2
Пустыня расце:
гора таму,
хто пустынi хавае
- О! Урачыста!
Сапраўды ўрачыста!
Годны пачатак!
Па-афрыканску ўрачыста!
Годна iльва,
Альбо высокамаральнае малпы
- але не вас,
Любасныя дзяўчаты,
Каля чыiх ног мне,
Эўрапейцу, пад пальмамi
Дазволена сядзець. Сэля.
Проста дзiвосна!
Там i сяджу цяпер,
Паблiзу пустынi, i ўжо
Зноў ад пустынi далёка,
Але яшчэ не спустошаны:
Бо ўжо паглынуты
Гэтым маленькiм аазiсам...
- ён якраз бо разявiў
Сваю любасную пашчу,
Сама духмяную пашчу:
I я ўпаў туды,
У салодкую пашчу - i вось
Я сярод вас, любасныя дзяўчаты! Сэля.
Слава, слава таму кiту,
Якi даў прытулак госцю!
Цi зразумелi вы
Мой вучоны намёк!
Слава таму жывату
За тое, што ён
Стаў утульным аазiсам,
Як вось гэты цяпер мне:
Але што паняверыць мяне
Гэта, што я сын Эўропы; яна
Сама недаверлiвая
З усiх старых жанок.
Няхай гэта Гасподзь паправiць!
Амiн!
I вось я тут,
У гэтым маленькiм аазiсе,
Як фiнiк,
Салодкi, руды, паспелы, духмяны,
Прагны вуснаў дзявочых,
Яшчэ болей прагны ўкусу
Беласнежных, халодных,
Вострых дзявочых зубоў,
Якога прагна жадаюць
Сэрцы ўсiх фiнiкаў палкiх. Сэля.
Да названых паўднёвых пладоў
Падобны, нават дужа падобны,
Я ляжу тут сярод рою
Гуллiвых назолаў-жукоў,
Сярод марнасцi прахлай
Нясцiплых, маленькiх, пошлых жаданняў,
I намыслаў грэшных,
Сярод вас,
О маўклiвыя i прадчувальныя
Коткi-дзяўчаты,
Дуду i Зулейка
А сфiнксаваны, хоць адным словам
Выславiць мог бы пачуццi свае:
(Даруй мне, Божа,
Гэты грэх супраць мовы!)
Сяджу тут, удыхаючы водар паветра,
Празрыстага, райскага, свежага,
У залацiстых палосках,
Такога паветра
Месяц яшчэ не пасылаў
Анi выпадкова,
Анi з капрызу,
Як расказваюць старажытныя паэты.
Але я скептык,
Я сумняваюся ў гэтым,
Я паходжу з Эўропы, а яна
Сама недаверлiвая баба на свеце.
Хай выправiць гэта Гасподзь!
Амiн!
П'ючы духмянасць паветра,
Уцягваючы ноздрамi прагнымi,
Без будучынi, без успамiнаў,
Сяджу я тут,
О любасныя сяброўкi мае,
I пазiраю на пальму,
Як яна, нiбы танцорка,
Гнуткiм станам чаруе,
Сцёгнамi пругкiмi вабiць,
Пераймаеш яе, загледзеўшыся!
Яна падобная на танцорку, якая
Доўга - о, як небяспечна доўга!
Стаiць на адной назе
Можа, яна пра другую забыла?
Прынамсi, дарма я шукаў
Каштоўную другую палавiну,
У святой блiзкасцi я шукаў
Лёгкай тканiны блiскучых адзежын,
Тонкiх павеўных спаднiц.
На жаль, мае чароўныя сяброўкi,
Верце - не верце - няма:
Яна згубiла другую ножку!
Ах, як шкада!
Магчыма, яна недзе блукае,
Няўцешнiца адзiнокая?
Магчыма, страшэннай пачвары баiцца
Iльва жаўтагрывага?
Можа, абгрызена ўжо,
Парваная на кавалкi?
О гора! О гора!
Напэўна, ужо з'едзена яна. Сэля.
О, не плачце,
Пяшчотныя сэрцы!
Не плачце,
Сэрцы фiнiкаў!
Малочныя грудзi!
Салодкiя сэрцы!
Не плач болей,
Бледная Дуду!
Будзь мужчынам, Зулейка!
Мужная, мужная будзь!
А можа, дарэчы тут будзе
Сябе ўмацаваць
Сродкам сардэчным?
