- А можа, ён хоча глабулус украсцi i за мяжу перадаць? - кажа Кукуруза.
- А ён хiба сакрэтны?
- А што ты думаеш, можа, i сакрэтны. Ва ўсякiм выпадку, акрамя глабулуса, на гэтым востраве няма што красцi. Не жаб жа.
Няўжо глабулус?
I раптам я ўспомнiў.
Гэта было месяца паўтара таму. Я паехаў з мамай на рынак. Яна папрасiла дапамагчы падвезцi ёй кошыкi.
Рынак у нас у райцэнтры, дванаццаць кiламетраў ад вёскi. Раней туды на чоўнах ездзiлi. А цяпер часцей на роварах. Хутчэй.
Паехалi мы. Мама на "Украiне", я на сваiм "Арлёнку". Не люблю я рынкаў, ды што ж зробiш.
Адвёз я кошыкi, збiраюся назад ехаць. I тут бачу - Кнышыха. Гандлюе там, дзе прадаюць насенне, сухiя травы ды розныя "спецыi". На скрынi, за якой яна стаiць, прыклеены партрэт касманаўта Паповiча.
Спрактыкаваным рыначным голасам Кнышыха выкрыквае:
- А каму лябулi? А каму лябулi? Дваццаць капеек пучок! Каму лябуля? Чыстая лябуля! Сто працэнтаў вiтамiнаў. Усе вiтамiны! А! Б! В! Г! Д! Больш нiдзе не купiце! Навалiся, у каго грошы завялiся.
Яе абкружылi пакупцы. Гандаль iдзе поўным ходам.
- У чаёк заварыць, - паясняе Кнышыха нейкай маладзiцы. - Ад злога вока памагае... Ад прыстрэку... Ад... - шэпча нешта маладзiцы на вуха.
- Ну?! - радасна-здзiўлена кажа маладзiца. - Дайце тры пучкi.
- Саступiлi б трохi, цётка... Дорага, - дакарае каторая.
- Дорага - мiла, дзяшова - гнiла, мая даражэнькая. Не магу меней, - i Кнышыха зноў убiвае нешта ў галаву нейкай дачнiцы. - Можна i ў боршч... Смаката! Бярыце, дама, не пашкадуеце. Мужык вам ногi будзе цалаваць!
I зноў заводзiць сваё:
- Ану - водарасць! Лекавая водарасць для ўсяго! Смачная прыправа для халоднага i гарачага. Можна ў гарбату. Можна ў гарэлку. Можна сушыць. Можна варыць. Можна ў далёкую дарогу. Ежа касманаўтаў! - тыцнула пальцам у партрэт касманаўта Паповiча. - Трыццаць капеек пучок. Украiнскi жэньшэнь.
Пакупцы ўсмiхаюцца, але бяруць.
Прыгледзеўся я, чым яна гандлюе. Гэта былi пучочкi нейкай сушанай травы, а, можа, водарасцi сапраўды. Але тое, што гэта не глабулус, i сумнення не было. Глабулус жа, як гаварыў Фарадзеевiч, - мiкраскапiчная аднаклеткавая водарасць i такi выгляд мець не магла.
Расказаў я тады пра ўсё гэта Яву, здзiвiлiся мы рыначнаму таленту Кнышыхi ("Вось людзей абдурвае, змяя!"), а потым забылi. Чым толькi не гандлююць на тых рынках!
- Так цi iначай, - сказаў рашуча Кукуруза, - ты як хочаш, а я сёння ноччу...
Кукуруза не дагаварыў. Раптам з плёса даляцела звонкая песня:
Пусть всегда будет солнце,
Пусть всегда будет небо,
Пусть всегда будет мама,
Пусть всегда буду я!
РАЗДЗЕЛ XVII
Неспадзяваныя Iгар, Валька i iншыя
Галасы былi бадзёрыя, пiянерскiя. Здавалася, што проста па вадзе i балоце крочыць праз чараты вясёлы пiянерскi атрад. Мы здзiўлена пераглянулiся - што такое? Потым iрванулiся з месца i пабеглi на бераг - туды, адкуль было вiдаць. Але нiчога не ўбачылi. Перашкаджаў чарот.
Мы хутка ўзлезлi на старую вярбу, пад якой стаяў будан. Гэта было самае высокае дрэва на востраве. I тады ўбачылi - на плёс выплывалi белыя, як лебедзi, лодкi. У лодках сядзелi пiянеры - у белых майках, белых панамках, з чырвонымi гальштукамi.
У першай лодцы стаяў на поўны рост стройны высокi юнак у белых штанах, без майкi, але таксама з чырвоным гальштукам. Гэта быў, мабыць, важаты. Пад бронзавай скурай выпiналiся магутныя мускулы. Здавалася, гэты юнак - проста з фiзкультурнага плаката "Рыхтуйся да значка ГПА!".
