- Першую катэгорыю, адзiн, трыццаць дам, - ён камякамi даставаў з партфеля чырвонцы, - няма першай - другую, калi няма - бяры жорсткi.

Чалавек з бляхай аглядваўся на асветлены гадзiннiк, рваў з рук у Рымскага чырвонцы.

Праз пяць хвiлiн з-пад шклянога купала вакзала знiк кур'ерскi i прапаў у цемры. З iм разам знiк i Рымскi.

Раздзел 15

СОН МIКАНОРА IВАНАВIЧА

Няцяжка здагадацца, што таўстун з чырвоным тварам, якога памясцiлi ў бальнiцы ў пакоi No 119, быў Мiканор Iванавiч Босы.

Трапiў ён, аднак, да прафесара Стравiнскага не адразу, а папярэдне пабыўшы ў iншым месцы.

Ад гэтага месца ў Мiканора Iванавiча ў памяцi засталося мала. Памятае толькi пiсьмовы стол, шафу i канапу.

Там з Мiканорам Iванавiчам, у якога ў вачах увесь час неяк каламуцiлася ад прылiваў крывi i ад душэўнай узбуджанасцi, пачалi гаворку, але гаворка атрымалася нейкая дзiўная, блытаная, а правiльней сказаць, гаворкi i зусiм не атрымалася.

Першае пытанне, якое задалi Мiканору Iванавiчу, было наступнае:

- Вы Мiканор Iванавiч Босы, старшыня дамкама нумар трыста два-бiс на Садовай?

На гэта Мiканор Iванавiч засмяяўся страшным смехам i адказаў:

- Я - Мiканор, вядома, Мiканор! Але якi ж з мяне старшыня!

- Як гэта? - спыталiся ў Мiканора Iванавiча.

- А вось так, - адказаў ён, - калi я старшыня, дык я адразу павiнен быў вызначыць, што ён нячыстая сiла! А то што ж гэта такое? Пенснэ трэснула... увесь у абарваным... Якi ж гэта можа быць перакладнiк у чужаземца!

- Пра каго гаворыце? - спыталi ў Мiканора Iванавiча.

- Кароўеў! - закрычаў Мiканор Iванавiч. - У пяцiдзесятай у нас засеў! Пiшыце: Кароўеў. Яго неадкладна трэба злавiць! Пiшыце, шосты пад'езд, там ён.

- Адкуль валюту ўзяў? - задушэўна спыталiся ў Мiканора Iванавiча.

- Бог мой, бог усемагутны, - загаварыў Мiканор Iванавiч, - усё бачыць, а мне туды i дарога. У руках нiколi не трымаў i нават не падазраваў, якая яна, валюта! Гасподзь мяне пакарае за скверну маю, - з пачуццём працягваў Мiканор Iванавiч i то зашпiльваў кашулю, то расшпiльваў, то хрысцiўся, - браў! Браў, але браў нашыя, савецкiя! Прапiсваў, здаралася, за грошы. Штучка i наш сакратар Пролежнеў, добрая штучка! Скажу прама, усе зладзеi ў нашым домакiраўнiцтве. Але валюты не браў!

У адказ на просьбу не прытварацца дурнем, а расказаць, як трапiлi даляры ў вентыляцыю, Мiканор Iванавiч апусцiўся на каленi, кiнуўся долу, разявiў рот, быццам хацеў праглынуць паркетную шашку.

- Хочаце, - прамармытаў ён, - зямлю буду есцi, што не браў? А Кароўеў - ён чорт.

Усякае цярпенне мае мяжу, i за сталом павысiлi голас, намякнулi на тое, што пара гаварыць па-чалавечы.

Тут пакой з гэтаю самаю канапаю аглушыў дзiкi крык Мiканора Iванавiча, якi ўсхапiўся з каленяў:

- Вось ён! Вось ён за шафай! Вось ухмыляецца! I пенснэ яго... Трымайце яго!.. Акрапiць памяшканне!

Кроў адлiла з твару ў Мiканора Iванавiча, ён калацiўся, хрысцiў паветра, кiдаўся да дзвярэй i назад, заспяваў нейкую малiтву i, урэшце, пачаў плесцi абы-што.

Стала зразумела, што Мiканор Iванавiч нi да якiх размоў непрыгодны. Яго вывелi, размясцiлi ў асобным пакоi, дзе ён крыху прыцiх i толькi малiўся i ўсхлiпваў.

На Садовую, вядома, з'ездзiлi i ў кватэры No 50 пабылi. Але нiякага Кароўева там не знайшлi, i нiхто нiякага Кароўева ў доме не ведаў i не бачыў. Кватэра, якую займалi нябожчык Берлiёз i Лiхадзееў, якi паехаў у Ялту, была пустая, i ў кабiнеце мiрна вiселi нiкiм не пашкоджаныя сургучныя пячаткi на шафах. З тым i паехалi з Садовае, заадно захапiлi з сабой разгубленага i прыгнечанага сакратара домакiраўнiцтва Пролежнева.

Вечарам Мiканор Iванавiч быў прывезены ў клiнiку Стравiнскага. Там ён вёў сябе гэтак неспакойна, што яму давялося зрабiць iн'екцыю па рэцэпце Стравiнскага, i толькi пасля апоўначы Мiканор Iванавiч заснуў у пакоi 119, зрэдку цяжка i пакутлiва стогнучы.

Але чым далей, тым лягчэйшым рабiўся сон. Ён перастаў варочацца i стагнаць, пачаў дыхаць лёгка i роўна, i яго пакiнулi аднаго.

