Айт, уришмайман.

– 

Ҳам ёш, ҳам чиройли бўлсин деганининг замирида яширин бир истак бор.

– 

Гапир, жуда чўзиб юбординг.

– 

Аёлингиз чиройлими?

– 

Бениҳоя гўзал

– 

Ёши нечада?

– 

Мендан йигирма ёш кичкина.

– 

Сиз сафарларда бўласизми?

– 

Албатта, ишим сафарда юриш билан ўтади.

– 

Ундай бўлса аёлингизга қул эмас ўйнаш керак.

– 

Эй ахмоқ қул қандай хаддинг сиғди менинг латофатли аёлим тўғрисида шундай дейишга.

– 

Сиздек ёши ўтиб қолган беўхшов эркакнинг ёшгина хушрўй аёл учун нима кераги бор.

– 

У мени севади.

– 

Йўқ, у атайлаб шундай дейди холос.

– 

Сен беҳаё сўзларни гапиряпсан.

– 

Қул беҳаёлик қилаолмайди, унинг барча хохишлари кишанлаб қўйилган.

– 

Аёлимга ўйнашнинг нима кераги бор?

– 

Сизнинг унга нима керагингиз бор.

– 

Сўзларинг бироз ўйлантириб қўймоқда.

– 

Мени сотиб олинг, аёлингизни асл мақсади аста-секин фош бўлади.

– 

Яна нима ишлар қўлингдан келади?

– 

Масаллар айтиб бераоламан.

– 

Қул бўлатуриб масал ҳам айтаоласанми?

– 

Қобилият хаммада бор, уни биз қуллардан тортиб олишади-да, кейин тинимсиз камситишади.

– 

Қани бир эшитайлик, сўзла.

– 

Сизга маъқул бўлармикан?

– 

Аввал эшитайликчи.

– 

Масаллар харкимга ҳам бирхилда ёқабермайди.

– 

Қандай одамларга ёқади?

– 

Жуда ҳам ақилли одамларга ёқади холос.

– 

Сенинг наздингда мен ақилли одамга ўхшамайманми?

– 

Унчалик ҳам ақилли кўринмайсиз, лекин оқкўнгил эканлигингиз аниқ.

– 

Нега бундай хулосага келдинг.

– 

Чунки хотинингиз нима деса ишонаберар экансиз.

– 

Сен қулвачча хийла ақилли кўринасан.

– 

Тўғри сўз ёки ақилли бўлиш қул учун ортиқча хусусият вақти келса кўргиликдир.

– 

Тўғри айтасан, қал сен учун хатто зарарли, хужайинингга нисбатан ақилли бўлсанг қоласан балога.

– 

Бундай кўргиликларга кўп учраб калтакни тайида қолган пайтларим кўп бўлган.

– 

Майли, кўп гапириб юбордик энди масал айтиб мени бир қувонтирсанг сени сотиб оламан.

– 

Бир эмас бир неча масал айтганим бўлсин

ПРОМЕТЕЙ BA ОДАМЛАР

Прометей Зевс амри билан лойдан одамлар ва хайвонлар-ни яратди. Бирок Зевс кўрдики, онгсиз хайвонлар анча купайиб кетибди. У ҳайвонларнинг бир қисмини нобуд килиб, одамлар ясашни буюрди. Прометей топшириқни бажарди; аммо окибати шундай бўлдики, ҳайвонлардан кайта ясалган одамлар инсон киёфасини олган эсалар-да, қалблари ҳайвон тахлитлигича колаверди.

Масал купол ва нодон кимсаларга карши каратилган.

ГЎНГKAPFA БИЛАН ТУЛКИ

Гўнгкарга бир бўлак гўштни илиб кетиб дарахтга қунди. Буни кўрган тулкининг ўша гўштни егиси келди, гўнгқарганинг тўғрисида туриб олиб мақтовларни ёғдира кетди: у нақадар улуғ, нақадар чиройли, барча кушлар устидан подшо бўлса бошқалардан яхширок подшолик қилишига хеч шубха йуқ, албатта, овози ҳам бўлганда шундай бўлиши турган гan эди. Гўнгқарга ўзининг овози борлигини жуда кўрсатгиси келиб, қаттик. қағиллаб юборди, шу онда гўшт оғзидан тушиб кетди. Тулкихон эса югургилагенча гўштга ёпишди-да, шундай деди: «Эх, қарғавой, агар каллангда аклинг хам булгандами, подшохлик қилиш учун сенга бошқа хеч нарса керак бўлмасди».

Масал лақма одамга нисбатан ўринлидир.

ЭМАН ВА ҚАМИШ

Эман билан қамиш, ким кучли, деб бахслашибдилар. Кучли шамол турганда қамиш унинг шиддатидан ерга қапишиб, омон қолибди; эман булса шамолни бутун , куксини тутиб қарши олибди, кучли шамол уни илдиз-пилдизи билан қупориб ташлабди.

