- Нi слова болей! - сказаў вiзiцёр i ад'ехаў з крэслам убок.
Сцёпа вытрашчыў вочы i ўбачыў, што на маленькiм столiку сервiраваны паднос, на якiм ёсць нарэзаны белы хлеб, паюсная iкра ў вазачцы, марынаваныя баравiчкi на талерачцы, нешта ў рондалi i, нарэшце, гарэлка ў аб'ёмным ювелiршыным графiнчыку. Асаблiва ўразiла Сцёпу тое, што графiн запацеў ад холаду. Дарэчы, гэта было зразумела - ён стаяў у паласкальнiцы, поўнай лёду. Накрыта, адным словам, чыста, спраўна.
Незнаёмы не даў далей развiвацца Сцёпаваму здзiўленню i спрытна налiў яму паўчаркi гарэлкi.
- А вы? - пiскнуў Сцёпа.
- З задавальненнем!
Дрыжачай рукою паднёс Сцёпа гарэлку да вуснаў, а незнаёмы адным духам каўтнуў налiтае. Перажоўваючы iкру, Сцёпа выцiснуў з сябе:
- А вы чаму не закусваеце?
- Дзякуй, я нiколi не закусваю, - адказаў незнаёмы i налiў па другой. Адкрылi рондаль - у iм аказалiся сасiскi ў тамаце.
I вось праклятая зелень перад вачыма растала, пачалi вымаўляцца словы, i, галоўнае, Сцёпа сёе-тое ўспомнiў. Менавiта, што ўсё адбывалася на Сходнi, на лецiшчы ў аўтара скетчаў Хустава, куды гэты Хустаў i павёз Сцёпу на таксаматоры. Успомнiлася нават, як наймалi таксаматор ля "Метраполя", быў яшчэ пры гэтым нейкi актор не актор... з патэфонам у чамаданчыку. Але, але, але, гэта было на лецiшчы! Яшчэ памятаецца, выў сабака з-за гэтага патэфона. Вось толькi панi, якую Сцёпа хацеў пацалаваць, засталося невядомай... чорт яе ведае, хто яна... здаецца, на радыё служыць, а магчыма, i не.
Мiнулы дзень такiм чынам пакрысе высвятляўся, але Сцёпу зараз намнога болей цiкавiў дзень сённяшнi i, ў прыватнасцi, з'яўленне ў спальнi незнаёмага, ды яшчэ з закуссю i гарэлкаю. Вось што трэба было б растлумачыць!
- Ну, што ж, цяпер, я спадзяюся, вы ўспомнiлi маё прозвiшча?
Але Сцёпа толькi сарамлiва ўсмiхнуўся i развёў рукамi.
- Аднак! Я адчуваю, што пасля гарэлкi вы пiлi партвейн! Божа, ды хiба ж гэтак можна рабiць?
- Я хачу папрасiць у вас, каб гэта засталося мiж намi, - паспрабаваў паддобрыцца Сцёпа.
- Ну, вядома, вядома! Але за Хустава я, само сабой разумеецца, не ручаюся.
- А вы хiба ведаеце Хустава?
- Учора ў вас у кабiнеце бачыў гэтага чалавека мiмаходзь, але варта толькi кiнуць вокам на яго твар, каб зразумець, што сволач, зводнiк, пляткар, прыстасаванец i падхалiм.
"А ўсё праўда!" - падумаў Сцёпа, уражаны гэтакiм правiльным, дакладным i кароткiм вызначэннем Хустава.
Сапраўды, учарашнi дзень складаўся з кавалачкаў, але трывога не адпускала дырэктара Вар'етэ. Справа ў тым, што ў гэтым днi чарнела вялiзная дзiрка. Вось гэтага самага незнаёмца, воля ваша, Сцёпа ў сваiм кабiнеце ўчора нiяк не бачыў.
- Прафесар чорнай магii Воланд, - важка прамовiў наведвальнiк i расказаў усё па парадку.
Учора ўдзень ён прыехаў з-за мяжы ў Маскву, адразу ж наведаў Сцёпу i прапанаваў свае гастролi ў Вар'етэ. Сцёпа патэлефанаваў у Маскоўскую абласную камiсiю вiдовiшчаў i пытанне гэтае ўзгаднiў (Сцёпа пабялеў i замiргаў вачыма), падпiсаў з прафесарам Воландам кантракт на сем выступленняў (Сцёпа разявiў рот), дамовiлiся, што Воланд прыедзе да яго для ўдакладнення дэталяў у дзесяць гадзiн ранiцы сёння... Вось Воланд i прыехаў!
Як толькi ўвайшоў, яго спаткала хатняя работнiца Груня, якая растлумачыла, што сама яна толькi што прыйшла, што яна прыходзячая, што Берлiёза дома няма, а калi вiзiцёр хоча бачыць Сцяпана Багданавiча, то няхай iдзе ў спальню сам. Сцяпан Багданавiч гэтак моцна спiць, што пабудзiць яго яна не бярэцца. Пасля таго як артыст угледзеў, якi Сцяпан Багданавiч, ён выправiў Груню ў гастраном па гарэлку i закусь, у аптэку па лёд i...
- Дазвольце разлiчыцца з вамi, - праскуголiў знiшчаны, пераможаны Сцёпа i пачаў шукаць кашалёк.
- Во, якое глупства! - усклiкнуў гастралёр i не хацеў болей нiчога слухаць.
Такiм чынам, гарэлка i закусь зразумела адкуль, i ўсё ж на Сцёпу шкада было глядзець: ён зусiм не памятаў нiчога пра кантракт i, хоць забi, не бачыў учора гэтага Воланда. Так, Хустаў быў, а Воланда не было.
