У 1996 годзе ў «Іслачы» я напісаў першыя «Сабачыя гісторыі». Тут у «Іслачы» Людміла Рублеўская напісала першыя празаічныя рэчы — «Іслацкія імпрэсіі».
Лавак, на якіх любілі сядзець пісьменнікі і назіраць за адпачываючымі, каля Дома творчасці няма. Згнілі, а можа, спаленыя.
На дрэве варона. Чорная, як галавешка.
Сярод соснаў сям-там з’явіліся новыя двухпавярховыя дамкі. Прыгожыя, як дэкарацыі для здымкаў фільма пра рамантычнае каханне ў лесе.
Асфальт, здаецца, той жа, што і быў даўным-даўно. У старых выбоінах калюгі, а ў іх — неба і сосны.
Новыя ліхтары як несапраўдныя.
У адрамантаваных катэджах працуюць людзі. Сядзяць за камп’ютарамі. Адразу разумееш, што ты тут не ў 2000 годзе.
Хачу ўбачыць вавёрку або зайца. Няма. Толькі птушкі спяваюць, як і пятнаццаць гадоў таму.
У Доме творчасці «Іслач» мы з Людмілай і дзецьмі пражылі больш як 150 дзён.
Вяртаючыся ў Мінск, заехалі на могілкі да маіх бацькоў. Магіл паболела.
***
20.04.2016. У вёсцы Ілья Вілейскага раёна ў мясцовай школе імя А. Грымаця ўжо шмат гадоў ёсць два народныя музеі — «Вілейшчына літаратурная» і «Ільянскія далягляды». Яны ўзніклі і працуюць дзякуючы цудоўнай краязнаўцы Розе Шэрай. Сёння па яе запрашэнні мы з Людмілай удзельнічалі ў адкрыцці памятнай дошкі, з якой можна даведацца, што з 1899 па 1901 год у Ільі вучыўся Змітрок Бядуля.
Роза Канстанцінаўна сустрэла нас на цэнтральным пляцы Ільі і адразу пачала распавядаць і паказваць, дзе што было раней і што там цяпер. Гадоў трыццаць таму ў мясцовым тэхнікуме вучылася каля тысячы студэнтаў. Цяпер чалавек дзвесце. Вялікія інтэрнаты амаль пустыя. Паблізу тэхнікума аднаўляецца царква. Яе робяць такой, якой яна была першапачаткова. У школе вучыцца каля двухсот вучняў. Калі мы прыйшлі ў школу, нас тут жа ахінулі ўвагай настаўнікі, што былі вольныя ад урокаў. На сустрэчу з намі прыйшоў мясцовы паэт Мікола Кутас з жонкай. На ровары прыехаў краязнаўца Уладзімір Кажамяка. Дзецям, якія вучацца ў Ільянскай школе, вельмі пашанцавала, бо, акрамя Розы Шэрай, у іх выкладае паэтка Аксана Ярашонак-Камінская.
Перад тым як адкрыць памятную дошку, вучні распавялі пра жыццё і творчасць Змітрака Бядулі. Пачыталі вершы, прысвечаныя яму. Увесь час дзьмуў халодны пранізлівы вецер і было змрочна, але, як толькі мы з Людмілай адкрылі дошку, засвяціла сонца і заціх вецер. Мне падалося, што з неба паглядзеў Змітрок Бядуля.
Напаіўшы і накарміўшы нас, Роза Канстанцінаўна са сваімі памочнікамі правяла экскурсію. Дзякуючы ёй, у школе амаль пяцьдзясят дзяцей могуць быць экскурсаводамі. Падобных музеяў па сваім экспазіцыйным багацці вельмі мала ў нашай краіне.
У музеі ёсць мядзяная конаўка, якая была зробленая дзедам Змітрака Бядулі.
Учора якраз вечарам мне патэлефанаваў мой сябра Іван Вараўка, які ў свой час скончыў Ільянскую школу. Ён распавёў пра Ілью. Паведаміў, што каля школы стаіць помнік Леніну. Даўней яго там не было. Стаяў ён на месцы помніка Сталіну. Іван памятае, як неяк раніцай дамоў прыйшоў бацька і сказаў: «Мы Сталіна ўтапілі ў рэчцы!»