Масал кудратлилар билан бахслашмаслик жоизлигини кўрсатади.

АРСЛОН ТЕРИСИНИ ЁПИНГАН ЭШАК

Эшак арслон терисини ёпиниб, нодон ҳайвонларнинг утакасини ёриб, у ёчдан бу ёкка юра бошлади. Тулкихонни куриб уни ҳам қурқитмокчи бўлди; бироқ тулкихон унинг ҳанграшини эшитиб, деди: «Амин бўлки, агар ҳанграшингни эшитмаганимда, сендан қурққан бўлардим!»

Баъзи калтафаҳмлар вахима кўтариб, ўзларининг нархини оширмоқчи бўладилар, бироқ гап-сўзлари билан кимлигини фош килиб қуядилар.

ЙУЛОВЧИ БИЛАН ГАЗАНДА

Йуловчи киш пайти йулда бораётиб совуқдан тиришиб, улаётган бир илонга кўзи тушди. Раҳми келиб уни ердан олдида, қуйнига солиб исита бошлади. Илон карахтлигида жим ётди, бироқ жон кириб, тирилгани захоти халоскорининг қорнидан чақди. Ажали етаётганини англаган йуловчи пушаймон бўлиб деди: «Ўзимни худо урган: нега ўлаётган газандани қуткардим, у хатто тирик бўлса ҳам ўлдириш керак эди-ку?»

Масал ёвуз одам хеч қачон яхшиликка яхшилик билан жавоб қайтармаслиги, бироқ иложини топса валинеъматига қарши бош кўтариши муқаррарлигидан огох этади.

– 

Масалларинг жуда ибратли, сен мени хайратга солабошладинг.

– 

Шунинг учун мени сотиб олинг деяпманда.

– 

Нима учун айнан менинг сотиб олишимни истаяпсан?

– 

Сиз бироз инсофли одамга ўхшайсиз.

– 

Бошқалари инсофсизми?

– 

Нафақат инсофсиз, ўта бешафқат ва золим бўлишади – деди у кўйлагини кўтариб – манабу қалтак изларини кўриб ўзингиз хулоса қиларсиз.

– 

Бай-бай, соғ жойинг қолмабди-ку.

– 

Биз қулларнинг нафақат бадани, тахқир ва хақоратлардан дилларимиз пора-пора бўлиб тилинган.

– 

Эх бечора қул, ўзинг ҳам бу кўргиликларга сабабчи бўлгандирсан.

– 

Албатта ўзим ҳам айбдорман.

– 

Нима айбинг бор?

– 

Фақат тўғри сўзлайман холос.

– 

Нега ёлғон ишлатмайсан?

– 

Борди-ю ёлғон ишлатсам у ошкор бўлиб қолса қаттиқ жазолашади, ўлдириб юборишлари ҳам мумкин.

– 

Яна бошқа масалларни ҳам биласанми?

– 

Беҳисоб масаллар биламан.

– 

Қани яна эшитайликчи

ЧОЛ В А АЖАЛ

Бир куни чол ўтин қилгач, уни орқалаб уйига жўнади; йўл узоқ эди, жуда чарчади, ўтинни ерга отиб ташлаб, ўзига ўлим тилай бошлади. Шунда ажал пайдо бўлиб, нега чақирдинг, деб сўради. «Мана бу ўтинни елкамга қуйиб юборсанг, деб чақирдим», – деди чол.

Масал одам ҳар қанча бахтсиз бўлса ҳам, хаётни яхши кўражагига ишорадир.

ҚОБОН ВА ТУЛКИХОН

Қобон дарахтнинг остида туриб тишини қайрашга киришди. Тулкихон унинг нега шундай қилаётганини сўради: овчилар ҳам кўринмайди, бошқа бирор фалокатдан ҳам дарак йўк, лекин сен тишларингни қайраётирсан? Қобон жавоб берди: «Ҳаракатим бехуда эмас: фалокат бостириб келганда, тишларимни ўткирлашга вақт сарфлаб ўтирмайман, тайёр турган бўламан».

Масал хавфхатарларга аввалдан тайёрланиш зарурлигини уқтиради.

– 

Анчагина ибратли масаллар айтдинг, сени сотиб оламан.

– 

Сухбатларинг анчагина жиддий тус олгани учун сизларни қўйиб бердим – деди Қулфуруш.

– 

Бу қулингиў бадбашара бўлса ҳам менга ёқиб қолди, уни сотиб оламан.

– 

Бу ишингиздан пушаймон бўлмайсиз жаноб – деди у пулнинг хидини сезиб – менга қолса пул ҳам олмай сизга сийлов қилиб юборар эдим, лекин янги қулларни харид қилишга дастмоям етмайроқ турибди.