- Дзе можа быць месца іх збораў? - спытаў я.
- Гэта я ведаю зараз добра, - спакойна адказаў Рыгор. -Гэта недзе ў Яноўскай пушчы. Я прасачыў сляды. Вось паглядзіце. - Ён пачаў крэслідь лазінкаю па зямлі: - Вось пушча.
Тады, калі быў забіты Раман, сляды зніклі вось тут, амаль ля балота, якое акружае пушчу. Калі яны гналіся за табою, пасля вячэры ў Дубатоўка, сляды зніклі паўночней першага месца, а пасля той гісторыі ля Яноўскага палада, калі яны наважыліся крычадь, - яшчэ трохі паўночней. Бачыш, шляхі амаль сыходзяцца.
- Праўда, - падхапіў я. - І калі іх прадоўжыць, яны сыдудца ў адным пункде, недзе на балоце.
- Я быў там, - скупа, як аб самым звычайным, буркнуў Рыгор. - Балота лічыцца ў тым месцы гіблым, але я пабачыў, што на ім там-сям расце трава сівец. А там, дзе расце сівец, там заўжды зможа паставідь нагу конь паскудніка, калі паскудніку будзе для гэтага пільная патрэба.
- Дзе гэта месца? - збялеў раптам Свеціловіч.
- Ля Халоднай лагчыны, дзе ляжыць камень, Ведзьмакова
ступа.
Свеціловіч яшчэ больш збялеў. Нешта хвалявала яго, але ён авалодаў сабою.
- Яшчэ што? - спытаў я.
- Яшчэ тое, - панура мармытаў Рыгор, - што ты памыляешся, Беларэцкі. Хоць выклікаў тады з хаты Рамана Гарабурда, але ён да дзікага палявання не мае дачынення. У тыя дзве ночы, калі яно з'яўлялася ў апошні раз, Гарабурда сядзеў у сваім берлагу, як хамяк у нары. Я ведаю, яго дом добра пільнавалі.
- Але ж ён зацікаўлены ў смерці або вар'яцтве Яноўскай. Яму гэта карысна. Ён прымусіў Кульшаў запрасідь у той вечар Надзею Яноўскую да сябе, ён паслаў да Кульшаў і сваю дачку і затрымаў усіх да ночы.
Рыгор задумаўся. Пасля мармытнуў:
- Можа, і так. Ты разумны, ты ведаеш. Але Гарабурды там не было, я адкажу галавою. Ён дрэнны яздок. Ён баягуз. І ён увесь час сядзіць у палацы. Але ж ён можа і намовідь на тую агіду кагосьці іншага. Можа, гэта і так. Такі можа.
І тут Свеціловіч яшчэ больш збялеў і ўтаропіўся кудысьці вачыма, як быццам абдумваў штосьці важлівае. Я не перашкаджаў яму: захоча - сам скажа. Думаў ён, аднак, нядоўга.
- Браты, я, здаецца, ведаю гэтага чалавека. Разумееце, вы наштурхнулі мяне на гэта. Першае: "Ведзьмаковая ступа". Я сёння бачыў там чалавека, вельмі знаёмага мне чалавека, на якога ніколі б не падумаў, і гэта мяне бянтэжыць. Ён быў вельмі стомлены, брудны, ён ішоў да багны. Пабачыў мяне, накіраваўся да мяне: "Што вы тут робіде, пан Свеціловіч?" Я адказаў жартам: "Шукаю ўчарашняга дня". А ён зарагатаў і пытае: "Хіба ўчарашні дзень, хай яго д'ябал, прыходзіць у сённяшні?" А я яму кажу: "Ва ўсіх нас учарашні дзень на шыі вісіць". Ён: "Але ж не прыходзідь?" А я яму: "А дзікае паляванне? З мінулага аж у сёння прыйшло". Той аж у твары змяніўся: "Хай яго ліха... Не памінайце вы яго!" І паехаў ля дрыгвы на поўнач. Я накіраваўся да вас, пан Беларэцкі, а калі азірнуўся, то бачу: ён паехаў назад і ўжо ў лажок спускаецца. Спусціўся і знік.
- Хто гэта? - спытаў я.
А Свеціловіч усё вагаўся. Пасля ўзняў свае светлыя вочы.
- Прабачце, Беларэцкі, прабач, Рыгор, але я не магу пакуль што сказадь. Гэта занадта важліва, а я не пляткар, я не магу так проста ўзвалідь такое абвінавачванне на плечы чалавека, які, можа, яшчэ і бязвінны. Вы ведаеце, за такое могуць забіць нават па аднаму падазрэнню. Магу толькі сказадь, што ён быў сярод гасцей у Яноўскіх. Я ўвечары яшчэ падумаю, прыпамятаю гісторыю пра вэксалі і заўтра скажу вам... Я пакуль не магу больш нічога сказадь...
- О, вядома. Надзейнае алібі. О, дурні! І якія няпэўныя думкі! - Па аналогіі я прыпомніў і свае няпэўныя думкі пра "рукі", якія павінны былі мне дапамагчы разабрадца ў чымсьці важлівым, але прыдумадь, успомнідь не мог і адагнаў надакучлівае слова.
Вырашылі, што Рыгор будзе сённяшняй ноччу сядзець у Халоднай лагчыне, адтуль недалёка да хаты, у якой жыў Свеціловіч, яго стары "брат-слуга" і кухарка. У выпадку патрэбы мы зможам яго там адшукаць.
