- Так, у агульных рысах... Пра старажытны замак нешта чытаў, а пра астатняе ўпершыню чую.

- Добра, давай расказвай далей, стралок хрэнавы. Добра, што хоць сваю дупу дадумаўся паперай прыкрыць. Ты іх, палякаў гэтых, у спіс сваіх давераных асобаў абавязкова занясі, без расшыфроўкі і афармлення агентурных адносін. Нашай канторы, па вялікім рахунку, глыбока пляваць на твае асабістыя кантакты роўна да таго часу, пакуль крыніцы не трэба плаціць узнагароджання за працу. Добра, прабач старому за бурчание. Ну, што там далей?

Далейшы аповед Вячаслава быў выслуханы ўважліва і без дадатковых пытанняў.

- Такім чынам, у нас у сухім астатку атрымліваецца: паляк у Польшчы, пра стральбу ніхто не ведае і не павінен даведацца, архіў Арміі Краёвай знайшоў сам. Дзе?

- Мы з Міхаілам вырашылі, што ў адной паўразбуранай капліцы ў Завушшы. Там быў маёнтак графаў Путкамераў, ён згарэў у Першую сусветную вайну, дакладней, немцы спалілі, яны ў сядзібе клуб зрабілі салдацкі, нехта недакурак не патушыў ці запалку кінуў - і няма добрага маёнтка. Гэта ўладанні Радзівілаў, і капліца іх. У гэтай капліцы застаўся адзін неразабраны склеп, не змаглі яго выявіць, хоць нават падрываць спрабавалі, а Равіч неяк здагадаўся аб паваротным механізме і зрушыў масіўную базальтавую накрыўку. Думаю, сёння ноччу яны туды пару скрынь перацягнуць са швагерам, ну і накідаюць рознай драбязы.

- Добра, але не адзін жа ты ўсё гэта адшукаў і вывалак на свет божы?

- Па-першае, на схованку навёў Станіслаў, я за ім сачыў, там яго і застукаў. Правёў адпаведную работу, дазволіў узяць Біблію, фоткі, узнагароды родзіча, атрымаў падпіску аб супрацоўніцтве і выправадзіў дадому.

- Добра, толькі ж яго могуць праверыць па месцы жыхарства і распы- таць, што ды як там было.

- Могуць, вядома, але з яго слоў, пацверджаных ксяндзом, сваю кватэру ў Лодзі ён прадаў месяцы з тры таму. Ад нас ён адразу паедзе ў Англію да састарэлага сваяка. Там, прыглядваючы за старым, Стасік плануе асесці і чакаць спадчыны. Так-то ён, нібыта, і нядрэнны малец, кажа, дахоўшчыкам можа працаваць.

- Вось няхай і працуе! - трохі падумаўшы, стары дадаў: - Толькі ты, Слава, сшыткі данясенняў пакінь пакуль у мяне, іх праз тыдзень давязеш, каб камандзіроўку канчаткова апраўдаць.

Стары праслізнуў у суседні пакой і неўзабаве вярнуўся з пустой вялікай тэчкай. Белыя завязкі пацешна целяпаліся, нібы падвязкі старых салдацкіх споднікаў. Ягор Кузьміч падышоў да канапы і акуратна паклаў руку на стос адабраных ім папер.

- Тут вельмі важныя дакументы, каштоўнасць іх з гадамі, я адчуваю, не выпарылася. Ты маеш рацыю, мой дапытлівы сябар, тэксты зашыфраваныя, мяркуючы па алоўкавых пазнаках, палякі іх спрабавалі расшыфроўваць, але ў іх нічога не атрымалася. Паспрабую сам павазіцца. Так, - ён дэманстратыўна змоўк, нібы даючы зразумець, што далейшая гутарка ўжо вялікага значэння для іх не мае, - не змагу сам, - дадаў стары, акуратна ўкладваючы паперы ў прынесеную тэчку, - далучу яшчэ аднаго старога пердуна, закручанага на галаваломках. Ты гэта, Слава, збірай усе свае знаходкі і дуй у кантору, тыдзень адпісвацца будзеш. Галоўнае - запэўнівай: аперацыя яшчэ не за­вершат, ты адчуваеш, што нешта яшчэ там засталося. Зразумеў?

Скарга адказаць не паспеў - настойліва зазваніў мабільнік. Стэфка, упершыню назваўшы яго мілым, нібы просячы прабачэння, паведаміла, што яе дзяўчаткі вырашылі сёння зладзіць развітальны дзявішнік і што яна будзе разумніцай і паводзіць сябе будзе, як належыць хутаранкам, калі заседзяцца - застанецца начаваць у інтэрнаце, а калі не позна затры- маюцца - то пакліча яго і ўцячэ.

Ягор Кузьміч з радасцю цішком назіраў за сваім маладым сябрам. “Сыходзіць табе, Слаўка, з нашай сістэмы трэба, - уздыхнуўшы, падумаў стары чэкіст, - і кантора ўжо не тая, і ты не для яе створаны”.

20

Равіч замкнуўся ў сваім кабінеце, адключыў усе тэлефоны і катэгарычна забараніў каму б там ні было яго турбаваць, уключаючы верную і адданую Сівілу, якая ўжо наразала кругі каля дырэктарскага кабінета.

Прывезеныя ўчора чарцяжы былі акуратна раскладзеныя на падлозе.

