Литмир - Электронная Библиотека
A
A

I так я накiроўваюся ў Касьцюковiчы - шукаць для ўсiх нас нейкага прытулку. Яшчэ добра не сьцямнела, пусьцiўся ў дарогу. Iду на Вараноўку. Трэба завiтаць да Агапкi. Гэта мне па дарозе. Чуў - яна ўсё яшчэ там. Жыве ў школьным будынку. Ужо ссутунела, калi я прыйшоў ў Вараноўку. Падыйшоў да школы. У вуглавым пакоi гарыць лямпа. Вакно зацягнутае, i я не магу разгледзець, хто ў хаце. Але заходжу. Усё роўна - адна яна цi з кiм. Стукаюся. Адчыняе. Бясконца радая. Знаёмiць мяне з прысутным - старэйшым чалавекам. Той, аднак, пачаў зьбiрацца выходзiць i Агапка не затрымлiвала яго. Цалуе. Пытаецца, як гэта я надумаўся. Садзiць за стол. Пытаецца, цi хацеў-бы я выпiць што напачатку.

- Але - не. Перш раскажы, што ты робiш? Да каго ты там прыклеiўся, што вачэй не паказваеш? Нi слыху, нi дыху ад цябе. Добры з цябе таварыш. Расказвай усё падрабязна. Часу-ж у нас хопiць. Заначуеш у мяне. Дарэчы, куды йдзеш? Чаму ты захацеў мяне тут пабачыць? Я табе маю таксама шмат чаго расказаць. Ну дык расказвай, Мiкола.

Я сказаў, што йду ў Касьцюковiчы.

- А чаго процi ночы? - I жартам: - У мяне хацеў перабыць?

- Не. Рад-бы. Ды сьпяшаюся. Справа ёсьць.

- Цi не надумаўся ты здуру ўцякаць? Але што мы гаворым так, на суха. Давай чаго глытнем за сустрэчу. Такую дарагую для мяне.

Падыйшла. Абняла. Потым дастала з шафы пляшку гарэлкi, стаканы. Выпiлi.

- Дык можа-б ты цяпер разгаварыўся? Мяне цiкавiць перш бабскае дзела. Я-ж баба. Ты мо ажанiўся? Зрэшты, цi гэта мае якое значэньне цяпер? Я жанатая, але што з таго? Пакiньма гэта. Пра гэта потым. Ты-ж хiба ведаеш - нашыя не за гарамi. Блiзка ўжо. Дык мо сапраўды хочаш драпака даць? Чаго-ж у Касьцюковiчы? Мяне ня бойся. Гавары. Я з табою нарасхлiст.

Падыйшла i, ужо трохi ап'янелая, абвалiлася на мяне.

- Гапа, паслухй мяне. Ты пытаешся - чаго ў Касьцюковiчы? Хачу пакiнуць Мокрае. Назаўсёды. З бацькамi i з...

- Са мною? Дурылка, нiкуды ня йдзi. Заставайся ў мяне.

- Пачакай, Гапа. Раскажы ты. Як ты жывеш? Што новага ў цябе? Мне цiкава.

- Ты нейкiм багамольцам стаў.

Села на сваё мейсца.

- Дай я табе яшчэ падальлю. А сама я ўжо ап'янелая. Кажаш, хочаш пакiнуць Мокрае? Я таксама хацела-б выбрацца адсюль. Збрыдла. Коцiк, паедзем з табою ў Менск? Хацела-б туды. Можа-б я пабачыла свайго, калi ён - малюся - жыў. Возьмеш мяне? Куды-ж мне адной?

Села мне на каленi. Закiнула рукi за шыю.

- Нiкуды ня пушчу. У Менск... у Менск. - Цалуе. Прыпала да маiх грудзей. Я стамiлася, Мiкола. Я памагала нашым у лесе. Колькi магла. Шкада iх. Але-ж i сябе шкада. Ты шкадуеш мяне? - Утуляецца. - Колькi ўсякага ў iх! I ўсё страшное. Не магу прымiрыцца. Ты-ж мо чуў, што Вяркеева няма ў жывых? Дзесьцi iх закуталi. Божачка. Гэта-ж i твой таварыш.