На сустрэчу з намі ў актавую залу прыйшлі амаль усе вучні, што былі на занятках. Выступаць было лёгка, бо на нас глядзелі разумныя вочы, з якіх свяцілася прага ведаў.
Пасля выступлення Роза Канстанцінаўна звадзіла нас да месца, дзе стаяў ешабот. На вуліцы, па якой мы ішлі, захаваўся брук. Я ішоў па ім, і ў маіх вушах чуўся грукат колаў фурманак, а ў кроках дваццаці перад намі мне бачыўся чарнявы кучаравы хлапчук Самуіл, які ішоў вучыцца, каб з цягам гадоў стаць беларускім пісьменнікам.
***
21.04.2016. Маладзік як залаты апостраф, што выпаў са Скарынавай Бібліі.
***
21.04.2016. На ТОТ.ВУ змешчаны артыкул Алены Зуевай «Дом писателей “Ислочь” превратился в загородный клуб со СПА-центром», у якім скарыстаны мой расповед пра Дом творчасці, якім ён быў у 90-я гады. Па просьбе Алены я даў (мог і не даваць) дзясятак маіх першых «Сабачых гісторый», што былі напісаныя ў «Іслачы», з якіх яна на свой густ выставіла для прачытання тры. Цяпер на форуме ананімшчыкі абмяркоўваюць (крытыкуюць па поўнай праграме!) толькі мае «Сабачыя гісторыі», быццам больш ніякага тэксту і няма. Я задаволены такой рэакцыяй ананімшчыкаў, бо разлічваў на яе, калі аддаваў гісторыі для публікацыі.
***
21.04.2016. На Цэнтральным аўтавакзале купіў білет на родны Валожын. Прыйшоў на прыпынак пад нумарам 11 і заўважыў, што з гэтага ж месца можна паехаць у Парыж. І згадаўся верш, напісаны 5 жніўня мінулага года пасля таго, як мы з Людай былі ў Парыжы:
Ты прачынаешся ў старым Парыжы,
Нібыта ў небе, дзе жывуць анёлы,
Дзе зоры — кроплі залатое цішы,
Якую мастакі парыжскай школы
Бяруць і ў фарбы дабаўляюць смела,
Малюючы Парыж, дзе ты не жыў,
Дзе над Парыжам уначы ляцела
Пылаючая Жанна на крыжы.
Ты прачынаешся ў старым Парыжы,
І напаўняецца святлом Парыж,
Нібы віном, і сонца, нібы глыж,
Ляціць табе ў вакно, і ты крычыш:
«Парыж! Парыж! Парыж!.»
Сыс напомніў пра сябе
22.04.2016. Сёння выпадкова (а можа, і не? Хутка ў траўні будзе чарговая гадавіна са дня смерці Анатоля Сыса) у інтэрнэце натрапіў на свой дзённікавы запіс «Звязаны Сыс», што быў змешчаны ў «Жывым часопісе» 7 снежня 2010 года. Пры ім захаваліся каментары.
«Андрэй Федарэнка:
«Па-першае, сястра, наадварот, была супраць, каб адчынялі труну. Проста з натоўпу цікаўныя пачалі пі.ець, што, перад тым як закапваць, трэба адкрыць. На самай справе проста хацелася паглядзець, наколькі ён страшны. Адкрылі, паглядзелі, хуценька закрылі.
І другое. Забіраць езьдзілі вы з Пашкевічам, а хаваць — мы з Наварычам. Адзіныя, дарэчы, зь Менску. Акулін быў там, на радзіме, і пад’ехаў на другі дзень.
Так што ня трэба тут нічога і нікога дзяліць. Тым больш рабіць вінаватай сястру.
Рукі-ногі сапраўды не разьвязвалі — вельмі цяжкі быў пах і ўвогуле жудкаватае відовішча».
Уладзімір Сцяпан:
«Напісаў бы ў такім стылі..».
