Breslau, niedziela 10 stycznia 1937 roku,

wpół do jedenastej wieczór

Mock nie pojechał do domu, mimo iż wizyta pastora Krebsa na pewno już się skończyła. Siedząc w aucie, bezmyślnie przyglądał się grupie młodych ludzi z nartami i plecakami, pijanej Bibi, która przekomarzała się z Pohlerem, i sprzedawcy kiełbasek, który otwierał co chwila swój kocioł, aby smakowity zapach skusił podróżnych, a jego samego ogrzała gorąca para. Mock wiedział, że te chwile tępego gapienia się na cokolwiek zawsze kończą się gorączkowymi skojarzeniami; że te momenty absolutnego umysłowego bezruchu zaraz uruchomią łańcuchy obrazów. Nie chodziło mu jednak o jakieś oryginalne pomysły, o odkrywcze rozwiązania, nie – jego ambicje były teraz znacznie mniejsze. Chciał po prostu uchwycić jedną tylko myśl, która pojawiła się, gdy Pohler miał opuścić auto, i została przytłumiona przez długie podziękowania fiakra. Spojrzał na zbliżających się do dworca dwóch oficerów w czarnych płaszczach i czapkach z daszkiem. Uderzył się dłonią w czoło. Nie potrafił sobie wyjaśnić, dlaczego właśnie ten widok przypomniał mu tamtą myśl.

Wysiadł z auta i ruszył na dworzec. Nie zwrócił uwagi na uśmiechniętą Bibi, jej chudą koleżankę i sprzedawcę kiełbasek. Rozejrzał się po holu, zamkniętym przez półkoliste sklepienie, i dostrzegł swój cel – maszt z tablicami rozkładu jazdy ze sztywnego lakierowanego kartonu. Wisiały one, przyczepione swymi dłuższymi bokami do ruchomego pierścienia. Podszedł do tablic i zaczął je przerzucać, a one stukały o siebie, wzbudzając zainteresowanie jakiegoś jegomościa, którego głupawy uśmiech i zaczerwienione oczy wskazywały, że nie skończył on jeszcze świętowania Nowego Roku. Mock znalazł właściwą tablicę z popołudniowymi i wieczornymi przyjazdami pociągów na wrocławski Dworzec Główny. Jego wzrok szybko trafił na podkreślone kursy pociągów zagranicznych. Jeden jedyny przybywał do Wrocławia przed dziesiątą wieczór, czyli około godziny, gdy fiakier Pohler zabrał swoje tajemnicze pasażerki. Ekspres, który przyjeżdżał co drugi dzień o wpół do dziesiątej wieczór. Mock wyjął notes opleciony gumką. Starannie wypisał na liniowanej kartce wszelkie informacje o tym pociągu. Podszedł do drugiego masztu z napisem „Odjazdy”, ignorując pijaka, który najwyraźniej chciał od niego pożyczyć na piwo. Tam długo się naszukał, zanim znalazł numer interesującego go ekspresu. Odjeżdżał co drugi dzień z samego rana. Mock zanotował wszystkie stacje pośrednie, a jedną z nich podkreślił, pisząc obok „granica”. Przypomniawszy sobie chwilowe zaćmienie myśli w aucie, dopisał expressis verbis, co ma jutro zrobić: „Zatelefonować na przejście graniczne w Morgenroth”.

Wychodząc z dworca, ujrzał fiakra Pohlera zacinającego konia. Pomachał mu ręką, ale ten go chyba nie zauważył. No cóż, pomyślał z rozbawieniem Mock, nie codziennie przytrafia mu się wieźć pretorianów Hitlera.

W budzie rozparci w niedbałych pozach i z papierosami w dłoniach siedzieli dwaj esesmani, którzy kilka minut wcześniej mijali auto Mocka.

Lwów, poniedziałek 11 stycznia 1937 roku,

godzina siódma wieczór

Mało który porządny i obyczajny mieszkaniec Lwowa wiedział, że w sercu miasta, wśród pięknych i starych kamienic, niedaleko Rynku, prawie pod kopułą kościoła dominikanów, jest miejsce mające niewiele wspólnego z dobrymi obyczajami. Knajpa zwana „Morska Grota” mieściła się na wewnętrznym podwórku okazałej kamienicy przy Dominikańskiej 4. Odwiedzenie tego przybytku wiązało się z dwoma różnymi niebezpieczeństwami. Pierwsze z nich – groźba skręcenia, jeśli nie połamania nóg – czyhało już w nieoświetlonej bramie, prowadzącej na mikroskopijne podwórko. Drugim zagrożeniem byli pijani bywalcy lokalu. Po alkoholu wyznawali miłość całemu światu albo atakowali bliźnich. Co więcej, pijani baciarzy w przypływie agresji chętnie sięgali do kieszeni po nóż sprężynowy albo brzytwę.

