Уладзiмiр Мiкалаевiч Шыцiк

Лiсцiк серабрыстай таполi

Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.

Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.

За возерам, што плёскаецца зусiм пад нашымi вокнамi, пачынаецца лес. Мы мала там бывалi, не знаходзячы для сябе нiчога прывабнага. Лес быў дагледжаны, расчышчаны i нагадваў школьны парк. Iншая справа - востраў на возеры. Там усё было так, быццам рука чалавека нiколi не краналася гэтага кутка прыроды. На востраве нам было цiкава, у лесе - не.

Але аднаго разу, пасля буры, Мiшка Патупчык нацягаў на бераг ламачча i звязаў плыт. Гэта было нешта незвычайнае, i мы акружылi Мiшку, шкадуючы, што нiкому з нас не прыйшла такая думка раней. Паўтараць жа зробленае кiмсьцi было не ў правiлах вучняў нашай школы.

А Мiшка быццам не заўважаў нас i нашу зайздрасць. Ён спiхнуў плыт у ваду, працягнуў яго за прывязаную вяроўку крокаў на пяцьдзесят убок, якраз туды, дзе пачыналася глыбiнная плынь, i скочыў на хiсткiя бярвенчыкi.

- Вясло, Патупчык, вясло забыўся, - пабег у ваду Сярожка Шарай.

Мiшка толькi ўсмiхнуўся. А я падумаў, што ён, напэўна, уявiў сябе адным са старажытных мараходаў, якiя на плытах перасякалi цэлыя акiяны.

Вiдаць, Мiшка разведаў усё папярэдне. Плынь аказалася iмклiвай, i неўзабаве ён быў ужо далёка. Мы пастаялi яшчэ крыху на беразе, прыкладаючы час ад часу далонi да лба, каб паглядзець, як ён там. А калi ўжо плыт з Мiшкам стаў як маленькая карычневая кропка, разышлiся.

Вярнуўся Мiшка на самым змярканнi. Сонца падсмалiла яго, i ў Мiшкi былi ярка-чырвоныя рукi i ногi i лупiўся пакрыты вяснушкамi кiрпаты нос. Мы рабiлi выгляд, што нiчога незвычайнага не адбылося, а самi ледзь стрымлiвалiся - так хацелася ведаць, што ж такога было з Мiшкам?

Ён маўчаў. I толькi, калi ўжо вячэра падыходзiла к канцу, непрыкметна для астатнiх i настаўнiка падмiгнуў мне з Сашкам. Гэта азначала, што мы павiнны перад сном тайна прабрацца ў яго пакой. Вядома, нас не трэба было запрашаць двойчы. Больш таго, мы ледзьве дачакалiся прызначанага часу.

- Ну як? - хрыплым шэптам спытаў Сашка, як толькi Мiшка, выглянуўшы папярэдне ў калiдор, зачынiў за намi дзверы.

- Возера, - адказаў Мiшка.

- I толькi?! - мы былi расчараваны. Пра возера мы ведалi i без яго. Нават зараз, у гэты самы момант, яно глуха шумела, лiжучы высокiмi хвалямi пясчаны бераг.

- Лясное.

- Здзiвiў! - Сашка нават абурыўся.

I я не разумеў, навошта было хавацца сюды, каб даведацца пра звычайную рэч.

- Па-першае, яно чорнае-чорнае, а па-другое, з'явiлася нядаўна. Ляснiк казаў, недзе было землетрасенне, i яно з'явiлася.

Колер - дробязь, а што побач ёсць возера, пра якое нават астатнiя хлопцы не ведагоць, - гэта ўжо сапраўды незвычайная падзея.

- А ты не памыляешся? - не паверыў Сашка.

- Самi ўбачыце.

Назаўтра пасля заняткаў мы зноў былi на востраве. Я прапанаваў узяць лодку, але сябры не падтрымалi. Лодка - не для першаадкрывальнiкаў. Для гэтай мэты найлепшае - самаробны плыт.

Нас трох для кволага Мiшкавага збудавання было замнога. Разы са два хвалi захлёствалi плыт, i мы аказвалiся ў вадзе. Але ўрэшце дасягнулi другога берага. Выцягнулi плыт на пясок i пайшлi ў лес.

Дарогу Мiшка запомнiў добра. Праз якую гадзiну мы ўжо былi ля мэты.

На першы погляд у гэтым лясным возеры нiчога асаблiвага не было. Вялiзная палонка пасярэдзiне зарослай мохам паляны. Вакол растуць кусты алешнiку, сям-там каля берага вiдаць шырокiя лiсты i кветкi гарлачыкаў. Вось толькi паверхня... Мiшка не памылiўся: яна была цьмяная, быццам промнi святла знiкалi ў ёй без астатку.

- Як сажа, - усклiкнуў Сашка.

- А што я казаў? - узрадаваўся Мiшка.

