- Фантастыка, - сказала Лора.
- А, - сказаў Арман, - гэта не супадае з тым, што ўсе думаюць пра Iталiю як пра шчаслiвую краiну... Я ўпэўнены, што тут людзi не могуць сур'ёзна верыць у д'ябла.
Ён абняў яе.
- Я кахаю цябе, - сказаў ён.
- Праўда? Ты кахаеш мяне? Ты ўпэўнены?
- Але, - сказаў ён, - я кахаю цябе.
- Не, любы, - сказала яна. - Я не люблю гэтага святла.
- Тады пойдзем пагуляем, павячэраем, - сказаў ён.
Спачатку яны пайшлi выпiць гаркаватага аперытыву на тэрасе кавярнi на вулiцы Вiторыа Венета. Гэта была летняя кавярня, якiя бываюць на беразе мора. Яе белы, зялёны i блакiтны колеры вылучалiся на цёмна-чырвоным фоне будынкаў. Арман праводзiў вачыма маладых жанчын, што праходзiлi мiма. Амаль усе яны былi прыгожыя, большасць загарэлыя, аднак некаторыя былi i вельмi бледныя, амаль белыя, захаваўшы сваю белiзну ў ценю кватэр, дзе сцены былi з ружовага мармуру. У iх былi вельмi высокiя грудзi.
- А жанчыны тут прыгожыя...
- Не ведаю, неяк не задумвалася...
- Праўда, - сказаў Арман, - гэта бясспрэчна. Яны частка пейзажу. Яны створаны якраз для гэтых вулiц...
Лора неяк няўпэўнена ўсмiхнулася.
- А я, - сказала яна, - я не створана для гэтай краiны?
Арман пяшчотна абхапiў яе за плечы.
- Ты? - сказаў ён. - Я кахаю цябе...
Ён заўважыў, што на левай ноздры ў яе ўскочыў прышч, i яго раптам ахапiла пачуццё абавязку, якое немагчыма было растлумачыць.
Яны купiлi ў кiёску кухарскую кнiгу за дзвесце лiр, багата iлюстраваную, бо Лора вырашыла, што, калi яны вернуцца i ўсталююцца, яна дзеля забавы будзе гатаваць iм простыя iталiйскiя стравы, хоць асаблiвай ахвоты гатаваць яна не мела. Як казала яна сама, гаспадыня з яе была даволi кепская.
"Якое гэта мае значэнне? - сказаў Арман. - Я кахаю цябе".
Яны знайшлi аўтобусную станцыю, з якой хадзiлi аўтобусы да Альбiнскiх гор, i хацелi паехаць павячэраць на беразе возера Нэмi, дзе ў старажытнасцi адбывалiся марскiя баi гладыятараў. Лора шмат пра гэта ведала, але было надта позна, i не было ўпэўненасцi, што яны паспеюць на аўтобус, каб вярнуцца.
Урэшце паехалi на таксi ў Трастэвэрэ.
Яны ўспамiналi, якую ролю адыгрываў гэты квартал, калi там жыў няўрымслiвы плебс. Менавiта тут выспявалi змовы. Адсюль выляталi, размахваючы мячамi i паходнямi, раз'юшаныя натоўпы i кiдалiся на штурм замка Святога Анёла*.
* Рымская цытадэль, адна з папскiх рэзiдэнцый.
Апусцiлася ноч, да таго ж месячная.
Яны вячэралi ва ўнутраным двары, абсаджаным невысокiмi апельсiнавымi дрэвамi, праз лiсце якiх прабiвалася святло чырвоных лямпачак. Яны былi ў захапленнi ад белiзны абрусаў i хлеба.
Музыкант, граючы на акардэоне, хадзiў ад стала да стала i спяваў песнi, падобныя да андалузскiх. Лора сказала, што, напэўна, гэта спадчына гiшпанскага панавання, спадчына Борджыа*. Яны сталi гаварыць пра iталiйскае Адраджэнне, яго нястрымныя страсцi, прагу да бурлiвага, шалёнага жыцця ў гэтых людзей, якiя былi не выкладчыкамi калежаў, а мастакамi, палiтыкамi, салдатамi адначасова.
* Славуты iталiйскi род гiшпанскага паходжання.
