Скончы╝шы свой аповед, музейшчык, напэ╝на, запрос╕ць наведн╕ка ╝ суседнюю залу, дзе ладз╕цца фотавыстава, прысвечаная леташняму святкаванню Дажынак. Але г╕патэтычны турыст, якому воляю лёсу соб╕ла патрап╕ць ╝ Овельск, працягваць экскурс╕ю, хутчэй за ╝сё, не захоча. Засмучаны ╕ задуменны, выйдзе ён з будынка музея, ╕ ак╕ну╝шы поз╕ркам старую плошчу, каляровыя дамк╕, царкву ╕ касцёл, паспяшаецца прэч з гэтага соннага, зац╕шнага гарадка з ус╕м╕ яго змрочным╕ легендам╕ ╕ старажытным╕ праклёнам╕. ╤ кал╕ турыст будзе досыць разважл╕вым, ён паслухае парады тутэйшых старажыла╝ ╕, выязджаючы на хуткасную шашу, не паедзе цераз мост, але скарыстаецца аб'язным шляхам. Усяго на дзесяць хв╕л╕н да╝жэй, ╕ н╕якай рызык╕. Ад моста лепш трымацца далей, бо месца гэта сапра╝ды праклятае, а ╝н╕зе, пад мостам, жыве пачвара.
_______________
* Памятныя кн╕жк╕ -- штогодн╕к╕ аф╕цыйнай даведачнай ╕нфармацы╕, як╕я выходз╕л╕ ╝ губернях Рас╕йскай ╕мперы╕ з сярэдз╕ны 1830-х да 1917 года. Выпускал╕ся мясцовым╕ аф╕цыйным╕ асобам╕ ╕ органам╕ ╝нутраных спра╝.
2. Летуценн╕ца ╕ Змей
Тонька (Антан╕на Неруш па пашпарце) жыла ╝ Старым Овельску, у дыхто╝ным дамку з дра╝ляным╕ сценам╕, шыферным дахам, разным╕ акан╕чкам╕ ╕ каменным ганкам. Па-над Тоньк╕ным домам прасц╕рал╕ сваё вецце старада╝н╕я яблын╕, вел╕чэзныя, як дубы, а ╝н╕зе ╝сё патанала ╝ рознакаляровых кветках, што цв╕л╕ з ранняй вясны аж да самых заз╕мка╝. Тонька люб╕ла краск╕ ╕ з задавальненнем важдалася ╝ сва╕м кветн╕ку, як╕ бы╝ прадметам яе гонару ╕ л╕чы╝ся ледзь не найлепшым ва ╝с╕м мястэчку.
Бронька (Бран╕слава Скавыш па пашпарце) жыла ╝ той частцы мястэчка, што завецца 'Блокам╕", у тыповай "аднушцы" на друг╕м паверсе цаглянай хрушчо╝к╕. Вокны адз╕нага пакойчыка яе кватэры глядзел╕ на быльняговую пустку, а акенца кухн╕ - на дворык, у як╕м мел╕ся: прыпад'ездныя лавачк╕ ╕ агародчык╕, дз╕цячая пясочн╕ца, арэл╕, слупы для бял╕зны, бако╝ка дворн╕ка ╕ скрын╕ для смецця, парко╝ка савецкага ╝зору, разл╕чаная на тры а╝то сярэдн╕х габарыта╝, а таксама цагляная трансфарматарная будка з жалезным╕ дзвярыма ╕ надп╕сам 'Не влезай - убьет!'.
Тонька ╕ Бронька, хоць ╕ жыл╕ ╝ проц╕леглых частках мястэчка, сябравал╕ з маленства, хадз╕л╕ ╝ адз╕н дз╕цячы садок, а потым вучыл╕ся ╝ адной школцы ╕ нават сядзел╕ за адной партай.
Вучыл╕ся абедзьве сябро╝к╕ цераз пень-калоду. На ╕нтэгралы ды функцы╕ Бронька глядзела, як на к╕тайскую грамату, Тонька блытала памятныя даты ╕ выб╕тных асоб (аднойчы г╕старычка ╝ляп╕ла Тоньцы "адз╕нку", пачу╝шы ад яе, што Сувора╝ разб╕╝ Напалеона ╝ Альпах), Бронька з цяжкасцю магла адшукаць на мапе П╕рэнэ╕ ╕ Сахару, а Тонька з усяго школьнага курса ангельскага засво╕ла тольк╕ адну фразу: 'Энд ай в╕л олвейс лав ю!'*.
