Литмир - Электронная Библиотека
A
A

Бiлася хваля, круцiла лодку - крывабокая хваля. Халаднавата ўжо рабiлася Едыгею, але ўвесь час ён пiльна сачыў за катушкамi i бячэўкай - цi не тарганецца леска, што ляжыць на рагачы. Не, нi на носе, нi на карме нiякага знаку. Аднак Едыгей не трацiў надзеi. Ён ведаў, ён верыў, што павiнна прыйсцi да яго залатая мекрэ. Толькi б мора патрывала трохi - нешта надта разгулялiся iйрэк талкуны. Чаму? Не, шторму не павiнна быць так скора. Можа, пад вечар цi ноччу ўздымуцца штармавыя хвалi - алабашы, грывастыя равуны. I тады закiпiць пагрозлiвы Арал ад краю да краю, белай пенай акрыецца, i нiхто не пасмее тады паказацца ў мора. А пакуль яшчэ можна, пакуль яшчэ ёсць час...

Натапыраны, азалелы, чакаў Едыгей сваю рыбiну ў моры. "Чаму ж ты марудзiш, дальбог, не бойся, - думаў ён пра рыбiну. - Не бойся, я цябе адпушчу назад. Не бывае, кажаш, такога? А вось павер - бывае. Не для яды я цябе чакаю. Яды i рыбы ўсялякай поўна дома. Во i цяпер на дне лодкi ляжаць тры рыбiны. Стаў бы я дзеля харчу падпiльноўваць цябе, залатая мекрэ! Разумееш, першанец павiнен паявiцца ў нас. А ты прыснiлася нядаўна маёй жонцы, i з той пары спакой страцiла яна, хоць i не кажа пра гэта, але ж я бачу. Я не магу растлумачыць, чаму гэта так, але надта трэба, каб яна ўбачыла цябе i патрымала ў руках, i я даю слова, адразу ж адпушчу цябе ў мора. Тут справа такая, што ты асаблiвая, рэдкая рыба. У цябе залатыя цемя i хвост, i плаўнiкi, i хрыбет таксама залатыя. I ты зразумей наша становiшча. Яна хоча ўбачыць цябе наяве, яна хоча дакрануцца да цябе, каб адчуць, якая ты, залатая мекрэ. Не думай, што калi ты рыба, дык да нас не маеш адносiн. Хоць ты i рыба, а яна чамусьцi сумуе па табе, як па сястры, i хочацца ёй пабачыць цябе, перш чым народзiцца дзiця. I дзiця ў чэраве адчуе палёгку. Вось такая справа. Выручай, дарагая залатая мекрэ. Падыходзь. Не пакрыўджу. Слова даю. Каб я быў злаўмысны, ты б гэта адчула. На кручок, на два кручкi я начапiў кавалак мяса. Трохi пахлае мяса, каб ты пачула здаля. I ты падыходзь i не думай нiчога благога. Каб я блешню падсунуў табе, тады было б нячэсна, хоць ты хутчэй пайшла б на яе. Але ж ты праглынеш яе, i як ты будзеш потым жыць з жалезам у вантробах, калi я адпушчу цябе ў мора? Тое было б падманам. А я табе чэсна прапаноўваю кручок. Трохi параняцца губы, толькi i ўсяго. I не турбуйся, я прыхапiў з сабой вялiзны бурдзюк. Туды я налiю вады, i ты паляжыш пакуль у бурдзюку з вадой, а потым паплаваеш яшчэ i ў моры. Але я не пайду адсюль без цябе. Час не церпiць. Хiба ты не адчуваеш, як набiраюць моцы хвалi i вецер усчынаецца, хiба ты хочаш, каб першынец мой нарадзiўся кволы i не пабачыў доўга свету? Падумай, памажы мне..."

Ужо вечарэла ў шызай пространi халоднага перадзiмовага мора. То паяўляючыся на грабянах хваль, то хаваючыся мiж iмi, лодка iшла да берага. Цяжка iшла, змагаючыся з бурунамi, а мора шумела, ускiпала яшчэ стрымана, паволi разгойдваючыся, набiраючы штармавой моцы. Халодныя пырскi ляцелi ў твар, i рукi на вёслах былi ўжо набрынялыя ад холаду i вiльгацi.

Укубала хадзiла па беразе. Даўно ўжо, ахопленая трывогай, яна выйшла да мора i чакала мужа. Хутка цямнела, шумна i неспакойна бiлiся хвалi. Трывожна было на сэрцы ў Укубалы.

Але вось нешта мiльганулася сярод бурунаў i лодка паказалася на хвалi. Захутаная ў хустку, грузная ад цяжарнасцi, Укубала падышла да самага прыбою i чакала тут, пакуль прычальваў Едыгей. Прыбой вынес моцным штуршком лодку на водмель. Едыгей у адно iмгненне саскочыў у ваду i выцягнуў лодку на бераг, правалок яе яшчэ i па пяску. I калi ён разагнуў спiну, увесь мокры i салёны, Укубала падышла i абняла яго за мокрую шыю пад халодным, залубянелым плашчом.

