Uşaqlıq illərində, Müslüm mövcud təlabat və marağıni babasından yadigar qalan skripka ilə tamamlayırdı. O, skripkanı gah sökür, gah açıb içinə baxır, orda nə olduğu ilə maraqlanırdı. Sonda, bu, skripkanın sınması və yenidən kleylənməsi ilə nəticələnirdi. Həmin skripka sonralar musiqi aləti bərpa edən ustalar tərəfindən yenidən təmir olunaraq düzəldilmiş və hal hazırda Bakı müzeylərinin birində əntiq əşya kimi qorunubırakılıl.

       Bəstəkar-dirijor babasının həyat yolunu davam etdirən Müslümün ilk macəraları evlərindəki böyük royaldan başlamışdı. Royalın böyük, Müslümün isə balaca olması onlara “dostluq” etməsi üçün heç bir problem yaratmamışdı, əksinə, hər şey bir-birini daha yaxşı tamamlayırdı. Beləki, artıq üç yaşı olarkən Müslüm melodiyaları seçmək, yığmaq və götürmək qabiliyyətinə malik idi. Onun ilk bəstəsi beş yaşına təsadüf etmişdi və o, bunu bütün həyatı boyu yaddan çığartmamışdı. Çox sonralar Müslümün yaratdığı həmin bəstəyə şair Anatoli Qoroxov şeir yazır. Nəticədə, “Bülbülün saatı” adlı yeni mahnı ərsəyə gəlir…

       Xatirələrində nənəsi Baydagül xanımla bağlı olan maraqlı məqamları gündəmə gətirən və eyni zamanda özünün son dərəcə dəcəl, böyük sözünə baxmayan və nadinc uşaq olduğunu etiraf edən müğənni həmin anları xoş təəssuratlarla yaddaşının süzgəcindən keçirirdi və peşiman olduğunu təəssüf hissi ilə qeyd edirdi. O, xatirələr kitabında yazırdı: “Baydagül (yaz çiçəyi deməkdi: -M.M.) nənəmi çox sevirdim, ancaq çox eşitmirdim. Tez-tez istər və ya istəməz, hər şeydən öngə, uşaq arsızlığı, ağılsızlığı baxımından xətrinə dəyirdim, incidim və çalırdım. O, mənə nə isə, sözsüz ki, əhəmiyyətli bir şey deyirdi, amma mən artıq orda yox, küçədə olurdum, harda ki, məni eyni cür dəcəl, şuluqə nadinc uşaqylar girözl. Nə qədər nənəm məni çox istəyirdisə, mən bir o qədər onu incidirdim və xətrinə dəyirdim. İndi nənəmin hansı dərəcədə səbrli olması haqqında düşünürəm və onu gec də olsa başa düşürəm…”

       Onun uşaqlıq dövründə dəcəl, nadinc, şuluq olması və eyni xasiyyətli məhəllə uşaqları ilə oynaması heç də pis qarşılanmamalıdı. Bu, həmin yaşda olan oğlan uşaqları üçün normal hesab oluna bilər.

       O, kifayət qədər nənə nəvazişi və qayğısından bəhrələnsə də, baba sevincini yaşaya bilməmişdi. Çünki onun babası, böyük musiqiçi balaca Müslüm anadan olmazdan beş il əvvəl dünyasını dəyişmişdi.

       Müslümü həyatı boyu bir sual daim izləyib və düşündürüb, daha doğrusu, maraqlandırıb. O, bilmək istəyirdi ki, babası Əbdül-Müslüm həyatda necə adam olubdu? Əlbəttə, o doğma və yaxınlarının sözlərindən babası haqqında kifayət qədər informasiya ala bilmişdi. Lakin bütövlükdə bunlar onu qane etmirdi, beləki o, babası haqqında daha çox, daha mükəmməl, daha müfəssəl bilmək istəyirdi. Ona bəlli idi ki, babası çox əliaçıq, səxavətli, hamıya kömək edən bir insan olubdu. Müğənni xatirələr kitabında bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin Əbdül- Müslümə Peterburqdan ünvanlandığı bir təşəkkür məktubunu misal gətirərək onun bir hissərəɱn oxutular.

       O, (Üzeyir Hacıbəyli: -C.P.) yazırdı:“…mənim imkanım var ki, işlərimlə rahat məşğul olum, bunun nəticəsi idi ki, mən Konservatoriyaya daxil oldum; bütün bunlar üçün səmimi kömək etmək istəyinə görə sənə (Əbdül- Müslümə : -C.P.) borcluyam; bu arzumu yerinə yetirmək üçün sən rahatlığını və sağlamlığını qurban verdin. Görəsən mənim imkanım olacaqmı bütün bunlar üçün sənə təşəkkür edim?”

       Əbdül-Müslüm Maqomayevin Üzeyir Hacıbəylinin Peterburq Konservatoriyasında təhsil almasına etdiyi maddi köməklik haqqında oxucu auditoriyasında məlumatın olub və ya olmaması haqqında heç nə deyə bilmərəm, ancaq tam əminliklə söyləmək olar ki, respublikanın ədəbi-mədəni ictimaiyyəti, ziyalı musiqi elitası, sözsüz ki, bu barədə kifayət qədər informasiyaya malikdi . Əbdül-Müslümün ünvanına Üzeyir Hacıbəyli tərəfin-dən 1914-cü ildə Peterburq şəhərindən göndərilən məktub Maqomayevlərin şəxsi arxivlərində bu günə qədər qorunub saxlanılır.