- І ўсё ж я не веру, што падпільную іх там пры выхадзе. Свеціловіч іх спудзіў, - сіпавата сказаў Рыгор. - Яны знойдудь іншую дарогу з пушчы на раўніну.
- Але іншай дарогі ў парк не знойдудь. Я буду пільнаваць іх ля паваленай агароджы, - вырашыў я.
- Аднаму небяспечна, - апусціў вочы Рыгор.
- Але ты таксама будзеш адзін.
- Я? Ну, няма дурных. Я смелы, але не так, каб адзін супраць дваццацёх.
- А я кажу вам, - упарта сказаў я, - што гаспадыня Балотных Ялін не вытрымае, калі і сёння з'явідца пад мурамі дома дзікае паляванне. Я павінен не пусціць іх у парк сёння, калі яны толькі надумаюць прыйсді.
- Я не магу дапамагчы вам сёння, - задумліва прагаварыў Свеціловіч. - Тое, тто я сёння павінен знайсці, больт важлівяе. Магчыма, сёння дзікае паляванне наогул не з'явіцца. У яго на шляху п аўстан е пе рашкода...
- Добра, - спыніў яго я даволі суха, - вам трэба было выказаць свае меркаванні, а не загадваць ням зягадкі. Я выйду сёння адзін. Яны не чакяюць, я спадзяюся на гэта. I, да таго ж, яны не ведаюць, тто ў мяне ёсць зброя. Я двойчы сустракаўся з паляваннем і ятчэ з тым чалавекам, тто страляў мне ў спіну. I ніколі не ўжываў яе. Ну тто ж, яны пабачаць... Як павольна мы разблытваем гэта! Як ляніва працуюць нашы мазгі!
- А гэта лёгка і лагічна разблытваецца толькі ў дрэнных раманях, - буркнуў пакрыўджаны Свеціловіч. - Да таго ж, мы не сышчыкі губернскай паліцыі. I дзякаваць Богу.
Рыгор пахмурна калупаў лазінкаю зямлю.
- Хопіць, - сказаў ён з уздыхам. - Трэба дзейнічаць. Паскачуць яны ў мяне, дурні... I - прябачце - вы ўсё ж паны, і нам па дарозе толькі зараз, - але, калі мы адшукаем іх, мы, мужыкі, не толькі заб'ём гэтых мярзотнікаў, мы спалім іхняе гняздо, мы зробім жабракямі іхніх нашчадкаў. А мягчыма, і нашчадкам іхнім зробім гямон.
Свеціловіч засмяяўся:
- Мы з Беларэцкім вя-алікія пяны. Як кажуць, пан -лазовы жупан, балоневыя ляпці. А калі праўду казаць, трэба ўсіх такіх рэзаць разам з панятамі, бо з панят таксама паны некалі вырастаюць.
- Калі гэта толькі не сонная мара, гэтае дзікяе паляванне. Ну, не было, ніколі не было чалавека, які схаваў бы ад мяне, лепшага паляўнічага, сляды. Здані, здані і ёсць.
Мы развіталіся з ім. Я таксама часткова быў згодзен з апошнімі словамі Рыгора. Нетта нечалавечае было ў гэтым паляванні. Гэты нялюдскі крык - такі не мог вылятаць з чалавечых грудзей. Пошчак капытоў, які гучаў толькі часям. Дрыкганты, парода, якая знікла, а калі нават і не знікла, дык хто ў гэтым закутку быў такі багаты, каб купіць іх. I пасля - як растлумачыць крокі ў калідоры? Яны ж неяк павінны быць звязаны з дзікім паляваннем караля Стаха. Хто такая гэта Блакітная Жанчына, якая мараю знікла ў ночы, калі яе двайнік (зусім нясхожы двайнік) мірна спаў у пакоі? I каму належаў той жахлівы твар, які глядзеў на мяне праз акно? Чэрап мой трашчаў. Не, штосьці нялюдскае, злачынняе, страшнае было тут, нейкая сумесь чартаўшчыны з рэальным!
Я зірнуў на Свеціловіча, які крочыў поруч са мною, вясёлы і гарэзлівы, як быццам гэтыя пытанні для яго не існавалі. Ранак і на самай справе быў цудоўны: шэранькі дзень, але за хмарамі ўгадвалася блізкае сонца, і кожны жоўты лісцік на дрэвах млеў, здаецца, нават пацягваўся ад насалоды пад цёплай не па-асенняму расяніцай. І нават нейкія птушкі пяшчотна і задумліва спявалі ў хмызах. Праз галявіну далёка пад намі бачна было роўнае займішча, далей - бязмежны абшар карычневых балот, верасовыя пусткі. Балотныя Яліны далёка за імі. І ўсё гэта мела нейкую сумную, не кожнаму зразумелую прыгажосць, якая кожнага сына гэтых панурых мясцін балюча і соладка кранае за сэрца.
- Бачыце, асінка выбегла на поле. Чырвоная, засаромелася бедная дзяўчынка, - расчуленым голасам вымавіў Свеціловіч.
Ён стаяў над урвішчам, аж падаўшыся наперад. Лёгкі ветрык развяваў яго доўгія прыгожыя валасы. Аскетычны рот стаў мяккім, блукаючая няпэўная ўсмешка была на ім. Вочы глядзелі ўдалячынь, і ўвесь ён здаваўся нейкім лёгкім, імпэтным, імкнучыся ў гэты бедны, дарагі абшар.