Андрэй Федарэнка:
«Я напісаў, не падумаўшы, грубаватую «Сечку», на мяне моцна пакрыўдзіліся, у суд хацелі падаваць... Я проста баюся, і мне не вельмі цікава.
Мой Сыс — у «Рэвізіі», яго зоркавы час».
Віктар Шніп:
«Усё ведаю і памятаю, што ты з Наварычам ездзіў. Малайцы. Ніхто сястру ні ў чым не вінаваціць! Гэта жыццё. Цяпер проста трэба пакласці нажніцы — і ўсё!»
Андрэй Федарэнка:
«Мы з Наварычам не хвалімся, Віця. Проста я выдатна запомніў тое адкрыванне труны. І нажніцы, Бог зь імі, пакласьці...»
Паліна Сцепаненка:
«Навошта такія падрабязнасці?»
Юрый Гумянюк:
«Віця, табе прывід Сыса не дае супакою? Ты выпіваеш?»
Віктар Шніп:
«Успомніў Сыса, бо кніжку Г анны Кандрацюк прачытаў, з якой зразумеў, што Сыса пахавалі са звязанымі рукамі і нагамі. Нельга так хаваць! Душа Сыса цяпер пакутуе і трэба выправіць гэтую недарэчнасць... Пачытай Ганну Кандрацюк. Як ты там жывеш-творыш?»
Юрый Гумянюк:
«Ганна Кандрацюк абяцала мне перадаць кнігу з аўтографам. Таму пакуль не маю. Ведаю, што там ёсць і мой здымак. Што твару? Пішу фельетоны і раблю рэпартажы на Радыё Рацыя».
Віктар Шніп:
“Нармальна. Даўно не бачыліся!!!”»
Пасля публікацыі ў фэйсбуку «Сыс напомніў пра сябе» Г аліна Сташкевіч напісала: «Адпусціце гэту сітуацыю. Тыя бінты-путы даўно згнілі, альбо іх Толік разарваў, каб падняцца і пайсці да каго-небудзь у госці..». Я адказаў Галіне: «Сітуацыя адпушчана, але Сыс напамінае пра сябе... Я не спецыяльна... Ён, магчыма, спецыяльна...»
***
22.04.2016. «Сёння ў нас надвор’е мяняецца, як пальчаткі!» — сказала супрацоўніца выдавецтва, гледзячы ў акно на мокры снег, што раптам сыпануў пасля сонца, якое пару хвілін таму свяціла, выглянуўшы з дажджавой хмурыны.
10-годдзе тэатра «Арт.С»
22.04.2016. Дзесяць гадоў праляцелі, як цікавы дзесяцігадзінны спектакль, у якім прынялі ўдзел каля двухсот акцёраў. Сёння Аксана Спрынчан і Яраш Малішэўскі, дзякуючы якім у доме гасціннай Цёткі (Рэгіны Багамолавай) раз у месяц збіраюцца творцы і гледачы-слухачы, стварылі святочны спектакль па Батанічным слоўніку Зоські Верас. У кожнага выступоўцы была свая кветка. У Рэгіны Багамолавай — мацярдушка, у Пятра Васючэнкі — мята Пятрова, у Вячаслава Скоблы — уразнік, у Сержа Мінскевіча — шальбабоны, у Ірыны Клімковіч — шалвея, у Вікі Трэнас — бурнэлька, у Альжбеты Малішэўскай-Спрынчан — дзяванна, у Міхася Скоблы — святаянскае зелле, у Юрася Пацюпы — сухавейка, у Міколы Кандратава — ацаўнік, у Васіля Кузьмічкіна — зелле ад трасцы, у Яраша Малішэўскага — дзівасіл, у Аксаны Спрынчан — жабіныя вочкі. Мне выпала кветка цвінтарэй. На жаль, Людміла Рублеўская сёння не змагла ўдзельнічаць у спектаклі, бо на працы дзяжурыла па новым нумары газеты. І ўсё ж Аксана Спрынчан назвала і яе кветку — цынцылея, а Яраш Малішэўскі выканаў на словы Людмілы песню «Паляванне каралевы Боны». Напрыканцы тэатральнай дзеі Станіслава Сыс хораша прачытала верш Паўлюка Пранузы.