       Balaca Müslüm həmişə babası ilə fəxr etmişdi. Onun haqqında xatirələr danışmaq, sanki ona xüsusi ləzzət verirdi. Məsələyə bu nöqteyi-nəzərdən yanaşdıqda görürürürəm ki, nəvll məhz, babasına oxamaaa, onun kimi olmağa bütün həytük voyuuuuuu, boyath burden Buunu Buunu Boya Buunu Boyan bun underst stick O, yazırdı: “Babam, həm dostluq, həm də istədiyi vaxt səmimi jest etməyi bacarırdı. Hər halda bizdə az adam tapılar ki Babam biləndə ki, Üzeyir Hacıbəyli bu işlə məşğuldu, onda o, başladığı partituranı cırır və deyir: Üzeyir yaxşı yazar.

       O, həm də dostu Üzeyirdən fərqli olaraq şən həyat tərzi keçirməyi xoşlayırdı və özünə yaxşı kef çəkməyə imkan verirdi. Nə vaxt ki, “keflə yaşamaq istəyən” günahkar Zülfüqar Hacıbəyli o zaman ki, “taksi fayton”la babamın arxasınca gələrdi, onlar həmən öz qayğılı sifətləri ilə nənəmə deyirdilər: teatrda, operada musiqi ilə bağlı problemli iş var. Ancaq fayton onların arxasınca əl yelləyən Baydagül xanımın müşahidə dairəsindən kənara çıxan kimi istiqamətini dəyişərdi”.

       Bəzi çeçen jurnalistlər Əbdül-Müslüm Maqomayevin ölümü ilə bağlı qaranlıq və məntiqsiz, zidiyyətli fikirlər söyləmişdilər. Guya böyük Azərbaycan bəstəkarı represiya qurbanı olmuşdu. O, həbs edildikdən sonra Nalçikə gətirilmiş və həbsxanada məlum olmayan şəraitdə həyatla vidalaşmışdı. Sonradan onun nəşi Bakıya gətirilərək burda, Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdu. Sözün açığı, bu, o qədər inandırıcı görünmür, əksinə, bu cür fikirlər insanda ironiya yaradır, sarkazm doğurur.

       Birincisi, tarixə istinad edərək əminliklə söyləmək olar ki, represiya qurbanlarını başqa yerə aparmağa və hardasa dəfn etməyə icazə vermirdilər. Biz bunu misal olaraq mərhum şair-dramaturq Hüseyn Cavidin timsalında gostərə bilərik. Bizim nəsilin nüma-yəndələrinin yaxşı yadındadı ki, uzun illər keçəndən sonra Hüseyn Cavidin nəşi Ulu Öndər Heydər Əliyevin böyük əməyi, bacarığı sayəsində Sibirdən Azərbaycana gətirilmiş və doğulduğu Naxçıvan şəhərində el adət-ənənəsi ilə dəfn olunmuşdu;

       İkincisi, əgər Əbdül-Müslüm Maqomayev represiya qurbanı olsaydı SSRİ rəhbərliyi heç vaxt icazə verməzdi ki, onun nəşini paytaxt Bakıda, özü də, Fəxri Xiyabanda dinlər ets Çünki bu sovet məfkurəsinə tamamilə uyğun gəlməyən və ziddıyyət təşkil edən bir prosesdi;

       Üçüncüsü, bəstəkarın böyük oğlu Cəmaləddin əvvəlcə sənaye naziri, sonra Azərbaycan SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin müavini və daha sonra SSRİ Nazirlər Soveti yanında Azərbaycan SSRİ-nin Moskvada daimi nümayəndəsi vəzifələrində çalışmasına icazə və imkan verilməzdi;

       Dördüncüsü, ən əsası, Maqomayevin oğlanları: Cəmaləddin və Məhəmməd Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının üzvüləri idilər. Həmin dövrün insanları yaxşı xatırlayır ki, nəinki atası, hətta, uzaq qohumları represiyaya məruz qalanların, həmçinin, həbsxanada olanların yaxın və doğmalarını partiya sıralarına qəbul etmirdilər və yüksək dövlət vəzifəsinə təyin etmirdilər, çünki bu sovet ideologiyasının tələbi idi.

       Gətirdiyim arqument və faktlara əsaslanaraq tam əminliklə deyə bilərəm ki, bəzi çe-çen jurnalistlərinin söylədikləri fikirlər uydurma, yalan və cəfəngiyyatdan başqay biil. Çeçenistan jurnalistləri, bu cür uydurmaları mətbuat səhifələrində yaymaqla nəvə Müslüm Maqomayevə psixoloji və mənəvi təsir göstərib müğənnini özləri tərəfə çəkmək, Çeçenistana aparmaq istəyirdilər. Bu, barədə xatirələr kitabında Müslümün yazdığı məlumatlar fikirlərimlə eynilik təşkil edir və üst-üstə düşür.

       Müslüm yazırdı: “Babamın xəstələnməsi və vəfatı ilə bağlı nənəmin danışığını eşidən Camal əmim gülərdi və söz verərdi ki, nə vaxt təqaüdə çıxsa memuar yazmağa başlayacaq. Ancaq çox təəssüflər olsun ki, ölüm Cəmaləddin Maqomayevə bu istəyini reallaşdırmağa imkan vermədi”.

       Yeddi yaşlı Müslümü 1949-cu ildə Bakı Konservatoriyasının nəzdində fəaliyyət gostərən onillik-musiqi məktəbinə qoyurlar. Bu, məktəbə daxil olmaq üçün bir meyar mövcud idi: təbii istedad. Həmin məktəb və orda dərs deyən çox gözəl, istedadlı pedaqoq-müəllim heyəti ilə bağlı Müslümün yaddaşında-coğrafiya fənnindən və ingilis dilindən dərs deyən Arkadi Lvoviç və musiqi savadı verən Aron İzrailoviç daha çox qalmışdı.