Ды вось песня закончылася, i важаты гучна сказаў:
- Сябры, прапаную на гэтым востраве зрабiць прыпынак! Як вы думаеце, таварыш штурман? - нахiлiўся ён да маленькага галавастага хлопца з насупленымi бровамi, якi сядзеў на карме.
- Толькi так, - вельмi сур'ёзна адказаў хлопец. Усе чамусьцi засмяялiся.
- Тады трымайце курс на востраў, штурман! - у тон яму сказаў важаты.
- Толькi так! - паўтарыў хлопец, i зноў усе засмяялiся. Але хлопец не звярнуў на гэта ўвагi. Хоць бы хны!
Адна за адной лодкi падплывалi да берага. I адразу востраў ператварыўся ў пiянерскi лагер: смех, крыкi, бегатня. Хто гуляў у мячык, хто плёхаўся ў вадзе, хто лавiў сачком матылькоў. Сярод пiянераў мы пазналi некалькi васюкоўскiх юннатаў, але яны былi не з нашай вулiцы, мы iх дрэнна ведалi. Мы сядзелi на дрэве, не ведаючы, што нам рабiць - цi паказвацца, цi не. Але доўга раздумваць нам не давялося. Нейкая цыбатая дзяўчынка падбегла да будана i крыкнула:
- О! Глядзiце! Тут нехта жыве!
Усе збеглiся да яе. Падышоў i важаты. Смуглявы шустры хлопец з фотаапаратам на плячы шмыгнуў у будан i адразу ж выскачыў, трымаючы ў руках электрычны лiхтарык.
- Лiхтарык! - паяснiў ён. - Механiчны. Дае святло толькi тады, калi нацiскаеш на гэтую ручку.
I пачаў чвыркаць, паказваючы. Кукуруза неспакойна заёрзаў на галiне.
Цыбатая дзяўчынка таксама шмыгнула ў будан i выцягнула адтуль стрэльбу.
- Паглядзiце, сапраўдная, паляўнiчая...
- Ой, асцярожна, яна, можа, зараджаная! Яшчэ стрэльне, - войкнуў нехта з дзяўчат.
Тут Кукуруза ўжо не вытрымаў:
- Ану, не чапай!
Усе адразу паднялi галовы. Хавацца ўжо не трэба было. Мы злезлi з дрэва. I адразу ж нас акружылi пiянеры.
- Хто вы?
- Што вы тут робiце?
- Гэта ваш будан?
- I ружжо ваша?
- Вы паляўнiчыя?
- Вы тут жывяце?
Я разгублена паглядзеў на Кукурузу.
Ён насупiўся i маўчаў.
- Ды яны, пэўна, проста рыбу ловяць тут. Гэта нашыя, з Васюкоўкi, сказала васюкоўская юннатка, здаецца, з восьмага класа.
- Цi з дому ўцяклi, - дадала другая (мы пра яе ведалi толькi тое, што яна вельмi злая i дачка калгаснага бухгалтара).
- Цi ў iндзейцаў гуляюць. Як "Маленькiя дзiкуны" Сетана-Томпсана. Памятаеце? - улезла цыбатая.
- Цi ў Рабiнзонаў... Праўда ж? - сказаў важаты.
Я, зусiм аглушаны, глянуў на Кукурузу. Мой сябар густа-густа пачырванеў. I раптам сказаў:
- Нi ў што мы не гуляем. У нас тут справа ёсць... А вы хто такiя?
- А мы з Кiева. Юннаты мы, - засакатала вастраносенькая дзяўчынка ў акулярах.
- Прыехалi сёння, - перабiла яе цыбатая.
- От, Валька, не перабiвай! Дай я скажу! - зноў засакатала вастраносенькая. - Сёння прыехалi. Прыехалi сёння. Так... Пачулi, што ў вас глабулус вырошчваюць, i вось прыехалi. Наш кiраўнiк прафесар Дудка гаворыць, што... Вы ведаеце прафесара Дудку? О, гэта на ўвесь свет знакамiтасць. Гаворыць, што ваш глабулус незвычайны! Яны прыедуць заўтра - i прафесар, i карэспандэнт з "Зоркi". А мы сёння прыехалi. Прафесар i карэспандэнт таксама сёння прыехалi б, але ў прафесара сягоння тэрмiновы вучоны савет у акадэмii. Неспадзявана. А ў нас ужо бiлеты былi. Вось мы i прыехалi. А вашы не хочуць нам паказваць глабулус без прафесара. Кажуць: "Заўтра". Ну, мы разумеем людзi столькi старалiся. Iм хочацца, каб урачыста... Мы разумеем... А ў вас якая справа? Якая? Га?