- Дазвольце зiрнуць на кантракт, - цiха папрасiў Сцёпа.
- Калi ласка, калi ласка...
Сцёпа зiрнуў на паперу i акамянеў. Усё было на сваiх месцах. Першае, уласнаручны залiхвацкi Сцёпаў подпiс! Касы надпiс збоку рукой фiндырэктара Рымскага з дазволам выдаць артысту Воланду ў лiк ягоных трыццацi пяцi тысяч за выступленнi дзесяць тысяч рублёў. Нават болей: тут жа i распiска Воланда, што ён гэтыя дзесяць тысяч ужо атрымаў!
"Што ж гэта такое?!" - падумаў няшчасны Сцёпа, i галава ў яго закружылася. Пачынаюцца злавесныя правалы ў памяцi?! Але далейшае здзiўленне пасля таго, як быў паказаны кантракт, было б проста непрыстоннае. Сцёпа папрасiў у госця дазволу на хвiлiнку выйсцi i, як быў у шкарпэтках, пабег у пярэднi пакой да тэлефона. Па дарозе ён крыкнуў на кухню:
- Груня!
Але нiхто не адазваўся. Тут ён зiрнуў на дзверы ў Берлiёзаў кабiнет, якiя былi побач з пярэднiм пакоем, i ўтрупянеў. На ручцы дзвярэй ён угледзеў вялiзную сургучную пячатку на вяроўцы. "Прывет! - раўнуў у Сцёпавай галаве нехта. - Гэтага яшчэ не хапала!" I тут Сцёпавы думкi пайшлi ўжо па двайным рэйкавым пуцi, але, як i заўсёды бывае ў час катастрофы, у адзiн толькi бок i наогул чортведама куды. Кашу ў Сцёпавай галаве цяжка нават перадаць словамi. Тут i д'ябальшчына з чорным берэтам, халоднаю гарэлкаю i неверагодным кантрактам, а да гэтага ўсяго, наце вам, i пячатка на дзвярах! Каму хочаш скажы, што Берлiёз нешта натварыў - не павераць, дальбог, не павераць! Аднак пячатка, вось яна!
I тут заварушылiся ў Сцёпавай галаве нейкiя непрыемныя думкi пра артыкул, якi ён, як на злосць, нядаўна ўпёр Мiхаiлу Аляксандравiчу для друкавання ў яго часопiсе. I артыкул, мiж намi кажучы, дурны! I нiкчэмны, i грошы маленькiя...
Адразу ж услед за ўспамiнам пра артыкул прыйшла на памяць нейкая сумнiцельная размова, якая, памятаецца, адбылася дваццаць чацвёртага красавiка вечарам вось тут, у сталоўцы, калi Сцёпа вячэраў разам з Мiхаiлам Аляксандравiчам. Ну, па-сапраўднаму размову сумнiцельнаю нельга называць (не пайшоў бы Сцёпа на такую размову), але гаворка была на нейкую непатрэбную тэму. Зусiм можна было яе, грамадзяне, i не чапаць. Да пячаткi, несумненна, размова гэтая магла лiчыцца глупствам, дробяззю, але вось пасля пячаткi...
"Ах, Берлiёз, Берлiёз! - ускiпала ў Сцёпавай галаве. - Што гэта ў голаў лезе?"
Але гараваць доўга не было калi, i Сцёпа набраў нумар фiндырэктара Вар'етэ Рымскага. Становiшча ў Сцёпы было далiкатнае: першае, чужаземец мог пакрыўдзiцца, што Сцёпа правярае яго пасля таго, як паказаны кантракт, ды i з фiндырэктарам гаварыць было цяжка. На самай справе, не спытаешся ж у яго адкрыта: "Скажыце, цi не заключаў я ўчора з прафесарам чорнай магii кантракт на трыццаць пяць тысяч рублёў?" Гэтак пытацца нельга.
- Слухаю, - пачуўся ў слухаўцы рэзкi, непрыемны голас Рымскага.
- Дзень добры, Рыгор Данiлавiч, - цiха загаварыў Сцёпа, - гэта Лiхадзееў. Вось якая справа... гм... гм... у мяне сядзiць гэты, як яго... э... артыст Воланд... Дык вось... я хацеў спытаць, як наконт сённяшняга вечара!..
- А, чорны маг? - адазваўся ў слухаўцы Рымскi. - Афiшы зараз будуць.
- Ага, - слабым голасам сказаў Сцёпа, - ну, пакуль...
- А вы скора прыйдзеце? - спытаў Рымскi.
- Праз паўгадзiны, - адказаў Сцёпа, павесiў слухаўку i сцiснуў гарачую галаву рукамi. Вось як атрымлiваецца ўсё дрэнна! Што ж гэта з памяццю, грамадзяне?
Аднак болей затрымлiвацца ў пярэднiм пакоi было няёмка, i Сцёпа адразу ж склаў план: як можна схаваць сваю няпамятлiвасць, а цяпер найперш хiтра выпытаць у чужаземца, што ён, уласна, збiраецца паказваць сёння ў давераным Сцёпу Вар'етэ?
Тут Сцёпа адвярнуўся ад апарата i ў люстры, якое даўно не выцiрала лянiвая Груня, выразна ўбачыў нейкага дзiўнага суб'екта - доўгага, як пругло, i ў пенснэ (ах, каб быў тут Iван Мiкалаевiч! Ён пазнаў бы гэтага суб'екта адразу!) А той адлюстраваўся i адразу ж знiк. Сцёпа трывожна зiрнуў глыбей у пярэднi пакой i другi раз яго гайданула, бо ў люстры прайшоў вялiзны чорны кот i знiк.