Ейнае "гэта-ж i твой таварыш" ацьвярозiла мяне. Я ўзьняўся з крэсла, адвёўшы Гапкiны рукi.

- Хочаш мо чым падсiлкавацца?

- Дзякую, Гапа. Я пайду. Мне трэба, Гапа. Дзякую за пачастунак.

Абнiмаю яе крэпка-крэпка. Цалую. Гарну да грудзей. Прытуляю ў сьцiшнасьцi i жарсьцi. Яна супакоiлася. У супакоенасьцi самi па сабе пайшлi ў яе сьлёзы. Яны заблiшчэлi на ейных вейках, калi, вызвалiўшыся з маiх абдымкаў, яна паглядзела на мяне.

- Мiколка, iдзi, куды йдзеш. Трымаць цябе ня буду. Мо стрэнемся ў Менску?

I кiнулася яшчэ раз мне на грудзi. Апамятавалася. Падала руку. Я накiраваўся да дзьвярэй i, спынiўшыся на момант у цiхiм разьвiтальным паклоне, выйшаў.

У Касьцюковiчах я атрымаў месца бухгальтара на маслазаводе. З гэтага заводу ўцёк бухгальтар, забраўшы з сабою ўсю выручку. Мне далi ягоныя бухгальтарскiя кнiгi i папрасiлi адразу-ж распачаць працу. У нейкiм напоўразбураным будынку адвялi мне кватэру, вялiкi пусты пакой, накшталт нейкай салi, бяз кухнi, вады, ложкаў i ўсяго iншага, патрэбнага для жыцьця. Паставiлi толькi стол, з канапай побач. На гэтым стале я й пачаў разглядаць бухгальтарскiя кнiгi. Гартаў iх, углядаўся ў запiсы. зробленыя папярэднiм бухгальтарам, гартаў i нiчога не разумеў - дзе дэбiт, дзе крэдыт. Дырэктар маслазаводу - падазроны для мяне чалавек - у першыя днi на коратка заходзiў да мяне паглядзець што я за бухгальтар. Як ён паяўляўся ў дзьвярох, я пачынаў ляскаць на сваiм лiчыльнiку косткамi, ганяючы iх направа i налева, каб паказаць, што я нешта раблю, але па тым, як я гэта раблю, дырэктар, бязумоўна, здагадваўся, што я нiколi ня трымаў у сваiх руках гэтай прылады. Запытаецца ў мяне пра што-небудзь, коратка i суха, i пойдзе, а я застаюся сядзець над кнiгамi, спрабуючы разабрацца ў iх. Дырэктар папрасiў мяне зрабiць нешта накшталт рэвiзii, праверыць па кнiгах, што там i як. Колькi я нi бiўся, у мяне нiчога ня выходзiла. Нiяк ня мог праверыць балансу: кожны раз на лiчыльнiку ў мяне атрымлiвалася розная, ня тая самая лiчба. Падлiчваю адзiн i той-жа слупок па некалькi разоў, а вынiковая лiчба ўсякi раз не сыходзiцца. Стамляюся. Кiдаю. Пачынаю зноў. Нарэшце, пераконваюся, што гэта праца мне не па плячы. Асаблiва занепакоiўся, калi пачуў, што мой дырэктар маслазаводу быў у супалцы з сваiм папярэднiм - што ўцёк - бухгальтарам i што ён узяў мяне, недасьведчанага чалавека, у надзеi што iхнай афэры я не раскрыю, а яшчэ больш заблытаю i такiм парадкам магу яшчэ сам улезьцi ў гэта нячыстае дзела. Кляну сябе, што прыняў гэтую працу, хоць нiякiх iншых магчымасьцяў у мяне i ня было. Балазе, што мне паабяцалi кватэру, пiльна патрэбную мне. Удзень я б'юся над кнiгамi, а ўвечары - хоць задавiся. Сяджу адзiн у сваёй кватэры-пустэльнi. Ня ведаю, дзе