— Дзякуй табе, Ірынка – сказала Насця.

Ірынка ўсміхнулася: ёй было радасна ад таго, што зрабіла. А яшчэ больш радасна стала ёй тады, калі яна ўбачыла, як з’явілася мама кацянятак і пачала сілкавацца, раз-пораз з удзячнасцю паглядаючы на дзяўчынак.

Дома, за вячэрай, Насця расказала маці і тату, як накармілі яны сёння кацянятак. Дарослыя пахвалілі дзяўчынак. А тата нават папытаў, хітравата паглядзеўшы на дачушак:

— Дык хто вы цяпер у нас будзеце?

Сёстры задумаліся. Выручыў іх ён сам:

— Вы – выратавальніцы. Малайцы!

Пасля кароткага маўчання Насця сказала:

— І Верка таксама выратавальніца. Праўда ж?

— І Верка таксама ,– ледзь не ў адзін голас адказалі мама і тата.

Дзяўчынкі ніколькі не пашкадавалі, што ў іх не засталося ў той дзень часу пагуляць на двары.

Максімка разам з татам сабраліся ў суседнюю вёску – праведаць бабулю з дзядулем. Папярэдне яны купілі ў мясцовай краме гасцінцаў для старых і, паснедаўшы, накіраваліся на аўтобусны прыпынак. Ён недалёка ад хаты. Селі там пад картузікам на лаву, чакаюць. Пазней тата нервова пачаў раз-пораз паглядаць на гадзіннік: аўтобус ніяк затрымліваецца, павінен ужо быць, а яго – няма. Можа, зламаўся? І тады тата, пачакаўшы яшчэ трохі, прапанаваў сыну:

– А давай, Максім, пехам пойдзем, а? Што нам той аўтобус! Ці ж у нас ног няма?

Хлопчык насупіўся:

– Я пехам не хачу. Гэта ж няблізка. Ды і навошта тады аўтобус прыдумалі?

– Бачыш жа: няма яго, аўтобуса, – роспачна развёў рукамі тата.

– Лепш пасядзім, пачакаем, – Максімка, седзячы на лаве, боўтаў нагамі. – А то пойдзем, а ён нас дагоніць. Тады крыўдна будзе. Ішлі, ішлі, і ўсё дарэмна…

Тата не стаў пярэчыць. Сядзяць, чакаюць аўтобус. Маўчаць. І размаўляць быццам ім няма аб чым. Усё ж тата не вытрымаў, першы ўзняўся з лавы:

– Аўтобуса, відаць, сёння не будзе. Тады давай зробім так: паколькі ты лянуешся ісці ў госці да дзялулі з бабуляй, то даставайся дома, а я пайду адзін. Добра?

– Не, пайшлі, тата, разам, – пагадзіўся хлопчык і хуценька скочыў з лавы: ён ужо засумаваў па бабулі з дзядулем.

Перад імі легла дарога. Сын і бацька, узяўшыся за рукі, крочылі па ёй, а яна заасфальтаванай стужкай бегла і бегла наперад. Свяціла сонейка, твары абдуваў свежы ветрык, а ў небе вісеў жаваранак і, здавалася, радуючыся людзям, пасылаў ім з неба сваю песню.

– Гэта ён нас хваліць, што пешшу ідзём, – заўважыў тата.

Максімка памахаў жаўранку рукой, гучна сказаў:

– Дзякуй табе, птушачка!

Прайшлі яшчэ трохі полем і дарога нырнула ў лес, тата запаволіў хату, паглядзеў на сына:

– Чуеш? Гэта дзяцел тукае: тук-тук-тук! А чаму ён так тукае, ты ведаеш?

Максімка паціснуў плячыма:

– Забаўляецца, мусіць?

– Не, сынку: гэта ён корм сабе і сваім дзеткам здабывае. Няма калі яму гуляць. Пад карой у старых дрэвах шмат розных кузюрак жыве, вось ён і дастае іх. Працавітая птушка дзяцел, нічога не скажаш. Ён не толькі корм здабывае – і лес ратуе ад розных караедаў.

Перад крынічкай спыніліся, напіліся халоднай, як лёд, вады. Крышачку адпачылі. І пайшлі далей.

– А вунь, бачыш, ямы, – паказаў тата на акопы, што зараслі ўжо густым кустоўем.– Іх нашы салдаты ў вайну капалі, яны займалі тут абарону, каб вораг не прайшоў у нашу вёску.

– І не пусцілі? – зацікавіўся Максімка.

– І не пусцілі, – упэўнена сказаў тата.– Бачыш жа, наша вёска жыве… А маглі б і спаліць яе немцы, з зямлёю зруйнаваць. Тады б і мы не жылі тут. Трэба дзякуй сказаць салдатам.

Хлопчык ледзь чутна прашаптаў:

– Дзякуй… – І падаў тату руку: з ім не так страшна.

А потым закувала зязюля: “Ку-ку! Ку-ку! Ку-ку!” Тата папрасіў Максімку, каб той лічыў, колькі разоў пракукуе птушка. Максімка лічыў, лічыў… і збіўся.

– Ну, і колькі ж? – пацікавіўся тата.

Хлопчык развёў рукамі, а потым знайшоўся:

– Багата разоў!

