Гаварыў Асілак брату:

— Глянь, дзе хвалі пеніць шторм,

Ці то грывай вал дзевяты,

Ці то зломаным крылом

Птушка, тонучы, махае?

— Не, ня хвалі там іграюць.

Не крылаты ўзмах птушыны,

Гэта парус ў моры сінім!..

Кажа зноў Асілак брату.

— Глянь на сонечны загар,

Быццам коней ляціць статак

З шумам, звонам, громам хмар.

— Эх, ня хмары і ня коні

Пеняць вадзяныя горы,

Гэта царская пагоня

Паказалася на моры!..

Стогне вецер, вые дзіка,

Хвалі пеняцца на шхерах.

Ужо бачаць Вяль з Музыкам

Бор стары, знаёмы бераг.

Яшчэ раз вяслом ударыць!

Плыт ўразаецца ў пясок,

Мачта хіліцца набок,

Зьвесіў крыльлі мокры парус,

Пырскі мора на ім зьзяюць…

Вяль Музыку так гаворыць:

— Мы гасьцей з-за сіня мора

Безь цябе тут прывітаем.

Хопіць ім сталоў-курганаў;

Мёдам абнясем ліповым.

Хай даруюць, калі п’яна

З плеч пакоцяцца галовы

Або ў скоках пад нагамі

Трэснуць панцыры іх, шлемы…

Ты ж ідзі далей шляхамі,

Дзе над Нёмнам вербы дрэмлюць,

Дзе шумяць прасторы жыта

Ў залатым імглістым цьвеце.

I што бачыў, раскажы ты,

Перадай ўсім на жалейцы.

Разышліся.

Вяль з братамі

Ловіць мора сіні подых,

А Музыка йдзе шляхамі

На сустрэчу сонца ўсходу.

Вось ужо ў далінах тоне,

Вось хаваецца за межы,

Толькі ўсе жалейкі тоны

Разьліваюцца ў бязьмежжы.

А тым часам у затоку

Караблі ўсё прыбываюць,

I на бераг на шырокі

Цар з дружынай высядае.

Сам цар выступіў наперад,

Кажа:

— Гніцеся мне ў пояс!

Сплёў густы для вас я нерат,

Каб цягнуць да вадапою.

Лепей самі аддавайце

Мне жалейку і Музыку,

А то з вашых плеч на лапці

Надзяру мяккога лыка.

I рагоча ўся дружына.

Вяль гаворыць:

— Што хваліцца!

Паглядзім лепш, хто ў даліне

Выстаіць ці ляжа ніцам…

— Што, няўжо на вас, на гэткіх,

Маёй сілы будзе мала? —

I ўсе разам — цар, і войска,

I паслы — зарагаталі.

А пасьля пайшлі ўсе ў наступ

Чорнай ненавіснай сілай.

Вырваў Вяль дуб каранасты,

Пояс патужыў Асілак,

Волат парасправіў глечы —

I сустрэліся з навалай.

Пачалі мясьці і секчы —

Толькі рэха застагнала.

Быццам жнівам на іржышчы —

Сноп на сноп — кладзецца сіла;

Цэлы дзень грыміць ігрышча,

Як стагі, растуць магілы.

Наступае вечар сіні,

Сонца ў хвалях мора тае,

Позна волатаў з дружынай

Разьдзяліла ноч глухая.

Цар хутчэй уцёк за мора.

Вяль прылёг каля кургана,

Каб, як згаснуць толькі зоры,

Зноў прачнуцца раным-рана.

Сьпіць зямля.

Смугою ліпкай,

Цёплым ценем сон ліецца,

Толькі часам ціхай скрыпкай

Заіграе сонны вецер.

Ходзіць, нукае Араты,

Конь, залёгшы, цягне шчыра;

I сярэбрацца нарогі

Ад пяску сырога, жвіру.

Часам сталь скрабне паліцу,

Часам іскрай пырсьне крэмень…

I хаваюцца пад дзёрнам

Пікі, панцыры і шлемы,

Трупы царскіх слуг, ваякаў…

Колькі Вяль з братамі выбіў!

Колькі сіл варожых зьнішчыў!

— Ну, раўней лажыся, скіба!

Зааром, забарануем,

Сыпнем ядраны насевак,

I запеняцца ўраджаі,

Закалышуцца напевы…

Толькі дзень замітусіўся,

Вяль, прачнуўшыся, гаворыць:

— Што за дзіва? — дзе ні глянеш —

Скібы чорныя, разоры:

I на захад, і на поўнач

Без канца яны, бяз краю;

Там, дзе бой кіпеў учора,

Нават мейсца не пазнаеш…

Сонца залатой пагодай

Дываны жытоў абмыла.

Сеў Музыка каля броду,

Пад бярозаю пахілай.

Думу думае маркотны:

Ці жыве дзе Вяль з братамі?

Можа, хмарай пералётнай

Ці віхурамі-вятрамі

Мые косьці іх па нівах,

На прасторах на шырокіх,

Дзе ўсе песьні — шум прыліву,

Гул прыліву, хваляў рокат.

Летучы з краёў заходніх,

Воран, кружачы, гаворыць:

— Ой, лягло нямала войска,

Войска царскага з-за мора…

I ў раку ён нешта кінуў.

Паглядзеў Музыка ў тоні:

Зьзяе там красою дзіўнай

Камень, выдзерты з кароны…

I вясёлкамі зазьзялі

Воды сінія, здаецца,

I зноў тоны заігралі

Ў зачарованай жалейцы

Ціхім шэлатам крынічным,

Шумам трысьнікоў зялёных,

Медным коласам пшанічным,

Васільковым звонам лёну.

Рэхам збуджаным, вясёлым,

Даўняй казкай над калыскай…

I здаецца — нівы, сёлы

Нехта гукамі апырскаў…

А кругом красуе лета,

Вецер дрэмле ў полі роўным;

Сонца сьпелаю ранетай

Наліваецца над Нёмнам.