

– …zielone. Właściwie dlaczego fartuchy chirurgów są zielone? – spytał Jon, a maseczka na twarzy stłumiła jego głos. Mimo to wszyscy w tej białej, lśniącej czystością sali operacyjnej podnieśli głowy i spojrzeli zdziwieni. Zdziwienie widać było tylko w ich oczach, gdyż pozostałe części twarzy były, podobnie jak jego własna, skryte za bawełnianymi, sterylnymi maseczkami- Owszem, niektórzy chirurdzy dowcipkowali w czasie poważnych operacji, ale on nigdy. Wydawał krótkie, niezbędne polecenia, więc wszystkich musiało zdziwić pytanie nie mające żadnego związku z pacjentem. Jednak Jon nie zamierzał żartować.