Komisarz Edward Popielski nie był obywatelem ani porządnym, ani obyczajnym. Znał dobrze baciarów i zawsze, idąc do tego lokalu, miał przy sobie latarkę, nie mówiąc o rewolwerze browning w kieszeni. Dzisiaj jednak zapomniał i jednego, i drugiego, toteż czuł się dość niepewnie. Trzymał się ściany i usiłował cokolwiek dostrzec w słabym migotaniu poświaty, jaka dochodziła z podwórka od lampy wiszącej nad spelunką. Szedł wolno, krok po kroku, macał stopami śliską powierzchnię i patrzył z troską na swoją lewą rękę, której wciąż nie mógł w pełni rozprostować po fatalnym złamaniu łokcia, którego doświadczył przed dwoma laty. Znacznie mniej się przejmował brakiem broni. Wiedział, że jego pojawienie się w jednej z najgorszych spelun będzie wiadome zaraz wszystkim opryszkom na wschód od placu Halickiego, czyli na Łyczakowie. Działała tu bowiem niezawodna poczta pantoflowa, a charakterystyczną postać łysego komisarza w meloniku i białym szalu znało każde dziecko. Przez szesnaście lat pracy w policji kryminalnej naraził się chojrakom z Łyczakowa nieraz bardzo poważnie, ale żaden bandyta lwowski, pozostający przy zdrowych zmysłach, nie ryzykowałby zamachu na komisarza policji.

Popielski przeszedł przez niebezpieczną bramę bez żadnego poślizgu, ale nie uniknął innego zagrożenia. Jak tylko znalazł się na podwórzu, uczynił krok i poczuł, że jego wypastowany trzewik „Salamandra”, pięknie obszyty dziurkowany but za pięćdziesiąt złotych, zagłębił się w jakąś miękką, kleistą substancję.

– No, do jasnej cholery! – wrzasnął. Ze wstrętem zaczął wycierać podeszwę o bruk i przeklinać w duchu swoją skłonność do ubierania się jak dandys. Gdybym założył grube zimowe buty, a nie te eleganckie trzewiki, pomyślał, kłopot byłby żaden.

Pociągnął podeszwą kilka metrów po bruku, aż znalazł się pod jedyną na podwórzu lampą, słabo oświetlającą wejście do piwnicy, w której była speluna. Popielski uniósł nogę i przyjrzał się obuwiu. Podeszwa była w miarę czysta, natomiast boki mokre i umazane brązową mazią. Wiedział doskonale, w co wdepnął. Mieszkańcy tej kamienicy nieraz skarżyli się policji na odchody, jakie zostawiają bywalcy lokalu na podwórku. Rozejrzał się. Jedyną rzeczą, o którą mógł wytrzeć but, był chropowaty mur, ale to groziło zarysowaniem szlachetnej licowej skóry. Popielski otworzył drzwi do knajpy. Snop światła z sali padł na podwórko. Na skrzynce po piwie leżał stary worek po kapuście. Choć też był chropowaty, to jednak nie groził zniszczeniem skóry. Popielski niczego lepszego nie mógł tutaj znaleźć. Wycierał but i patrzył na kłęby dymu, które waliły z nory. Zszedł powoli po stromych schodach i znalazł się trzy metry pod powierzchnią lwowskiego bruku. Z każdym jego krokiem w „Morskiej Grocie” robiło się coraz ciszej. Stanął w progu, zdjął melonik i napawał się przez chwilę ciszą, jaka nastała, oraz ciepłem buchającym od pieca. Tu i ówdzie usłyszał syczenie. Wiedział, że złodzieje i bandyci powtarzają cicho jego przezwisko: „Łyssy”.

Szedł powoli przez środek knajpy i patrzył na to, co dobrze znał. Widział brudne paznokcie stukające po stole, krzywe spojrzenia spod kaszkietów, sękate palce, spomiędzy których dymiły skręty z najpodlejszego tytoniu, i tłuste włosy oblepiające głowy. Czuł woń parujących szyneli, niepranych od dawna koszul i przemoczonych filcowych butów. Nie przyglądał się dokładnie fizjonomiom. Wiedział, że poszukiwani przez policję bandyci już dawno rozpierzchli się po swoich norach, ostrzeżeni pocztą pantoflową. Zbliżył się do stolika, przy którym siedziało trzech mężczyzn. Wszyscy oni opierali łokcie i przedramiona na stole i nie spuszczali oka z Popielskiego. Akordeonista zagrał skoczną melodię i zaśpiewał:

Na ulicy Kołłątaja,

Fajduli, fajduli, faj,

Biła baba pulicaja,

Fajduli, fajduli, faj,

Bęc go w mordę, kop go w jaja,