І вось Ільга сядзела на траве, з асалодаю выцягнуўшы ногі, якія гулі ад стомы. Жмурылася на сонцы, падхоплівала лёгкія пасмы з твару. Возера дыхала прахалодаю, дубовае лісце перашэптвалася так мірна, так спакойна.
— А пасля ён паляцеў на поўнач. Ну, цмок. У Кудравіцах і Мокрай Дубраве бачылі яго ў небе.
Распавяла пра тую страшную ноч — і ўнутры стала пуста. Быццам толькі-толькі палымнеў цмокаў агонь, спусташаў і пёк. А зараз — згас, пакінуўшы попел і пустату. І цяжкую, даўкую, невыносную, мёртвую цішыню.
— То ты, значыцца, зараз ідзеш па галаву вогненнага цмока? Сама?
Ільга ленавата кіўнула. Паэт падціснуў вусны і прамармытаў нешта наконт таго, што — не аматар ён настолькі сумных фіналаў.
— Я табе не нейкая там пяшчотная князёўна, не-людзь, — сярдзіта сказала дзяўчына. — Мяне, каб ты ведаў, вучылі паляваць.
— Няўжо? На цмокаў?
Тон быў невыносна з'едлівы, але ў нечым паэт з Курганова Поля меў рацыю. Не паспрачаешся асабліва: на цмокаў, хоць вогненных, хоць не, Ільзе паляваць не даводзілася. Пакуль што.
— Высачу пачвару, — цвёрда прагаварыла яна, пераконваючы найперш саму сябе. — Высачу, а там яшчэ пабачым.
Каб зусім шчыра, Ільга дасюль неяк не паспела вырашыць, што адбудзецца, калі яна знойдзе цмокава логавішча. Увесь час думала: толькі б паспець, толькі б дагнаць. А тады...
А што, уласна кажучы, тады?..
Паэт пахітаў галавой.
— Зрэшты, — сказаў задумліва, памаўчаўшы. — Ты ўсё яшчэ можаш дапамагчы мне. А я ў такім выпадку дапамагу табе.
— Ты так і не сказаў, у чым патрэбна дапамога, — з прахалодаю заўважыла Ільга. — Можа, я і не пагаджуся.
І дадала пра сябе: вядома, не пагаджуся. Не хапала яшчэ — абяцаць штосьці каму з не-людзей. Што б сказаў бацька, заўжды такі мудры, такі асцярожны?
— Я згубіў... адну рэч, — Йурай мякка ўсміхнуўся. — І, мяркую, менавіта ты, не-князёўна, дапаможаш мне яе адшукаць.
— Утапіў, мабыць, у возеры штось? — са змрачнаватаю радасцю здагадалася Ільга. — З п'яных, мабыць, вачэй?
І сурова адрэзала:
— Нават і не спадзявайся, я нырца даваць за тваімі трантамі не буду.
Яна не паспела дагаварыць: паэт з Курганова Поля зарагатаў. Захлынаўся смехам, хапаючыся за жывот, аціраў слёзы.
Праз колькі імгненняў яго нястрымнага рогату Ільга палічыла патрэбным абразіцца.
— Чалавечае дзіця, — глуха мовіў Йурай, сяк-так супакоіўшыся. — Ты... О, Неба бачыць... Я ж меў на ўвазе натхненне.
Ільга насупілася. А паэт, трохі аддыхаўшыся, загаварыў — пра Курганова Поле, пра спаборніцтва паэтаў у княжым двары.
Каваны радок значыць куды болей за заточаны кавалак металу. Адно важкае адважнае слова перамагае і пераважвае ўсе астатнія, хоць бы і сказаныя самым магутным уладаром свету.
Курганова Поле спавіта чарамі і песнямі. Адно не існуе без другога, жывіцца адно адным. Песні адбіваюць свет, быццам люстра, і свет, адбіваючыся, змяняецца — па волі таго, хто сплятае словы. Калі, вядома, хапае майстэрства і агню ў сэрцы. І — натхнення.
Старыя гісторыі паступова пакрываюцца пылам, і словы, старанна сплеценыя калісь, губляюць свае чары і моц.
— Проста ўсё не тое і не так, — казаў Йурай, не хаваючы агіды. — Бляклае, бездапаможнае, брыдкае. Не атрымліваецца, не даецца, слізгае з пальцаў, так што — не ўхапіць.
Ён нават раззлавана стукнуў кулаком па выгнутым корані, які змяіўся ў траве побач.
Чароўная азёрная музыка досыць жыва помнілася Ільзе, і гэтая музыка не была ані бляклай, ані брыдкай. Была — сапраўднай.
— Таму я блукаю, — паэт кіўком паказаў на возера, і самацвет у ягонай завушніцы бліснуў ярчэй. — Шукаю нечага. Новага. Незнаёмага.
— Дзеля песень?
— Дзеля іх, — вельмі сур'ёзна пацвердзіў Йурай. — Нельга ж, пагадзіся, зноў і зноў апяваць подзвігі Вотана Косткасея.
Паэт прачысціў горла, паморшчыўся і напаўголаса дадаў, што незадаволены Косткасей усё роўна за тое апяванне абяцаў зламаць яго, Йурая, лютню аб яго ж галаву.
— Хто-хто, а ён, чалавечае дзіця, свае абяцанні выконвае.