- Не ведала, што i думаць. Чаму ты так доўга?

- Яна не паяўлялася ўвесь дзень i толькi пад вечар прыплыла.

- Дык ты хадзiў па залатую мекрэ?

- Вядома, i я яе ўгаварыў. Ты можаш паглядзець на яе.

Едыгей дастаў з лодкi цяжкi скураны бурдзюк, поўны вады, развязаў яго, i на бераг плюхнулася разам з вадой залатая мекрй. То была вялiкая рыбiна. Магутная i прыгожая рыбiна. Яна шалёна пачала бiць залатым хвастом, выгiнаючыся, падскокваючы, раскiдаючы наўкол мокрую гальку, i, шырока разяваючы ружовую пашчу, iмкнулася дапластаваць да мора, да прыбою. На нейкi мiг рыбiна раптам зацiхла, iмкнучыся асвойтацца, аглядваючы нерухомымi i чыстымi вачамi той свет, у якiм нечакана апынулася. Але нязвыклае нешта, сляпучае аглушыла яе, задыхацца пачала. I тады яна зноў напружылася, забiлася з новай сiлай, жадаючы патрапiць да вады. Едыгей падняў яе за жабры.

- Падстаўляй рукi, трымай, - сказаў ён Укубале.

Укубала прыняла рыбiну, як дзiця, на абедзьве рукi, i прыклала яе да грудзей.

- Якая яна пруткая! - усклiкнула Укубала, адчуўшы яе спружынiстую сiлу. А цяжкая, як гнёт. I так пахне морам. I прыгожая якая! На, Едыгей, я радая, вельмi радая. Споўнiлася маё жаданне. Адпусцi яе ў мора хутчэй.

Едыгей панёс залатую мекрэ да мора. Увайшоўшы па калена ў шумлiвы прыбой, ён расслабiў рукi. На нейкi кароткi мiг, калi залатая мекрэ падала ў ваду, у густой сiнечы надвячор'я нiбы блiснула зiхоткае сонейка i патухла, - гэта мекрэ ўкручвалася ў ваду сваiм iмклiвым целам...

А вялiзны шторм нахапiўся ўночы. Мора раўло пад кручай. Яшчэ раз пераканаўся Едыгей: не так сабе паяўляюцца на моры тыя хвалi - iйрэк талкуны. Прыслухоўваючыся ноччу да прыбою, успомнiў Едыгей пра запаветную рыбiну. Як яна там цяпер? Але ж на вялiкiх глыбiнях мора, мусiць, спакайнейшае. Прыслухоўваецца там, нябось, як ходзяць хвалi наверсе. Едыгей шчаслiва ўсмiхнуўся пры гэтым i, засынаючы, паклаў руку на жончын бок i пачуў раптам, як нешта тарганулася ў яго пад рукой. То даваў пра сябе знаць ягоны будучы першынец. I таму Едыгей шчаслiва ўсмiхнуўся i спакойна заснуў.

Ведаць бы яму, што не мiнецца i год, як усхопiцца тая вайна, i ўсё пабурыцца ў жыццi, i пойдзе ён ад мора назаўсёды i толькi будзе пра яго ўспамiнаць... Асаблiва калi цяжкiя днi настануць...

Цягнiкi ў гэтых мясцiнах iшлi з усходу на захад i з захаду на ўсход.

А па баках ад чыгункi тут ляжала вялiкая пустэльная пространь Сары-Азекi, Сярэдзiнныя землi жоўтых стэпаў...

У тым страшным для Бураннага Едыгея пяцьдзесят трэцiм годзе i зiма лягла ранняя. Нiколi такога не здаралася ў саразеках. У канцы кастрычнiка ўжо снег пайшоў, халады пачалiся. Добра, што да той пары бульбы паспеў завезцi з Кумбеля i сабе i Зарыпе з дзецьмi. Быццам ведаў - паспяшаўся. Апошнi раз давялося на вярблюдзе ехаць, пабаяўся, што ў таварняку бульба памерзне, пакуль давязеш. А так паехаў на Буранным Каранары, уладкаваў на iх два вялiзныя мяхi па баках, сам жа ўзграмаздзiўся на самы верх памiж мяхамi i паехаў сабе спакойна дахаты. Сядзеў на Каранары, як на слане. Так думалася Едыгею. Датуль нiхто тут нават уяўлення не меў пра верхавых сланоў, пакуль не пракруцiлi на станцыi iндыйскi фiльм. Усе кумбельцы рынулi глядзець невядомую кiнакарцiну пра невядомую краiну. Там паказвалi сланоў, паляванне на тыграў паказвалася са сланамi палявалi. Едыгей тую карцiну таксама паглядзеў. Выходзiлi з кiно, размовы розныя пачалiся, i дзiвiлiся чыгуначнiкi, што недзе на сланах ездзяць. А нехта ўголас сказаў:

59
{"b":"73526","o":1}