– Кепска чалавеку!
– Душна! Вокны адчыніце!
А вокны і так расчыненыя.
– Ён мёртвы! Не дыхае!
– Не, ён жывы.
Перанеслі непрытомнае цела з пасінелым тварам да вакна на канапку, выклікалі хуткую. Госці не разыходзіліся. Гаварылі амаль шэптам. Хадзіць стараліся ціха, каб не стукаць нагамі. На дальнім канцы стала сёй-той, карыстаючыся момантам, выпіваў і закусваў. Вельмі хутка прыбыла брыгада медыкаў з трох чалавек, у бурачковага колеру камбінезонах, схіліліся над целам. На руцэ, пальцы якой нарэшце разагнулі і выслабанілі з іх чарку, пульс не прамацваўся.
– Ну, што, доктар? – нецярпліва спытаў нехта.
Доктар разагнуўся:
– Усё.
Як толькі гэтае слова прагучала, на некалькі хвілін усталявалася мёртвая цішыня. Парушыў яе доктар.
– Падобна на атручванне, – сказаў ён. – Усе сімптомы. У яго была алергія?
– Была, была!
– Яшчэ як была!
– Я б вам параіў нічога не чапаць на стале, – сказаў доктар.
Узніклі насілкі, цела, накрыўшы казённай прасціной, вынеслі. Тут і пачалося. Рыта заўважыла, як Інга пабялела і прыклала да рота насоўку. Ззаду пачуўся шэпт: “Гэтую с… даўно трэба было атруціць”. Рыта хутка азірнулася. Усе стаялі панурыўшыся, з сумнымі сур’ёзнымі тварамі. Няўжо пачулася, няўжо гэта яна сама падумала ці, яшчэ горш, вымавіла ўслых? Ды не – ціхія галасы ледзь чутна луналі ў паветры.
“Добра, што ён ужо нічога не чуе”. – “Ён і пры жыцці быў глухі як пень. Да мастацтва”. – “Якія мы ўсё ж цынікі”. Галоўны рэдактар Камар раптам гучна сказаў:
– Вось дык фокус. Я не думаю, каб у каго-небудзь быў зуб на нашага гендырэктара.
Усе прыціхлі і нават як бы працверазелі. Спадылба пачалі паглядваць адно на аднаго. Кожны сам пра сябе ведаў, што ён не вінаваты, але ведаў, што і іншыя думаюць таксама, падазраючы суседа. Кожны ліхаманкава ўспамінаў, ці не сказаў што лішняе ў кабінеце, каля кава-аўтамата, у курылцы, на вуліцы, і калі сказаў, дык якія могуць быць наступствы?
– Не чапайце нічога на стале! – зноў пачуўся тонкі голас Камара. Ён яўна забіраў ініцыятыву ў свае рукі.
Пасля гэтых слоў усе моўчкі пачалі разыходзіцца.
17
На двары Рыта з рэжысёрам Скіндзерам спыніліся непадалёк ад ганка пад старой таполяю, дзе было самавольнае месца для курэння. “Жах нейкі”, – сказала Рыта і пацепнула плячамі, нібы холадна ёй было. Яна правяла вачамі Інгу, якая сядала ў свой аўтамабіль.
– Чаму жах? Наадварот, я б сказаў, мудрае рассяканне гордзіева вузла. Быў дэспат – няма дэспата. Пры ўмове, канечне, што ён сваёй смерцю памёр.
– Ну, што ты вярзеш?
– А што? Многія жадалі, каб ён апрастаў гэты свет. Таму надта падазрона такое хуткае выкананне.
– Ну, што ты пляцеш?
– У тым ліку і ў цябе. У цябе былі няпростыя адносіны з Хрушчанкам… нябожчыкам Хрушчанкам, – паправіў сам сябе рэжысёр.
– Калі гэта жарт, дык зусім нясмешны.
– Прынамсі, цяпер цябе ўжо не звольняць.
– А ў цябе? У цябе былі з ім простыя адносіны?
– У мяне – так. Я выключэнне. Мне трэба быць рахманым, добрым да ўсіх. Як цяляці, каб смактаць больш матак. Я залежны ад усіх: ад рэдактара, аператара, гукавіка, дырэктара…
– Сцэнарыста, – падказала Рыта. Яна старанна прытушыла акурак, раструшчыўшы яго аб шурпаты ствол таполі.
– Ад яго ў першую чаргу.
– А дарэчы, – успомніла Рыта. – Памятаеш, у канцы зімы? У мяне на балконе? Ты казаў пра хлопчыка, які з’явіцца на кінастудыі, каб адпомсціць за бацьку?.. Яшчэ разважаў пра кіношнага бога.
– Абсалютна не памятаю, – адказаў Скіндзер.
– Як дзіўна, што ўсё пачынае спраўджвацца. Хрушчанка – першая ластаўка? Адкуль ты ведаў? – не сунімалася Рыта. – Ты ўжо тады ведаў пра гэтага маладога сцэнарыста!
– Выпіўшы быў. – Скіндзеру яўна не хацелася гаварыць на гэтую тэму. – А калі і сказаў, менш слухай і лягчэй забывай. Цяпер такія людзі і такія часы…
На ганак выйшаў Вечка. Рэжысёр махнуў яму рукою.
– Пабягу. Прабач!