Пасля ╝рока╝ сябро╝к╕ хадз╕л╕ ╝ кавярню пры гастраноме, дзе разам здымал╕ стрэс л╕манадам ╕ пясочным╕ п╕рожным╕ з цягучым, як клейстар, джэмам ╕ бляклым╕ крэмавым╕ ружачкам╕. 'От нахалеру мне тая Сахара, кал╕ я ╝сё ро╝на н╕кол╕ туды не паеду?', -- разважала Бронька, надкусваючы п╕рожнае. 'Угу, -- пагаджалася Тонька, сёрбаючы л╕манад. - А з тым╕ ╕нтэгралам╕ нават у прыб╕ральню не сходз╕ш'. '╤ з суворавам╕ ╕хн╕м╕ таксама!' - казала Бронька, пасля чаго сябро╝к╕ пачынал╕ гучна рагатаць, прал╕ваючы л╕манад на пластыкавую стальн╕цу ╕ рассыпаючы па падлозе крошк╕ п╕рожных.
Пры ╝с╕м пры гэтым был╕ сябро╝к╕ дзя╝чынам╕ прыстойным╕, з кампан╕яй тутэйшых шлёндра╝-раздзя╝баек не знал╕ся, ╕ абзаводз╕цца хлопцам╕ не спяшал╕ся. Абедзьве яны был╕ рамантыкам╕ ╕ летуценн╕цам╕ ╕ марыл╕ пра шчасл╕вы шлюб.
Тоньк╕ны мары был╕ суцэль зямныя ╕ не адарваныя ад рэча╕снасц╕. Яна ╝жо вырашыла, што пастале╝шы, засво╕ць якую-небудзь практычную прафес╕ю, а потым выйдзе замуж ╕ народз╕ць як м╕н╕мум чатырох дзяцей -- двух хлопчыка╝ ╕ дзвюх дзя╝чынак. Можна бл╕знятак.
З Бронькай усё было складаней. У выпускным класе яна ╝жо мела свайго Прэ╝краснага Прынца - не мройнага, а цалкам рэальнага. Бронька пазнаём╕лася з ╕м па газеце прыватных аб'я╝, вяла з ╕м ╕нтэнс╕╝нае л╕ставанне ╕ чакала яго, як тая Асоль свайго Грэя. Усё б н╕чога, але ме╝ся адз╕н нюанс: Прэ╝красны Прынц там╕╝ся ╝ цямн╕цы, хаця мус╕╝ не╝забаве адк╕нуцца... 'Бронька, ты з зэкам перап╕сваешся?!' - пытала Тонька з сумессю жаху ╕ захаплення. 'Ён бязв╕нна асуджаны! - з жарсцю казала Бронька. - Яго падстав╕л╕! Сябар, якому ён давяра╝ амаль як брату, здрадз╕╝ яму... Але ён дарава╝ ╕ не будзе помсц╕ць, ён высакародны чалавек! Хутка ён выйдзе ╕ забярэ мяне ╝ М╕нск, там у яго свой б╕знес'.
Тое 'хутка' расцягнулася на цэлы год, акурат да выпускнога вечара. Надышла тая цудо╝ная час╕на напачатку лета, кал╕ адцв╕тае бэз ╕ зацв╕тае шыпшына, ночы стаяць каротк╕я ╕ светлыя, а на стромк╕х берагах Овельк╕ да рання зв╕няць кон╕к╕ ╕ грымяць хоры рапух. Школьныя экзамены адгрукатал╕, як кананада, ╕ ╝ мест╕ачковым рэстаране ладз╕╝ся школьны баль.