Паміж лістамі пакінутыя шырокія прасветы, каб можна было прапаўзці, ад чаго тоўсты дыван уяўляў сабой складаную і зменлівую мазаіку.

Равіч злаваўся. З’яўленне новых планаў амаль разбурыла яго здагадку аб існаванні пад асноўнай вежай невядомага раней падземнага ходу. Затое выразна абазначыліся хады ў сценах, нейкія лазы ў міжпаверхавых перакрыццях, прыступкі з малельні княгіняў, якія невядома куды вялі. З боку Слуцкай брамы да возера ішла сапраўдная падземная дарога. Сама Слуцкая брама ўяўляла сабой складанае збудаванне, тунэлі і лазы якой хітра перапляталіся на розных узроўнях і аблытвалі вялікі каземат, які, мяркуючы па знаках, служыў алхімічнай залай.

Пад плошчай замка таксама рабілася няведама што. На чарцяжы для нагляднасці быў прадстаўлены зрэз, які складаецца з трох гарызонтаў. Да верхняга вёў ход з замкавага калодзежа. Цяпер - ён гэта дакладна ведаў - ніякага ходу там не было, пры рэстаўрацыі яго не знайшлі, ды і, наогул, калодзеж быў бутафорскім, хоць і вельмі глыбокім. Але на чортавым плане быў і ход, і шырокая скляпеністая зала, у цэнтры якой - дзве лесвіцы на другі ўзровень у памяшканне правільнай кубічнай формы. З гэтага кубіка вялі чатыры гарызантальныя хады, тры з іх неўзабаве абрываліся, хутчэй за ўсё, былі заваленыя, чацвёрты даволі стромка ішоў уніз, упіраўся ў перашкоду, па ўсім, дзверы ў вялікае памяшканне з каланадай. Перад дзвярыма быў надпіс на лаціне. Равіч скапіяваў яго, але, мяркуючы па выразна чытэльным у тэксце імені Ісуса, гэта была, хутчэй за ўсё, нейкая малітва.

“Абсалютная бязглуздзіца, - дзівіўся навуковец, - якія тут могуць быць гарызонты?” Ён падняўся з каленяў, падышоў да стала, прыкінуў вышыню скляпення. Атрымалася, што да падлогі памяшкання з каланадай амаль дваццаць восем, а то і трыццаць метраў! Каму гэта трэба было капаць так глыбока? На аркушы са зрэзам быў яшчэ і план усіх трох узроўняў. Трэці і другі былі пазначаныя толькі адзінкавымі памяшканнямі, а на першым -пункцірам нанесеныя нейкія казематы з пераходамі. Пункцірныя лініі маглі абазначаць мяркуемыя, але не даследаваныя збудаванні, ці, можа, накрэсленыя з нечых слоў.

“Цікава, што гэта за надпіс?” - Міхаіл дастаў з кніжнай шафы свой стары слоўнік, набыты яшчэ ў неспакойныя гады студэнцкай маладосці на адным з Кракаўскіх кніжных развалаў і выдадзены Львоўскім калегіумам езуітаў у 1703 годзе. Павядзьмарыўшы над фразай, выпісваючы ў слупок словы і насупраць іх пераклады, ён свіснуў, склаўшы прыблізную фразу, і апусціўся на крэсла. Пераклад надпісу абвяшчаў: “Кожны хрысціянін, заклінаю цябе імем Бога нашага Ісуса Хрыста, не адкрывай дзверы гэтыя і не ўваходзь у пакоі святла Зараніцы”.

“Кожную хвілю не лягчэй! - талерантны да ўсіх рэлігій і забабонаў Міхаіл перахрысціўся. - Мне толькі Адрынутага Анёла пад замкам не хапае! Дзе гэты чортаў... - спатыкнуўшыся на гэтым важкім слове, ён забабонна сплюнуў. - Дайшоў, дайшоў, Равіч! Дзе гэты Скарга? Абяцаў вярнуцца хутка. Яго цяпер ад гэтай Стэфкі і трактарам не адцягнеш. Можа, і мне пад бок Сівілы нырнуць ці Раісе патэлефанаваць? Трэба ж стрэс зняць”.

Марудна згарнуў аркушы, перакладаючы іх папяроснай паперай, сочачы, каб яны, не дай Бог, не скамячыліся. Рулон абгарнуў мяккай фланелевай анучай, паклаў яго на стол, падняў тубу, на ўсялякі выпадак перавярнуў, нібы туды магла запаўзці мыш, і моцна страсянуў. Якое было яго здзіўленне, калі на дыван спланіраваў невялікі кавалак старадаўняй паперы. Гэта, хутчэй за ўсё, была частка чарцяжа ці дадатак да аднаго са згорнутых ім лістоў. Больш уважліва разгледзець выпадковую знаходку Міхаілу не даў настойлівы стук у дзверы яго прыёмнай. Няспешна схаваўшы паперы ў тубу, замкнуў іх у сейфе. Раздражнёна адчыніў дзверы ў прыёмную, а затым і ў калідор. З паўзмроку на яго ва ўпор глядзеў кароткі раструб аўтаматнага ствала. Ён інстынктыўна падаўся назад у памяшканне, а з паўзмроку, следам за ім, рушыла габарытная фігура ў міліцэйскай форме.