Литмир - Электронная Библиотека
A
A

Stanisław Lem

Wypadek

Aniel nie wrócił o czwartej, lecz nikt jakby tego nie zauważył. Przed piątą zapadał już mrok i Pirx, nie tyle niespokojny co zdziwiony, chciał spytać Krulla, co to może znaczyć. Powstrzymał się jednak — nie był dowódcą grupy i takie pytanie, chociaż nawet uprawnione i całkiem niewinne, mogło wywołać istną reakcję łańcuchową zadrażnień. Znał ten objaw dobrze, powtarzało się to nieraz, zwłaszcza kiedy zespół był tak przypadkowy jak właśnie ten. Trzech ludzi o specjalnościach rozstrzelonych, jak to tylko możliwe, w sercu gór na nic nikomu niepotrzebnej planety, wypełniających zadanie, które wszyscy, jak i on, uważali chyba za bezsensowne. Przywieziono ich małym, starym grawistatem, który miał tu już zostać, bo i tak nadawał się tylko na złom, razem ze składanym, aluminiowym barakiem, garścią sprzętu i radiostacją, tak spracowaną, że więcej było z nią kłopotu niż pożytku, za czym w siedem tygodni mieli dokonać „ogólnego rozpoznania”, jakby to było możliwe. Pirx nigdy by nie przyjął takiego zadania, rozumiejąc, że chodzi tylko o powiększenie zasięgu badań, dokonywanych przez eksploracyjny pion Bazy, o jeszcze jedną cyferkę w raportach, którymi karmiono jej maszyny informacyjne, co zapewne mogło mieć niejakie znaczenie przy rozdziale środków, ludzi i mocy na rok następny. I po to, żeby na taśmach pamięciowych pojawiła się owa rozbita w dziurki cyfra, siedzieli przez pięćdziesiąt bez mała dni w pustkowiu, które w innych okolicznościach byłoby może atrakcyjne, chociażby jako teren wspinaczkowy. Przyjemności alpinistyczne były jednak, rozumie się, najsurowiej zakazane, i Pirx mógł sobie najwyżej wyobrazić trasy pierwszych przejść podczas pomiarów sejsmicznych i triangulacyjnych.

Planeta nie miała nawet nazwy innej jak Jota łamane przez 116, łamane przez 47, Proximy Wodnika. Była najbardziej podobna do Ziemi ze wszystkich, jakie Pirx kiedykolwiek widział, z małym, żółtym słońcem, słonymi oceanami, buraczkowo-zielonymi od pracowitych glonów, sycących atmosferę tlenem, i wielkim, trójpłatowym kontynentem, pokrytym pierwocinami roślinności. Nadawałaby się doskonale do kolonizacji, gdyby nie to, że słońce jej było typu G, nowo odkrytej podmiany G VII, a więc niepewne, bo podejrzane o chwiejność emisji; skoro zaś astrofizycy wypowiedzieli swoje veto, to choć przemiana w Nową mogła nastąpić dopiero za sto milionów lat, wszelkie plany zagospodarowania tej Ziemi Obiecanej należało przekreślić.

Pirx żałował niekiedy, że dał się nabrać na tę ekspedycję, ale nie był to żal całkiem szczery. Tak czy owak musiał tkwić w Bazie przez trzy miesiące wobec braku wcześniejszego połączenia z systemem słonecznym, więc mając w perspektywie wysiadywanie w podziemnych ogrodach klimatyzowanych Bazy i ogłupiające seanse telewizyjne (była to rozrywka puszkowana, licząca sobie co najmniej dziesięć lat), przystał chętnie na propozycję przełożonego, który znowuż rad był, że może się przysłużyć Krullowi — nie miał bowiem żadnych wolnych ludzi, a regulamin zakazywał wysyłania tylko dwóch. Tak więc Pirx spadł kosmografowi jak z nieba. Zresztą Krull nie okazał zachwytu ani wtedy, ani później; początkowo Pirx myślał nawet, że tamten podejrzewa go o „wielkopańską zachciankę”, skoro z dowódcy statków zgodził się zostać szeregowym eksploratorem; wyglądało to tak, jakby Krull żywił doń skrytą urazę. Ale to nie była uraza, po prostu Krull stał się w środku życia (przekroczył czterdziestkę) gorzki, jakby go niczym innym oprócz piołunu nigdy nie karmiono. A że się w takim odosobnieniu nic nie da ukryć i ludzie ze wszystkimi małostkami i cnotami stają się wnet przejrzyści jak szkło, Pirx pojął rychło, skąd brała się ta zadra w charakterze Krulla, w końcu wytrwałego, twardego nawet człowieka, jeśli miał za sobą ponad dziesięć lat służby pozaziemskiej. Otóż Krull został nie tym, kim chciał, ale kim musiał, ponieważ się do wymarzonego zawodu nie nadawał. A o tym, że nie kosmografem, lecz intelektronikiem chciał kiedyś zostać, przekonał się Pirx widząc, jak kategoryczny stawał się Krull w rozmowach z Masseną, jeśli tylko zeszło na tematy intelektronłczne („intelektralne” — mówił zresztą Krull, bo taki był żargon zawodowy).