дзецца. Баюся тут спаць. А лягу - сплю трывожна, мармычу, крычу, у сьне шукаю пры сабе Дусю, грабаю рукамi, а яе няма. Пуста. Яна мусiла-б ужо й быць. Але, вiдаць, нейкая затрымка, ды й не так лёгка выбрацца адтуль. Шкадую, што ня прыйшоў сюды разам з ёю. Як яна можа з дзiцем дабрацца сюды? Не дадумаў. Ня ўлiчыў усiх абставiнаў. Сапраўды, пакiнуў на "страд". Безадказна. Нясур'ёзна. Не памужчынску. У часе абеду забягаю на рынак - можа прыпадкам пабачу каго з Мокрага. Прыходзяць-жа сюды, каб здабыць што, з самых далёкiх куткоў, пераважна за сольлю. Ды нiкога з сваiх на рынку ня бачу i, занепакоены, iду назад, у сваю багадзельню. Саджуся за мае кнiгi. Гляджу ў iх, а думаю пра iншае, пра тых, каго са мною няма, а мусiлi-б ужо быць. Прачынаюся рана. Бягу на дарогу, што йдзе з Сьцюдзянца, паглядзець - можа йдуць яны, усе разам, з Дусяй. Нi па якой iншай дарозе яны ня могуць iсьцi. Ад Сьцюдзянца сюды толькi дзьве вярсты i гэта ўжо самы бясьпечны адцiнак дарогi. Пабачыў-бы iх, каб iшлi, але ня йдуць. Няма. Пануры, вяртаюся назад. За сваю бухгальтэрыю не бяруся ўжо. Знайшоў тры ложкi i матрацы да iх - прыйдуць, будзе на чым легчы. Але ня прыходзяць. Настае дзень, бягу зноў на дарогу i зноў - няма. Мокрае патанула ў нейкiм мроiве, хачу ўявiць яго, а яно - як па-за сьветам, як няма яго. А то наадварот - зырка бачу ў сваёй уяве то Дусю, як яна iдзе з дзiцем сюды, то бацькоў i сястру з клумкамi за сьпiною. Але гэта толькi ўява. Iх няма. А тут, у мястэчку, усё болей i болей нарастае трывога - чуцён фронт. Вязуць параненых, здаецца толькi што падабраных з поля бiтвы. Мой дырэктар маслазаводу патайна рыхтуецца да адступу, зафрахтаваў сабе цэлы вагон, каб калi надыйдзе той час, пакiнуць Касьцюковiчы з усiм сваiм скарбам. Ходзяць самыя розныя чуткi: немцы ўжо пакiдаюць Фэльдкамэндатуру, раённае начальства гатова змыцца ў кожную хвiлiну, палiцыя перабегла да партызанаў, на цягнiк бяруць толькi тых, хто гэтага даможыцца. А я? Я нiкога тут ня ведаю i мяне нiхто. У мяне нiякiх сувязяў. Я чуюся тут чужым i ўсё тут для мяне чужое.

Ня спаў усю ноч. А настала ранiца - усхапiўся. Ня ўмыўшыся, бягу на Сьцюдзянецкую дарогу. Яшчэ рана - нiхто ня едзе i ня йдзе. Толькi я на гэтай дарозе - iду, наблiжаюся да Сьцюдзянца. З вёскi выходзяць i выяжджаюць. I сярод тых, хто выходзiць - бачу бацьку з каровай на повадзе, а за iм - мацi i сястру. Убачыўшы iх, ня столькi ад радасьцi, колькi ад жалю хлынулi сьлёзы. За iх, пакутных.

Прывёў на сваю "кватэру". На агародзе навязалi карову. Увайшлi. Сястра азiрнулася - i ня вытрымала. Бацька моўчкi зьнiмае з сваiх плячэй хатулi. Мацi, паставiўшы свае клумкi на падлозе, выйшла нарваць на агародзе травы для каровы.

56
{"b":"124237","o":1}