Што ж я тут раблю, запознена падумала Ільга. Сяджу пад вячыстым дубам на беразе зачараванага возера, размаўляю пра песні з не-людзем. І нібыта так і трэба.
Яна паглядзела на ўпартыя кропкі мурашоў, што адна за адной жывою ніткаю цягнуліся між каранёў, на пярэстую кабылку, што мірна пасвілася непадалёк. Зірнула і на возера — чамусь падалося, быццам над спакойнаю вадою вось-вось вырастуць белыя вежы, і сцены, і сцягі, і сярэбраныя званы загудуць на ўсю ваколіцу. Ва ўсялякім разе, калі б зачараваны горад раптам узнік на месцы возера, Ільга зусім не здзівілася б: мусіць, перайшла тую мяжу, дзе магла здзіўляцца.
Возера, аднак, спакойна каціла свае хвалі, і свежы вецер крочыў па зарасніках, і белы бусел нясцерпна зыркаю плямаю застыў на зеляніне.
— Мне казалі, тут быў горад, — прагаварыла, нечакана для самой сябе, Ільга. — Быццам быў — і праваліўся...
— Знік пад вадой, — падхапіў Йурай нараспеў. — І зараз там, на глеістым дне, у вусцішным зеленаватым святле пабліскваюць шпілі на гонкіх вежах, і цені рыб бязмоўна плывуць па каменнай кладцы, і доўгія стужкі водарасцей караскаюцца ў расколінах сцен.
Адно з пульхных аблокаў, мабыць, засланіла сонца, бо святло дня пацьмянела, налілося зялёным. І паветра неяк загусцела, набрыняла, так што лугавыя травы калыхаліся ў ім павольна і мерна, і ссохлы дубовы ліст, што неспадзявана сарваўся з магутнай галіны, падаўся залатой рыбкай.
Ільга трасянула галавой — і дзень стаў такі, які быў.
— То гэта, значыць, усё праўда? — спытала Ільга. — Пра горад?
— Вядома, — адказаў паэт. — Пакуль у гэта вераць, дык — чыстая праўда.
Ён хутка зірнуў на дзяўчыну, працягнуў руку, асцярожна зняў з яе валасоў зжаўцелы лісток. Нямоцна сціснуў у вузкай далоні, раскрыў пальцы — і да аблокаў і сонца ўзляцеў залацісты матыль. Ільга падціснула вусны і на ўсялякі выпадак адсунулася.
— Дык. як жа мне дапамагчы табе, не-людзь?
— А, гэта проста, —Йурай махнуў рукою. — Будзь у маёй песні, не-князёўна.
— У тваёй песні? — Ільга перакрыжавала рукі на грудзях. Гучала, падавалася б, нястрашна, але з не-людзямі не бывае ўсё гэтак проста.
— Лепшыя гісторыі, — паблажліва патлумачыў паэт, — пішуцца толькі тады, калі ўсё бачыў сваімі вачыма. Таму я хачу пабачыць.
— А чым ты можаш дапамагчы мне? — Ільга звузіла вочы. Йурай пругка падняўся на ногі.
— Для пачатку, чалавечае дзіця, — сказаў, цаляючы ўсмешкаю проста ў сэрца. — Дапамагу табе высачыць тваю пачвару.
— Жартуеш, мабыць? — Ільга зняважліва змерыла яго позіркам.
— О, толькі не зараз, — сказаў паэт. — Адно прыхапі маю лютню. І не адставай, чалавечае дзіця.
Ільга, не стрымаўшыся, засмяялася ўголас. Зусім не падобны ён быў да магутнага воя або ўмелага паляўнічага — у гэтым сваім раззалочаным строі, з пяшчотнымі рукамі музыкі.
Йурай, усё яшчэ ўсміхаючыся, зрабіў крок назад, на самую мяжу карункавага ценю — і павярнуўся вакол сябе, і стаў віхураю, і стаў — языком зыркага белага полымя. Ільга ўскрыкнула, закрыла рот далонямі, мацней прыціснулася спінай да нагрэтай сонцам дубовай кары.
Белае полымя апала, заквітнела ззяйкімі крышталікамі інею на белай калматай поўсці. На мяжы ценю і святла стаяў, насмешліва гледзячы на Ільгу зыркімі зялёнымі вачыма, вялізны снежны воўк. Выскаліўся, павёў носам, ловячы вецер, гулліва ўзмахнуў хвастом.
— Што... — ледзь змагла выціснуць Ільга, але воўк ужо стрымгалоў рушыў прэч ад узгорка, скакаў так шпарка, што, здавалася, ляцеў.
— Пачакай! — крыкнула яна, падхопліваючыся. Падчапіла лютню і, прыціскаючы да грудзей, кінулася да пярэстай кабылкі. Тая была не надта задаволена такім паваротам падзей і нават некалькі разоў абурана заржала. Ільга, не зважаючы, як мага хутчэй ускараскалася ў сядло, тарганула аброць, пусціла пярэстую галопам — туды, дзе ў зарасніку яшчэ бялела ваўчынае футра.
I замільгалі хмызнякі, замільгалі гонкія хвоі. Возера бліснула ў апошні раз і знікла за альхоўнікам. 3-пад капытоў пярэстай пырскала іржавая ігліца, разлятаўся жоўты жвір. У Ільгі займала дыханне, яна бліжэй тулілася да шыі кабылкі, шэпчучы:
