Як i спадзяваўся Бай, пагроза не памагла. Дзяўчаты хутка ўправiлiся зь кветкамi, абляпiлi старога як мухi, выдралi з рук пугу, сьцягнулi шолам i з рогатам надзелi вянок на яго сiвую галаву. Бай паспрабаваў скiнуць яго, але йзноў грамадой навалiлiся дзяўчаты й прыгразiлi прышчапiць, калi толькi паспрабуе дакрануцца да вянка. А вясёлая Зоська - ухапiла Бая за шыю, пацалавала ў сiвыя вусы й закрычала:
- Дзядзька Бай! Якi-ж ты прыгожы! Прысылай да мяне сватоў, рушнiком падарую!
- Апсiк, безсаромнiца! - раззлаваўся стары, выцiраючы вусы. - Паткнiся яшчэ раз, то як задзяру спаднiцу ды выхвастаю пугаўём, перастанеш са старога насьмiхацца!
Дзяўчына жартаўлiва надзьмула вусны й, зварочваючыся да сябровак, тоненькiм галаском залямантавала:
- А мiленкiя мае, а даражэнькiя. Цi-ж бачылi, цi чулi? Ня хоча мяне гаротную, сiрату безпрытульную... А я-та сама яму набiвалася... - i, раптам састроiўшы вочкi, павярнулася к Баю. - Цi мо' я не прыгожая? Цi мо' ня круглая? Паглядзi на мяне! - яна падперлася ў бокi й, пад агульны рогат, павярнулася на пятах. - Ну, што скажаш?... Маўчыш?... Пэўна, спадабалася!
- Ды няма чаго й казаць, - зьбянтэжыўся Бай. - Дзеўка ты прыгожая! Каб дзясяткаў пяць гадкоў скiнуць, дык ужо й не адчапiўся-бы ад цябе. Умееш круцiць хвастом, хоць куды...
- Ага! Ну дык давай тады руку! - узрадавалася Зоська ды з дапамогай Бая ўскочыла на воз. - Паедзем разам, як маладыя, а дзяўчаты хай пехатой iдуць. Но-о-о! - уструхнула яна лейцамi. Драбiны йзноў зарыпелi па пыльнай дарозе.
У гэты час, недалёка ўперадзе, праз Бранавiцкi беразьняк, бразгатаючы зброяй, рысiў Ваявода Фёдар са сваiмi спадарожнiкамi. Васiлю ён так нiчога й не сказаў...
Выяжджаючы зь лесу адзьдзел першая заўважыла ўся тая-ж Зоська. З вышынi возу ёй выразна было бачна, як на ўскраiне лесу зьявiўся чорны коньнiк. За iм другi, i адразу замаячылi, закалыхалiся разгорнутыя Харугвы й сьцяжкi на дзiдах. Яна нават трохi спалохалася й закрычала:
- Войска! Дзеванькi, войска! - ды пасьпешлiва, сама ня ведаючы чаму, затузала лейцамi. Конi ўздыбiлiся, захрапцелi й сталi ўпоперак дарогi.
- Чаго шморгаеш лейцамi, як стары порткамi! - забурчэў Бай, саскокваючы з возу. - Ну войска. А што з таго? Хай сабе й войска... Бачыш-жа, што не татары, сарока...
А войска наблiжалася...
Марыля, як толькi пачула Зоськiн крык, адразу адчула, як нешта цяжкое падступiла к сэрцу й жалезнымi абручамi сьцiснула каленi. Яна з трывогай i надзеяй прыгледзелася да пярэдняга воя, але густая хмара пылу захiнула яго постаць. Толькi чорная грыва каня ды чорны плашч вiхрылiся на скаку. Аднак нешта невытлумачальнае падказвала дзяўчыне, што гэта ён - той, каго кахала, аб кiм марыла й чакала. Ёй здавалася зусiм зразумелым, што й ён нецярплiва йрвецца да яе. Iнакш яна й не ўяўляла сабе Фёдара. I хаця мiж iмi нiчога не было сказана, i нi рухам, нi позiркам ня здраджана пачуцьцяў, яна была пэўная Фёдаравага каханьня. Ня толькi пэўная, а нават, часамi здавалася, што ўсё ўжо дамоўлена, вырашана, застаецца толькi яму вярнуцца... I зараз, убачыўшы наблiжаючаеся войска, душой адчула, што гэта ён, i, нi аб чым ня думаючы, кiнулася бегма насустрач...
Бай з падозрай нахмурыўся. Сваiмi старэчымi вачамi ён ня мог яшчэ разабраць колераў на дзiдах. Дзяўчаты прымоўклi й нерашуча пераглядалiся...
Выехаўшы зь вiльготнага ценю беразьняку, вачам Фёдара адчынiлася знаёмая, залiтая сонцам раўнiна, з завiлiстай пыльнай дарогай на Слуцак. Далёка ўперадзе - стракатая грамадка людзей варушылася каля параконнага возу...
Не затрымваючыся, Ваявода лёкка паскакаў па мяккай палявой дарозе. Ззаду чулася пабразгваньне зброi не адстаючага Васiля. У вушах пасьвiствае вецер, i гучна кракае конская селязёнка...
Раптам аж нешта кальнула ў грудзi. Фёдар убачыў, як ад грамадкi людзей адзьдзялiлася жаночая постаць i, выцягнуўшы ўперад рукi, бегма пусьцiлася насустрач...
Убачыў гэта й Васiль - ён адразу пазнаў сястру.
"Бедная Марылька... Так знудзiлася!" - падумаў ён. Захацелася паддаць шпорамi, вынесьцiся ўперад i абняць яе - бедную сястрычку, прыцiснуць да грудзей, ды пацешыць радаснымi навiнамi аб Гаспадарскай ласцы, аб дастатку й багацьцi... Аж сьлёзы выступiлi ў беднага Васiля ад разчуленасьцi. Аднак уперадзе скача Ваявода, i выпярэджваць яго нельга. Васiль не адрывае радасных вачэй ад каханай сястры, i ўжо... гатовы прамаўляць ёй словы пацехi... Ужо блiзка... Блiзка... Аднак...
Марыля спыняецца пасярод дарогi й, задыхаючыся ад хуткага бегу, крычыць:
- Фёдар! Каханы мой! - твар яе пламенiцца, вочы iскрацца, i высока ўздымаюцца грудзi...
Ваявода на поўным скаку асаджвае каня й, нiзка перагнуўшыся ўбок, падхоплiвае яе ў сядло...
- Як гэта? - зьбянтэжана аглядаецца Васiль, ня верачы сваiм вачам. Марыля... Ваявода... Хто-ж бы сказаў?... А я?... Вось табе й маеш! Не, як-жаж гэта?...
А шчасьлiвая маладая пара ўжо скача далей, шчыльна прытулiўшыся адно да другога. Моцная рука Фёдара пяшчотна трымае дарагую ношу, а Марыля, плачучы ад радасьцi, углядаецца ў яго мужны й прыгожы твар.
- Фёдар... - шапоча яна. - Ты мой?...
- Твой, мая каханая!... Твой, да скананьня!...
Прасьлязiўся й стары Бай, разабраўшыся ў здарыўшымся. Забыты вянок споўз яму амаль на нос i казыча пад вокам намоклымi ад сьлёз пялёсткамi. Зоська, падабраўшы спаднiцу, саскочыла з возу й, сама ня ведаючы чаго, схавалася за атарапелых дзяўчат...
Не апрытомнеўшы яшчэ Васiль, адчуў, як на плячо яму лягла цяжкая рука, i голас Кандрата Тура прамовiў:
- Ну вось, а цяпер будзем дзеўку прапiваць! Цi што?...
- Ды яно нiбы так... - пагадзiўся Васiль. - Толькi як-жа яно атрымоўваецца? Калi-ж яны? Так цi што?
- Тады, як мы i ты спаў! - супакоiў Кiрым.
- На гэтым i маё сватаўство канчаецца! - задаволена накручваючы вуса, прамовiў, пад'яжджаючы, Князь Жыгiмонт. - Але рушнiка ўсёроўна не падарую! Такi ўжо звычай! - i, трохi памаўчаўшы, павярнуўся да Архiрэя Рыгора. - А цяпер, няхай Ваша Прэасьвяшчэнства не марудзiць, бо й мне ня церпiцца за вясельны стол сесьцi, дый iм... - усьмiхаючыся, паказаў ён на аддаляючыся вiхрык пылу, падняты капытамi Фёдаравага скакуна...
30. ТУТ I ТАМ
Вясельле было гучнае. Гасьцям ня ведалi лiку. У Слуцку, Грозаве й Копылi два тыднi не змаўкалi песьнi й покатам валялiся п'яныя. Тады йзноў два тыднi апахмялялiся. Навакольны народ чатыры тыднi пiў бяз просыпу.
На вясельных турнiрах i гонках - удзельнiчалi паўсотнi ведамых Драбаў i Рыцараў. Шаснаццаць зь iх было цяжка параненых i чатыры забiтых. Мова аб вясельлi разышлася па ўсёй Лiтве, а чужаземцы вынесьлi яе ў далёкiя куткi Эўропы, i нават Палястыну.
Васiль усё нiяк ня мог паверыць у здарыўшаеся й, абдымаючыся зь Князем Жыгiмонтам, мармытаў:
- Як-жаж так?... Нечакана, негадана!...
- Так яно й бывае... Як зь неба... - ледзь варочаючы языком адказаў Князь, забыўшыся, што ведаў аб рыхтаваным сватаўстве, i нават, што сам быў сватам.
Сенька з Пагосту квартамi пiў мёд i пiва, i загадаў свайму напаўжывому ад хмелю пачоту, каб насiлi за iм, праз увесь час вясельля, хмяльныя напоi ў вёдрах. Дзе зьяўляўся ён, там пiлi да безпрытомнасьцi.
З ганцом выслалi ў Трокi скiбу караваю й баклагу старога мёду.
* * *
А ў Троках кiпела зусiм iнакшае жыцьцё. Ганцы, паслы й дарадчыя, удзень i ўночы соўвалiся па Замку. Нясьлiся па дарогах конна, прабiралiся пушчамi, палямi, пераапранутыя жабракамi, мнiхамi, гандлярамi... Вiтаўт - Гаспадар Зямлi Лiтоўскае, працаваў. Нiхто ня бачыў яго адпачываючым, нiхто ня ведаў, калi ён сьпiць...
Спатканьне ў Гораднi, але затым у Вiльнi. Ягайла пры вiдзе моцы Лiтоўскае, мусiў адрачыся ад пасаду Вялiкага Княства Лiтоўскага, i вызнаць на вякi вечныя пасад гэты за Вiтаўтам Кейстутавiчам - на ўцеху й радасьць усёй Лiтвы, Жамойцi, Лiвонii й Земляў Кiеўскiх ды Валынскiх.
Станiслаў быў пазбаўлены Ваяводзтва Крэўскага, i яму быў забаронены ўезд у межы Лiтвы.