Тады Мiканору Iванавiчу саснiўся сон, у аснове якога, несумненна, былi сённяшнiя перажываннi. Пачалося з таго, што Мiканору Iванавiчу саснiлася, быццам нейкiя людзi з залатымi трубамi ў руках падводзяць яго, i вельмi ўрачыста, да вялiкiх палакiраваных дзвярэй. Перад гэтымi дзвярыма спадарожнiкi нiбыта сыгралi туш Мiканору Iванавiчу, а гулкi бас з неба весела сказаў:

- Калi ласка! Мiканор Iванавiч! Здавайце валюту!

Зусiм здзiўлены Мiканор Iванавiч убачыў над сабой чорны рэпрадуктар.

Потым ён чамусьцi апынуўся ў тэатральнай зале, дзе пад пазалочанай столлю ззялi крыштальныя люстры, а на сценах кенкеты. Усё было як след, як у невялiкiм па памеры, але сапраўдным тэатры. Была сцэна з аксамiтавай заслонай, па цёмна-вiшнёвым полi ўсеянай, як зорачкамi, малюнкамi залатых павялiчаных дзесятак, суфлёрская будка i нават публiка.

Здзiвiла Мiканора Iванавiча тое, што ўся гэтая публiка была толькi аднаго полу - мужчынскага, i ўся чамусьцi з бародамi. Акрамя гэтага, уражвала, што ў тэатральнай зале не было крэслаў i ўся публiка сядзела на падлозе, добра нацёртай i коўзкай.

Збянтэжаны новым i вялiкiм таварыствам, Мiканор Iванавiч патаптаўся крыху, а потым, як i ўсе, сеў на паркеце па-турэцку, умасцiўся мiж рыжым здаравяком-барадачом i другiм, бледным i моцна зарослым шчэццю грамадзянiнам. Нiхто з прысутных не звярнуў увагi на новага гледача.

Тут пачуўся мяккi звон званочка, святло ў зале патухла, заслона раскiнулася, i стала вiдаць асветленая сцэна з крэслам, столiкам, на якiм i быў залаты званочак, i з глухiм чорным аксамiтным заднiкам.

З-за кулiс выйшаў артыст у смокiнгу, чыста паголены i расчасаны на прабор, малады i з вельмi прыемным тварам. Публiка ў зале ажыла, усе павярнулiся да сцэны. Артыст падышоў да будкi i пацёр рукi.

- Седзiце? - спытаў ён мяккiм барытонам i ўсмiхнуўся зале.

- Седзiмо, седзiмо, - хорам адказалi яму з залы тэнары i басы.

- Гм... - загаварыў задумлiва артыст, - i як вам не надакучыць, я не разумею? Усе людзi як людзi - ходзяць зараз па вулiцах, цешацца вясновым сонцам i цяплом, а вы тут на падлозе тырчыце ў душнай зале! Няўжо праграма гэтакая цiкавая? Што ж, можа, каму i падабаецца, - па-фiласофску закончыў артыст.

Потым ён змянiў i тэмбр голасу, i iнтанацыю i гучна аб'явiў:

- Такiм чынам, наступны нумар нашай праграмы - Мiканор Iванавiч Босы, старшыня дамавога камiтэта i загадчык дыетычнай сталоўкi. Папросiм Мiканора Iванавiча!

Дружныя воплескi былi адказам артысту. Здзiўлены Мiканор Iванавiч вылупiў вочы, а канферансье, закрыўшыся рукой ад святла рампы, знайшоў яго позiркам сярод тых, хто сядзеў, i ласкава паклiкаў пальцам на сцэну. I Мiканор Iванавiч апынуўся на сцэне.

У вочы яму знiзу i спераду ўдарыла святло рознакаляровых лямпаў, а таму адразу правалiлася ў цемру зала з публiкаю.

- Ну-с, Мiканор Iванавiч, пакажыце нам прыклад, - задушэўна загаварыў малады артыст, - i здавайце валюту.

Наступiла цiшыня. Мiканор Iванавiч перавёў дух i загаварыў цiха:

- Богам клянуся, што...

Але не ўспеў ён прамовiць гэтыя словы, як уся зала абурана закрычала. Мiканор Iванавiч разгубiўся i замоўк.

- Як я вас зразумеў, - загаварыў вядучы праграмы, - вы хацелi паклясцiся богам, што ў вас няма валюты? - i ён спачувальна паглядзеў на Мiканора Iванавiча.

- Так точна, няма, - адказаў Мiканор Iванавiч.

- Так, - адазваўся артыст, - тады прабачце за нясцiпласць: адкуль узялiся чатырыста даляраў, якiя знойдзены ў прыбiральнi ў вашай кватэры, адзiнымi жыхарамi якое з'яўляецеся вы з жонкаю?

- Чары! - яўна iранiчна прамовiў нехта з залы.

- Так точна, чары, - нясмела адказаў Мiканор Iванавiч не то артысту, не то ў цёмную залу i растлумачыў: - Нячыстая сiла, клятчасты перакладнiк падкiнуў.

I зноў абурана зараўла зала. Калi ж наступiла цiшыня, артыст сказаў:

- Вось якiя байкi Лафантэна даводзiцца мне выслухоўваць! Падкiнулi чатырыста даляраў! Вось вы: вы ўсе тут валютчыкi! Звяртаюся да вас як да спецыялiстаў - цi магчыма такое?