“Сябры”, – падумала Рыта з рэўнасцю, але і з палёгкаю. Хай ідзе. Бо інакш напросіцца правесці, а ёй трэба пабыць адной. Хацелася прыйсці ў сябе ад усяго гэтага. Пакуль дабіралася дамоў, яна ўсё думала, думала, і было ў тых думках добрае, не вельмі добрае і проста дрэннае. У тым ліку нават трывожнае.
“Каб сапраўды яшчэ мяне не прыплялі”, – думала яна.
Тым больш ёсць падставы. Усе ведаюць, што ў яе з Хрушчанкам былі, мякка кажучы, нацягнутыя адносіны. Пра нябожчыкаў нельга кепска, але Рыта апроч як з нядобрым пачуццём думаць пра яго не магла. Прыставанні яго, а ён на самой справе прыставаў, потым гэты загад на звальненне. А галоўнае, што здуру, хай сабе іранічна, яна пісала пра ўсё гэта. Рыта – у рэальным жыцці ціхоня, шэрая мыш, у жыцці віртуальным рабілася смелай, дасціпнай, з’едлівай, знаходлівай на патрэбнае, часта вострае слоўка. У іхнім закрытым чаце маці-адзіночак, дзе яна актыўнічала, пад нікам, канечне, яна давала кароткія і трапныя характарыстыкі сваім супрацоўнікам, апісвала кінастудыйныя справы і плёткі, распавядала пра закрытыя і адкрытыя сцэнарныя конкурсы і выцякаючую з іх міжвідавую барацьбу. Гэта дарэмна яна рабіла. Магла напісаць і лішняе. Цяпер яна моцна шкадавала аб гэтым.
“Трэба хутчэй пацерці ўсё!”
Праскоквала ў яе думках і харошае. Нядаўняя падзея, калі можна так назваць смерць чалавека, гарантавана захоўвала ёй месца. Калі не прызначаць гендырэктарам чужога, што малаверагодна, ім стане добры Камар, і тады яна дакладна застанецца на кінастудыі. Магчыма, узнікне рух, пачнуцца ўнутраныя перасоўванні па кар’ерных лесвіцах, павышэнні-перамяшчэнні, і тады Інга зойме месца Камара, а Рыта – месца Інгі. Вось і харошае.
Харошае? Дакладна? А яно сапраўды лепш, гэтае чаплянне за працу? Ці не пагубіць яно яе? Лёс сам падштурхоўвае да абнаўлення, дае ёй такую магчымасць, такі шанс памяняць жыццё, вырвацца з гэтай пасткі, з вечнай барацьбы за месца і залежнасці ад яго. Дайшло да таго, што яна ў свае маладыя гады перастае марыць, амаль змірылася з наканаванасцю, пачынае ледзь не любіць уласную клетку, гэтае месца.
Ад мільгацення слова “месца” ўсплыў сцэнар з такой назваю. Так, усё пачалося са з’яўлення гэтага маладога сцэнарыста. Міжволі паверыш у містыку, пагодзішся, што нейкая загадкавасць тут ёсць. Адкуль ён узяўся? З Акцябрскага? Што за супадзенне – тая паездка на здымкі, пра якую так цяжка, так непрыемна ўспамінаць? Чаму ён такі нясмелы, бездапаможны? Няўжо бываюць яшчэ такія? Не толькі ў старых фільмах і кнігах? Знаёмяцца з сімпатычнымі маці-адзіночкамі, ведаючы, што лепшых не знайсці. Вось ён, перад табой, малады, разумны, таленавіты. Сціплы. Дзе ж яго вочы?
Рыта прайшла праз поўны дзецьмі двор, на ўсялякі выпадак пашукала вачамі сваю, хоць і ведала, што дачка ў гэты час спіць пад прыглядам бабулі. Дома, па звычцы ўсіх інтэрнэт-залежных, раней, чым перакусіць, уключыла ноўтбук і занурылася ў яго. З тэлефона не любіла, ды і вачэй было шкада. Адной рукой адкусвала катлету з хлебам, другой круціла мыш ноўтбука. Поўная спаму папка “Уваходных”, пісьмо ад народнай лекаркі – шаптухі і эзатэрычкі, ліст з Аўстраліі пра мільён даляраў спадчыны – трэба толькі даслаць нікчэмную суму на афармленне, парада-рэклама, як напісаць раман, прапанова пазнаёміцца, запыты ў сябры і абнаўленні з Фэйсбука. Прачытала некалькі паведамленняў, паставіла падабайкі. Усё ж не стрымалася і хутка пачала настукваць адным пальцам адказы. Іх чат маці-адзіночак аб’ядноўваў стрыманы фемінізм і нястрыманы аптымізм. Нельга было быць няўдачніцай, наракаць, скардзіцца; заахвочваліся паходы ў фітнэс-залы, спа-салоны, падарожжы па самых розных, экзатычных і не вельмі геаграфічных кутках Зямлі – словам, трэ было весці паўнавартаснае жыццё, настолькі поўнае, што яно наўрад ці было б магчыма ў іншым варыянце, напрыклад, у поўнай сям’і.
Рыта, стараючыся прытрымлівацца стылю, паміж імі прынятага (з’едліва-сцёбнага), хутка пісала: «…я хоць і стаяла далекавата, але пачула, як спыталі, ці была ў яго алергія? І тут мяне асяніла. Мабыць, вынік ад чытання чужых сцэнарыяў. Усе маглі жадаць яго смерці, і я ў тым ліку, бо я не раз ад яго зазнавала харасмент…”