На першым сва╕м бал╕ Тонька ╕ Бронька бл╕стал╕. Бронька прыйшла ╝ шыко╝най, амаль вясельнай сукенцы з вузк╕м гарсэтам ╕ беласнежным╕ карункам╕. Тонька, якая была прагматыкам ва ╝с╕м, выбрала светлы гарн╕турчык з палоскам╕ мятнага адцення, разважл╕ва вырашы╝шы, што вячэрняя сукенка, якую раз апранеш, а потым наза╝сёды зак╕неш у шафу - гэта непрактычна, а гарн╕тур можна ╝жываць яшчэ шматкроць.
Баль атрыма╝ся на славу. Аркестр гра╝ 'Школьны вальс', начапураныя мамы ╝потайк╕ змахвал╕ слязу, таты ╝ строг╕х п╕нжаках паважна цягнул╕ шампань ╕ Кабернэ, пам╕ж сталам╕ скака╝ тамада, закл╕каючы ╝с╕х жадаючых станьчыць адмысловае танго, зац╕сну╝шы пад падбароддзем надз╕маны шарык, а выпускн╕к╕ гаман╕л╕ ╕ не хаваючыся выходз╕л╕ на ганак пакурыць - ну а што, дарослыя ╝жо людз╕.
Баль бы╝ у самым разгары, кал╕ звонку раптам пачу╝ся рэзк╕ с╕гнал клаксана. Бронька спачатку збялела, потым папунсавела, ╕ вымав╕╝шы: 'Гэта ён!', нак╕нула на плечы лёгкае пал╕цечка колеру спелай морквы ╕ выбегла на ганак. Ус╕м стала зразумела, што Асоль дачакалася, нарэшце, свайго Грэя. Услед за Бронькай на ганак высыпал╕ яе аднакласн╕к╕, а таксама ╕хн╕я мамы ╕ таты. Ус╕м карцела паглядзець на Броньк╕нага выбранн╕ка. Але ╕х чакала расчараванне. Каля рэстарана прыпаркава╝ся - натуральна, не карабель з пунсовым╕ ветразям╕, але пунсовы 'бумер' з тан╕раваным╕ вокнам╕. Уласна Грэя так н╕хто ╕ не разгледзе╝. Дзверы 'бумера' прыадчын╕л╕ся, Бронька сл╕зганула ╝нутр салона, заро╝ матор, ╕ машына з'ехала - тольк╕ ╕х ╕ бачыл╕.
Адбылося ╝сё, н╕бы ╝ чаро╝най казцы - Прэ╝красны Прынц прыеха╝ са свайго Трыдзявятага Царства ╕ скра╝ нявесту акурат са святочнага балю. Зрэшты, местачко╝цы пастав╕л╕ся да гэтага скептычна, бо гэтк╕я зак╕доны - выкраданне нявесты - уласц╕вы не прэ╝красным прынцам, але хтан╕чным персанажам накшталт Змея Гарыныча або Кошча Бессмяротнага. Як бы там н╕ было, Бронька зн╕кла з Овельска аж на тры гады, ╕ за ╝весь гэты час не было ад яе н╕як╕х звестак.
Што тычыцца Тоньк╕, то яе мары таксама спра╝дз╕л╕ся. Пасля школы паступ╕ла яна ╝ тутэйшы гандлёвы тэхн╕кум, а потым пайшла працаваць у прадуктовую краму, так╕м чынам выкана╝шы запавет сваёй бабул╕-нябожчыцы, якая яшчэ ╝ далёк╕м дзяц╕нстве навучала ╝нучку: 'Тонька, кал╕ вырасцеш, ╕дз╕ ╝ п╕шчаблок! Там пры любой ╝ласц╕** не прападзеш'. Прадуктовая крама, вядома, не 'п╕шчаблок', але штосьц╕ бл╕зкае, вельм╕ бл╕зкае.
Удзень Тонька стаяла за прыла╝кам, адпускаючы тавары, а ╝вечары хадз╕ла ╝ к╕но ц╕ на танцы ╝ мясцовы дом культуры. У тым доме культуры ╕ сустрэла яна свайго будучага мужа - вусатага рабац╕н╕стага Я╝гена, як╕ працава╝ на драб╕льным заводзе к╕ро╝цам, развоз╕╝ друз на вял╕зным грузав╕ку. Тонька да╝но ╝жо паклала вока на гэтага трох╕ нязграбнага, але гожага хлопца, дый Я╝ген пагляда╝ на Тоньку з захапленнем.