А мне падумалася, што гэта возера падобнае на кавалак глыбокага космасу, дзе ўсё навокал чорна i да блiжэйшых зорак доўгiя гады шляху. Але я не сказаў сябрам пра гэта параўнанне. Яны былi ўпэўнены, што я раўнадушны да космасу. А як я мог гаварыць, што некалi пайду ў прастору, калi нават фiзкультурай займаўся па спрошчанай праграме? Таму я нiколi не марыў з хлопцамi ўголас пра падарожжы да зорак. Я нёс сваiо мар/ ў сабе.

- Трэба нанесцi на карту, - сказаў Сашка. Няўрымслiвая яго натура патрабавала дзейнасцi. - Стойце тут, я зраблю вымярэннi, - i ён пайшоў, шырока ставячы крокi, уздоўж азёрнага берага.

Мiшка тым часам сарыентаваўся па сонцу, каб вызначыць каардынаты возера. Напэўна, гэта была дарэмная работа. Каардынаты школы мы вызначалi шмат разоў - i ўначы па зорках, i ўдзень па сонцу. А адсюль да школы было кiламетраў дзесяць прама на ўсход. Так што патрэбныя разлiкi можна было зрабiць без алоўка. Але я зноў прамаўчаў. Хай робяць як хочуць. Я ж ведаў адно: я прыйду сюды яшчэ раз, адзiн, i прынясу акваланг. Я нарэшце адчую, што гэта такое - чорны i маўклiвы космас.

Тым часам вярнуўся Сашка. Перыметр возера раўняўся тысячы шасцiстам дваццацi крокам або прыкладна паўтара кiламетрам. Хлопцы хутка начарцiлi картаграфiчную сетку, потым нанеслi на яе абрысы возера.

- Вяртаемся, - сказаў Сашка, задаволена аглядаючы сваю работу.

- Пара ўжо, - згадзiўся Мiшка, - хутка сцямнее. Ты што, начаваць тут збiраешся? - крыкнуў ён, убачыўшы, што я застаюся на месцы.

- Хадзем, Вiцiк, - падбег да мяне Сашка, - мы ж разам усё рабiлi, па-свойму зразумеў ён мой настрой.

Я засмяяўся i далучыўся да хлопцаў.

Калi праз некалькi дзён я сказаў, што пайду ў лес, гэта не выклiкала нi ў кога пытанняў. Раз не запрашаю ў спадарожнiкi каго-небудзь, значыць, так мне лепш. Мы прывыклi паважаць справы i жаданнi таварышаў.

Надвор'е было пахмурнае, i вада ў возеры здалася яшчэ больш цёмнай. Я добра плаваў i не баяўся нi глыбiнi, нi вiроў. А тут мне раптам стала страшнавата. Падумалася, што гэта проста багнiстае балота, дно якога ўсцiлае звычайны тарфяны пласт. Але менавiта таму, што адчуў страх, няўпэўненасць, я прышпiлiў балоны з паветрам, надзеў маску i падышоў да вады. Глеба пад нагамi была мяккая, як дыван, - прыбярэжнае дно было пакрыта мохам. Ногi не правальвалiся, i я ўжо больш упэўнена пакрочыў далей.

Так, у чорным колеры вады было, напэўна, вiнавата дно, бо сама вада мела зусiм нармальны выгляд, з-пад маiх ног i рук выляталi шматлiкiя празрыстыя пырскi. Можна было вяртацца дадому. На ўсякi выпадак я яшчэ прайшоў далей, каб павярнуць i адтуль паглядзець на неба, i раптам паслiзнуўся i правалiўся некуды ўнiз. Я паспеў толькi ўбачыць зацягнутае хмарамi шэрае неба, яно чамусьцi вiднелася крыху ў баку ад мяне, а яшчэ праз iмгненне ўсё наўкол ахутала цемра. Дзiўна, але гэта адразу супакоiла мяне. Цемра ж была маёй мэтай. Я паварушыў рукамi, адчуваючы, што цела падпарадкоўваецца мне, i, значыць, варта толькi захацець, я магу адразу вярнуцца. Да таго ж у мяне на спiне мiж балонаў з паветрам быў маленькi водаструменны рухавiчок. На крайнi выпадак я мог скарыстаць яго.

Пад вадой, напэўна, была плынь. Я адчуваў, што мяне павольна цягне некуды далей. Але лiхтарык не ўключаў: мне патрэбна была толькi цемра, а ўсё астатняе не мела значэння. Мне здавалася, што я зусiм не ў вадзе, а ў прасторы. Цела было лёгкае, нiбы бязважкае. Я мог ляжаць, распластаўшы рукi, даць нырца, узляцець угару. Мне падабаўся мой стан, i толькi было шкада, што вакол не вiдно сузор'яў. Без iх не было сапраўднага космасу.

Але i цемра падманула мяне. Вочы хутка прызвычаiлiся, i тады я заўважыў, што палосы дзённага святла прабiваюцца праз вадзяную тоўшчу i даходзяць сюды, выклiкаючы да жыцця ценi водарасцяў i рыб. Аднак над галавой святла не было. Гэта азначала толькi адно: значная частка возера знаходзiлася пад зямлёй.