Massenie brakło, niestety, wyrozumiałości, a może po prostu motywy Krulla nic go nie obchodziły, dosyć, że kiedy tamten uparł się przy jakimś błędnym rozwiązaniu, nie ograniczał się do zaprzeczenia, ale z ołówkiem w ręku rozkładał Krulla na obie łopatki, krok po kroku budując matematyczny wywód, i kończył go taki zadowolony, jakby nie tyle racji własnej dowiódł, ile tego, że Krull jest zadufałym osłem. Ale to nie było prawdą. Nie był zadufały — był tylko nienormalnie wrażliwy jak właśnie ktoś, kto ambicję ma osadzoną w innym miejscu aniżeli zdolności.

Pirx, który był mimowolnym świadkiem takiej rozmowy — trudno zresztą, aby nim nie był, skoro zajmowali wspólnie czterdzieści metrów kwadratowych baraku, a dźwiękoszczelność przepierzeń była zupełną fikcją, wiedział, czym się to skończy. I rzeczywiście: Krull, który nie śmiał okazać Massenie, jak bardzo zabolała go porażka, całą niechęć skupił na Pirxie, zresztą we właściwy sobie sposób. Poza okolicznościami, kiedy było to konieczne, przestał się do niego odzywać.

Wówczas już tylko Massena pozostał mu bliski — bo rzeczywiście można się było zaprzyjaźnić z tym czarnowłosym i jasnookim nerwowcem — ale Pirx miał zawsze trudności z nerwowcami, ponieważ w głębi ducha nie żywił do nich zaufania. Massenie zawsze coś było: kazał sobie zaglądać do gardła, twierdził, że nadchodzi zmiana, bo go w kościach łupie (żadna nie przyszła, ale wciąż ją przepowiadał), rzekomo cierpiał na bezsenność i co wieczora szukał ostentacyjnie pigułek, których bodaj nigdy nie zażywał — kładł je tylko na wszelki wypadek obok posłania, a rano tłumaczył Pirxowi, który, czytając do późna, doskonale słyszał jego chrapanie, że nawet nie zmrużył oka (w co, zdaje się, wierzył) Poza tym był to doskonały specjalista i błyskotliwy matematyk, z talentami organizatora, któremu poruczano bieżące programowanie automatycznej, więc bezludnej eksploracji. Jeden z takich programów wziął ze sobą dla opracowania „w wolnych chwilach”, a Krull cierpiał, bo Massena robił to, co do niego należało, bardzo szybko i dobrze, tak że naprawdę miał sporo wolnego czasu, brakło zatem podstaw do pretensji, że nie spełnia należycie swych obowiązków. Massena przydał im się więc tym bardziej, ze — jakkolwiek było to paradoksalne — ta miniaturowa wyprawa planetologiczna nie liczyła ani jednego planetologa z prawdziwego zdarzenia, bo wszak i Krull nim nie był.

Tyleż podziwu co rozpaczy godny jest ów poziom komplikacji, do jakiego mogą, bez specjalnych wysiłków z czyjejkolwiek strony, dojść stosunki łączące trzech, w końcu dość normalnych, zwykłych ludzi, na takim skalnym pustkowiu, jakie przedstawiał południowy płaskowyż Joty Wodnika.

Była tam jeszcze jedna osoba, choć nieczłowiek — wspomniany Aniel, czyli Automat Nieliniowy, jeden z najnowszych modeli produkowanych na Ziemi dla badań o wysokim stopniu samodzielności. Massena był z nimi — w charakterze cybernetyka — jedynie przez anachronizm, ponieważ regulamin przewidywał, że gdzie jest automat, powinien być też ktoś, kto by go mógł w razie potrzeby naprawić. Regulamin jednak pochodził sprzed dziesięciu lat — jak wiadomo, nie zmieniają się one zbyt często — natomiast Aniel — jak mawiał nieraz sam Massena — raczej by jego mógł w razie potrzeby naprawić. Nie tylko z tej przyczyny, że jego niezawodność nie pozostawiała nic do życzenia, ale i dlatego ponieważ miał elementarne wiadomości lekarskie. Pirx dawno już spostrzegł, że człowieka często łatwiej jest poznać po jego stosunku do robotów aniżeli do innych ludzi. Jego pokolenie przyszło na świat, którego naturalną część tworzyły automaty, tak samo jak statki kosmiczne, ale sfera ta zachowała szczególny odcień, jakby nacechowany pozostałościami irracjonalizmu. Niektórym łatwiej przychodziło polubić zwykłą maszynę, ot — choćby własny samochód, niż maszynę myślącą. Okres szerokiego eksperymentatorstwa konstruktorów chylił się już ku końcowi — tak to przynajmniej wyglądało. Budowano tylko automaty dwu typów: wąsko wyspecjalizowane i uniwersalne. Jedynie mała grupa tych ostatnich była oblekana w kształty zbliżone do ludzkich, a i to tylko dlatego, ponieważ ze wszystkich wypróbowanych konstrukcja zapożyczona od natury okazała się najsprawniejsza, szczególnie w trudnych warunkach planetarnych bezdroży.

1
{"b":"245648","o":1}