Тата ўсміхнуўся:

– Значыць, у нас з табой наперадзе яшчэ ўсё жыццё, сынок. Калі зязюля накувала нам шмат год.

Амаль каля самай дарогі яны ўбачылі сунічную палянку. Ягад было так багата, што яны і самі наеліся, і для бабулі з дзядулем сабралі.

Перад самай вёскай іх дагнаў аўтобус. Шафёр прытармазіў, выглянуў з акенца і кіўнуў галавой: залазьце, пешаходы!

– Дзякуй, мы ўжо прыйшлі, – адказаў яму тата.

– Матор закапрызіў, – быццам апраўдваўся шафёр перад хлопчыкам і ягоным татам.– Давялося падлячыць яго. Цяпер спазняцца больш не будзем.

І ён націснуў на газ.

Аднак Максімка ніколькі не пашкадаваў, што ён пешшу прыйшоў сёння ў госці да бабулі з дзядулем. Якая, аказваецца, цікавая гэтая дарога!

На зімовыя канікулы Уладзік прыехаў у вёску. Тут жывуць яго дзядуля Якаў і бабуля Пелагея. Старыя пацікавілся ў малога, што новага ў горадзе, як там яго мама і тата, а тады дзядуля адразу ж прапанаваў унуку:

– Калі ёсць жаданне, то пайшлі са мной…

– А куды? – зацікавіўся хлопчык.

– На рэчку. На нашу Гутлянку. Пакажу табе нешта такое, чаго ты ніколі, ведаю, раней не бачыў. Дык што, збіраешся? – дзядуля яшчэ больш заінтрыгаваў унука.

– Я хутка! – і Уладзік пачаў збірацца.

–Пачакай толькі мяне на двары: я нешта вазьму ў кладоўцы… – дзядуля загадкава паглядзеў на ўнука і выйшаў.

Рэчка недалёка ад хаты, і неўзабаве яны, стары і малы, крочылі ўжо па лёдзе, якім была скута Гутлянка. Лёд быў надзіва чысты і празрысты, таму хлопчык адразу ўбачыў пад ім шмат рыбак. І зусім маленькіх, і крышачку большых.

– Дзядуля, глядзі, акварыум пад лёдам! – гукнуў Уладзік і працёр рукавічкай лёд, каб яшчэ лепш можна было дзівіцца на рыбак.

Дзядуля хехекнуў ў вусы:

–А ты правільна заўважыў, унук: акварыум. Так, так: і сапраўды, гэта жывы акварум пад лёдам. А ці ведаеш ты, якія рыбкі ў ім жывуць?

Хлопчык паціснуў плячыма: пытанне спярша для яго падалося надта складаным, аднак потым ён, калі больш уважліва прыгледзеўся да рыбак, змог пазнаць там плотачак і акунькоў…

Дзядуля падказаў унуку:

– А яшчэ ў гэтым незвычайным экварыуме ёсць – прыгледзься толькі! – маленькія карпы, ратаны, яршы, налімы… А вунь, вунь, і язь прыплыў…

– Вось дык здорава! – не мог нарадавацца хлопчык. – Я ўсім сваім сябрам раскажу, якіх прыгожых рыбак бачыў пад лёдам.

– Расскажы, раскажы, – пахваліў дзядуля. – Толькі ж твой расказ будзе няпоўным без адной важнай акалічнасці… – хітра паглядзеў на малога стары. – Што за акалічнасць такая, пытаеш? Скажу, скажу… – Дзядуля дастаў з кішэні торбачку, паважыў яе на далоні, а тады працягнуў унуку: – Трымай, Уладзя. А я тым часам палонку зраблю ў лёдзе. За ноч яна земерзла.

– А для чаго, дзядуля, палонку? – спытаў хлопчык, але ж адразу і сам здагадаўся – для чаго.

– Зараз, зараз убачыш, – дзядуля дзёўб ломікам, які прынёс таксама з сабой, лёд, і неўзабаве вада хлынула на паверхню, растварылася ў ледзяной кашы. Калі дзядуля пачаў рабіць палонку, рыбкі шмыгнулі ў розныя бакі: ён, вядома ж, напалохаў іх. Уладзіку нават стала крыху крыўдна ад гэтага, таму што быў акварыум – і раптам не стала яго. Шкада. Суцешыў зноў жа дзядуля:

– Рыбкі вернуцца, ты за гэта не хавалюйся, унук. Зараз мы насыпем ім зярнятак і хлебных крошак, і тады пабачыш, адкуль яны толькі возьмуцца. Паколькі корм у цябе, то ты першы і кармі рыбак. Сып, сып зярняткі ў палонку. Ды смялей, смялей. Рыбкі табе толькі дзякуй скажуць.

Уладзік так і зрабіў. Зярняткі адразу ж пайшлі на дно, і каля іх неўзабаве з’явіліся першыя рыбкі. А потым падплылі яшчэ, яшчэ… Пабачылі б, як яны шчыравалі!

Дзядуля моўкі прыклаў палец да вуснаў і паглядзеў на ўнука – даў яму знак, каб адышоў крыху падалей ад акварыума. У рыбак абед, і ім нельга перашкаджаць сілкавацца.

– Дзядуля, мы і заўтра будзем рыбак карміць? – нецярпелася ведаць Уладзіку.