- Якая адвага! Якi вiхор! - сказаў Арман. - I, разам з тым, заўваж, калi ўзяць жыццё хаця б таго ж Макiявелi, то яно было сумнае i не ўдалося. Зрэшты, што такое Макiявелi? Бацька шматлiкай сям'i, у жыццi якога не было нiчога, акрамя прыкрасцi, намеснiк загадчыка канцылярыi мунiцыпалiтэта Фларэнцыi, якi ледзь зводзiў канцы з канцамi.
- Гэта праўда, - сказала Лора, - i,магчыма, у многiх з гэтых людзей, каму мы прыпiсваем незвычайнае жыццё, балелi ногi цi была непрыгожая жонка, i iм даводзiлася перажываць бог ведае што, каб сплацiць даўгi. Бо, зрэшты, даўгi трэба было сплочваць ва ўсе часы. Макiявелi плацiў свой доўг. Цэзар Борджыа, мажлiва, i не, але гэта ўжо iншая справа.
Арман засмяяўся. Ён быў рады бачыць Лору забаўнай i па-ранейшаму поўнай iдэй. Ён пяшчотна пляснуў яе па левай далонi.
- Паслухай, - сказаў ён, - не чапай гэтага прышча. З iм усё ў парадку, а ты можаш зрабiць толькi горш.
Яны перасталi гаварыць пра Адраджэнне. Памаўчалi. Потым Лора раптам сказала, што ёй хацелася б убачыць viа Аnniа* пры месячным святле. Афiцыянт, якi раней працаваў у Парыжы i выдатна размаўляў па-французску, сказаў, што, вядома, было б лепш, калi б у iх была машына, а так яны могуць праехаць на тралейбусе да Брамы, а адтуль прайсцi пешшу. Гэта будзе цудоўная прагулка, асаблiва для закаханых i асаблiва пры месячным святле.
* Апiева дарога. Пабудавана ў IV стагоддзi да н.э. з iнiцыятывы рымскага цэзара Клаўдзiя Апiя i захавалася да нашых дзён.
Яны яшчэ трохi пасядзелi, дапiваючы з маленькiх шклянак з тоўстага зялёнага шкла белае вiно Шато Рамэн з лёдам. Гэтыя шклянкi былi падобныя да лампад, што гараць перад абразамi Божай мацi. Акардэанiст цяпер iграў неапалiтанскiя мелодыi. За сталом насупраць сядзела жанчына, адна з чатырма мужчынамi. Афiцыянт сказаў, што гэта вельмi вядомая актрыса, але яны яе не ведалi. Рысы яе твару былi настолькi правiльныя, што выклiкалi захапленне. Гладкi i горды рымскi твар. Яна мiргала доўгiмi вейкамi на прыплюшчаных вачах. Арман звярнуў увагу, што на ёй была лёгкая сукенка з выразам. Да Лоры ў яго быў толькi адзiн цi два раманы, калi ён толькi пачынаў сталець. Гэта былi студэнткi, сцiплыя i цнатлiвыя, якiм ён пасылаў лiсты, дзе пiсаў пра iх вучобу i наогул пра жыццё.
Але гэтая дзяўчына насупраць была менавiта такою, з якой яму хацелася б пайсцi на viа Аnniа.
Незнаёмая вельмi свабодна трымалася са сваiмi кавалерамi, трое з якiх былi ўжо ў гадах, а адзiн малады. На iх былi светлыя касцюмы, белыя накрухмаленыя кашулi i вельмi строгiя белыя шаўковыя гальштукi. Яны смяялiся, падлiвалi ёй у шклянку цi гладзiлi яе чорнага кашлатага сабаку, што адзываўся на мянушку Напалеон, якую яны вымаўлялi на iталiйскi манер.
Фраза Стэндаля "Маркотныя хвоi вянчаюць з усiх бакоў пагоркi Вечнага Горада" пачынала зноў адзывацца ў сэрцы Армана. Ён зiрнуў на Лору як бы збоку. "Але ж я кахаю яе, - сказаў ён сабе, - я кахаю яе... Аднак што гэта значыць, я яе кахаю?" Яму захацелася зараз жа пакiнуць Iталiю i вярнуцца ў Каэн, куды яны атрымалi прызначэнне. У Каэне Лора будзе на сваiм месцы, там рэальнае жыццё, не тое, што тут, сярод гэтага дэкору, якi ёй не пасаваў.
- Не чапай носа, - сказаў ён, але на гэты раз рэзка, знервавана. - А то будзе яшчэ горш.