Намашчанай прыпавесцю?
Урачыстаю прытчаю?
О! Уздымiся, годнасць,
Годнасць дабрачынства! Годнасць эўрапейца!
Дыхайце, дыхайце,
Мяхi дабрачынства!
О!
Яшчэ раз завыць,
Маральна завыць!
Маральным iльвом
Перад дочкамi пустынi завыць!
- Бо выццё - дабрачынства,
О, найлюбаснейшыя дзяўчаты
Палкасць эўрапейца, эўрапейцава страснасць
За ўсё даражэйшая!
I вось я тут ужо,
Я, эўрапеец,
Я не магу iнакш, памажы мне, Божа!
Аман!
Пустыня расце: гора таму, хто пустыню хавае!
Абуджэнне
1
Пасля песнi вандроўнiка пячора раптам напоўнiлася шумам i смехам: i як што госцi гаварылi ўсе разам, i нават асёл пры такiм захапленнi не маўчаў, у Заратустры з'явiлася лёгкая агiда да сваiх гасцей i гарэзлiвы настрой, хоць ён i радаваўся iх весялосцi. Бо яна здавалася яму знакам выздараўлення. I вось пацiхеньку ён вымкнуўся на свежае паветра i загаварыў са сваiмi звярамi.
"Куды падзелася цяпер iхняя гарота? - спытаўся ён, уздыхнуўшы з лёгкай прыкрасцю. - Падобна на тое, што, пабыўшы ў мяне, яны развучылiся клiкаць на дапамогу!
- хоць, на жаль, не развучылiся яшчэ наогул крычаць". I Заратустра заткнуў сабе вушы, бо да радаснага шуму вышэйшых людзей неяк дзiўна дамешвалася аслiнае "I-А".
"Iм весела, - сказаў ён далей, - i хто ведае, можа, весяляцца яны за кошт гаспадара? I хоць яны вучылiся смяяцца ў мяне, ды не майго смеху навучылiся.
Але што з таго! Яны ўжо немаладыя i смяюцца, i здаравеюць кожны па-свойму; i не такое чулi мае вушы i не абуралiся.
Гэты дзень - перамога: ужо адступае, бяжыць мой стары закляты вораг - Дух Цяжару! Як добра канчаецца дзень, што пачаўся так цяжка i блага!
I ён хоча закончыцца. Вечарэе: ён iмчыцца па моры, шалёны верхавец! Як раскачваецца ён, шчасны, летучы дамоў, на пурпуровых сёдлах сваiх!
Неба глядзiць так ясна, свет такi глыбокi: О вы ўсе, дзiвосныя людзi, што прыйшлi да мяне, яшчэ варта жыць побач са мною!
Так сказаў Заратустра. I зноў з пячоры пачулiся крыкi i смех вышэйшых: яны зноў загаварылi.
"Торгае гэтая рыба, добрая ёй прынада мая, i вось - адступае iх вораг, Дух Цяжару. Калi я добра пачуў, яны вучацца смяяцца з сябе.
Разбiрае iх мужчынская ежа, цвеляць сакавiтыя i мацавiтыя прыпавесцi мае: i сапраўды, я не частую гнiлой гароднiнай! У мяне ежа воiнаў, ежа заваёўнiкаў; я абуджаю новыя жаданнi.
Новыя надзеi ў iхнiх руках i нагах, сэрцы iх расшыраюцца. Новыя словы знаходзяць яны, i скора iх дух будзе дыхаць адвагаю.
Зразумела, такая ежа непрыдатная дзецям i жанчынам, якiя пакутуюць ад маркоты - як старым, так i маладым. Iнакш неяк трэба пераконваць iхнюю нутробу: не лекар iм я i не настаўнiк.
Агiда адступае ад гэтых вышэйшых людзей: што ж! гэта мая перамога. У маiм царстве iм небяспекi няма, любы дурны сорам уцякае ад iх, сэрцы iх адкрываюцца.
Яны размыкаюць сэрцы свае, вяртаюцца шчаслiвыя гадзiны, яны святкуюць i жуюць - яны робяцца ўдзячнымi.
I тое, што яны робяцца ўдзячнымi, я лiчу найлепшым знакам. Яшчэ пройдзе крыху часу, i яны прыдумаюць сабе святы i паставяць помнiкi сваiм ранейшым радасцям.
