Яўген Каршукоў
Ноччу
Яна расплюшчыла вочы i не адразу зразумела, што яе разбудзiла... Прыслухалася. Але ўсё было цiха. На столiку, паблiзу, цiкаў будзiльнiк. Стары будзiльнiк, з вялiкiмi рымскiмi лiчбамi. Святло месяца рабiла пакой зялёным. I жоўты цыферблат таксама. Толькi стрэлкi выразна чарнелi супраць лiчбы "адзiн"... Гадзiна ночы! Яна ўздыхнула, павярнулася на другi бок. I тут убачыла, што яго няма побач, што адна палавiнка дзвярэй у суседнi пакой, дзе спяць дачка i ўнук, прыадчынена...
Яна паспешлiва, з трывогаю, устала з ложка, намацала нагамi шлёпанцы i, стараючыся не шумець, асцярожна прасунулася ў прыадчыненыя дзверы...
Тое, што яна ўбачыла, вельмi напалохала яе: схiлiўшыся, ёв стаяў, доўгi i страшны, над ложкам унука... Увесь нейкi зялёна-блакiтны... Стаяў i нешта рабiў худымi даўжэзнымi рукамi. Яе спалохалi гэтыя рукi. Што ён робiць?! У соннай галаве мiльганулi самыя неверагодныя думкi... Падаўшыся ўперад, яна ўжо збiралася крыкнуць. Так, каб разбудзiць усiх у хаце - дачку, унука... З гэтым дзiкiм крыкам яна гатова была кiнуцца да яго i абаранiць нi ў чым не вiнаватае дзiця. Перад вачыма былi тонкiя рукi, знаёмыя i страшныя рукi...
Але яна не крыкнула... Жах у яе вачах раптам змянiўся здзiўленнем. Яна недаверлiва глядзела на рукi. Глядзела i адчувала, як раўней б'ецца яе сэрца. Усё яшчэ насцярожана, яна сачыла за кожным iх рухам. А рукi - дрыжалi. Але жэсты былi мяккiя, пяшчотныя. Доўгiя i сухiя, як сукi, пальцы бясшумна i ласкава папраўлялi дзiцячую коўдрачку... Яны толькi папраўлялi!
Маўклiвая, яна стаяла ўсё там - ля дзвярэй. I ўжо з цiкавасцю назiрала за iм. Цяпер ёй было крыху сорамна за свой ранейшы жах. Ёй не верылася, казачнымi здавалiся i гэтыя рукi, i гэты незвычайна мяккi, палагаднелы твар старога, залiты цьмяным святлом...
Яна падумала, што век пражыла з iм i, магчыма, не зусiм добра ведала яго характар. Часам i не ўгадаеш, чаго ён хоча. Асаблiва ўчора. Такi раз'юшаны ён яшчэ нiколi не быў. Дачкi, што прыехала з вячэрнiм цягнiком, не захацеў нават бачыць. "Хай пераначуе i выбiраецца! Хай жыве, як хоча!" - крычаў ён. Нiбыта яна, нябога, у чым вiнавата. Так здарылася... Нарадзiла iм унука. А хто яму бацькам даводзiцца - не кажа. Ёсць унук i няма зяця. Таго зяця, аб якiм стары заўсёды марыў i гаварыў суседу, калi быў у добрым настроi:
- Кажаш, хату ладзiць трэба? Трэба... Трэба, браток, подрубы мяняць. Але я ўжо не здолею... Хай зяцёк ужо рамонты робiць, яму тут жыць!
I ёй стала шкада яго. Шкада ягоных дрыготкiх рук, шчацiнiстага твару, на якiм, здавалася, блiшчалi слёзы... Ёй самой хацелася плакаць. Але яна не заплакала. "Я зараз жа вярнуся ў спальню, - рашыла яна. - Так, каб ён не заўважыў. Нельга, каб ён заўважыў..."
I ўсё ж, калi ён праз некалькi хвiлiн увайшоў у спальню i стаў асцярожна ўкладвацца ў ложак, яна не вытрымала i спытала:
- Дзе гэта ты быў?
Ён рэзка павярнуўся да яе:
- А ты што... даўно не спiш?
- Ды не, я толькi прачнулася, - зманiла яна, каб яго супакоiць. - Нешта холадна...
- Гэта праўда, холадна, - трохi счакаўшы, сказаў ён. - Я выходзiў на двор - стынь, зямля ў iнеi... Холадна.
- У нас яшчэ ў спальнi тут нiчога, а вось у суседнiм пакоi...
Яна хацела дадаць - "дзе спiць дзiця", але не сказала, пабаялася.
I ўсё ж ёй здалося, што ён зразумеў яе.
- I там холадна, i тут не горача, хата старая, пераканапачваць трэба, ужо нейкiм другiм, трывожным голасам прагаварыў ён. - Ты спi, спi...
Нацягнуўшы коўдру да самых вачэй, яна зрабiла выгляд, што спiць. Старалася дыхаць спакойна i роўна. I хутка сапраўды задрамала. Ужо праз сон чула, як ён зноў устаў, як рыпнулi дзверы, як бразнула юшка ў комiне. Але цяпер яе гэтыя гукi чамусьцi не трывожылi.
Ранiцою яна ўстала, як заўсёды, недзе а пятай гадзiне. Але яго побач ужо не было. За сцяной, на дрывотнi, чуваць былi ўдары сякеры... Яна здзiвiлася што гэта ён там можа рабiць у такую рань? I тут жа заспяшалася ў пакой да дачкi i ўнука. Цёплая хваля паветра прыемна кранула яе заспаны твар, ледзь толькi яна адчынiла дзверы. Цяпло iшло ад грубкi. У ёй патрэсквалi дровы. Чырвоныя водблiскi мiльгацелi на сцяне, на падлозе. Яна паспешлiва падышла да грубкi i, нiбы не верачы, прагна прыцiснула свае шурпатыя далонi да гарачых цаглiн...
Потым, радасна ўсмiхаючыся, прыслухалася: у двары ўсё яшчэ раздавалiся глухiя ўдары сякеры - ён калоў дровы. Тыя самыя дровы, што гарэлi ў грубцы, ад якiх iшло гэтае цяпло.
1962 г.
