--3—

Mən ikinci imtahandan kəsildim. Bir az dilxor olsam da, Solmazın varlığı bütün dərdimi unutdururdu mənə. Baharda açılan qönçə , qayğısız, kədərsiz növrəstə bir xoşbəxt xilqət idi Solmaz və onun varlığı ürəyimdə kədərə yer qoymurdu. Hərdən, Colmaz mənim kədərlənməyimi görəndə uşaq sadəliyi ilə zarafat etməyə çalışardı:

–Hələ bizim nə yaşımız var? Dünya Azad adlı alimini görəcək!”– deyərdi.

Solmaz qəbul oldu texnikuma. Olduqca sevinirdi. Mən qəbul ola bilmədiyimdən dilxorçuluq olsa da, Solmazın qəbul olmağı məni çox sevindirdi. Dәrs olmayan günlәrdә çox vaxt Solmazla bir yerdə olardıq. Şəhərə yaxşı bələd olmasaq da, dərs olmayan vaxtları gedərdik şəhərə. Solmaz heç vaxt heç yerə gedə bilmədiyi üçün ona hər şey maraqlı idi.

Bakı gözəl şəhərdi. Gəzməli, baxmalı yerlər çoxdur. Bir gün getdik Qız Qalasına baxmağa. Colmaz çox sevinirdi. Çıxdıq yuxarısına.

Qız Qalası qala olsa da, müdafiə üçün tikilməyib. Tikinti forması müdafiənin tələblərinə cavab vermir. Gözəl bir rəvayət var bu qala barədə. Köhnə əyyamlarda bir şah olur, şahınsa bir gözəl qızı. Bu gözəl kasıb bir igidi sevirmiş. Bir gün bu gözələ bir varlı elçi göndərir. Şah qızını o varlıya vermək istəyəndə, gözəl bilmir necə atasını yayındırsın bu işdən. Ona görə də vaxtı uzatmaq üçün qız atasından xahiş edir ki, mənə dənizdə bir qala tik, et mənə hədiyyə. Sonra ver ərə kimə istəsən! Gözəl ümid edir ki, qala tikilənə xeyli vaxt keçər, atası fikrini dəyişər və sevmədiyinə getməz. O vaxtları Xəzərin səviyyəsi hündür olub. İndiki qalanın yeri dəniz olub.

Şah qalanı tikir, qurtarır. Fikrini isə dəyişmir. Şahzadə çox yalvarır atasına. İstəyir ki, verməsin onu ərə. Şah razı olmur. Şah qızı çıxır qalanın lap yuxarısına, atır özünü dənizə.

Mən bu rəvayəti danıdım Solmaza Qalanln ən yuxarı hissəsində, çox diqqətlə qulaq asdı. Bir az sükut etdi. Sonra soruşdu:

– Görəsən, şah bilirdimi qızı başqasını sevdiyini?

– Yəqin ki. Amma, şahzadə sevdiyi sadə xalqın oğlu idi. Şahsa varlı ilə qohum olmaq istədi.

Colmaz yenə fikrə getdi. Sonra pıçıltı ilə dedi:

– Şah pis insan imiş. Məgər öz qızı ilə belə rəftar olarmı!

Bu vaxt yuxarı meydançaya 10-12 xarici turist qalxdı. Biz söhbəti dayandırdıq.

Biz düşdük aşağı. Mən artıq unutmuşdum Qaladakı söhbəti. Demə, Solmaz hələ unutmayıbmış!

– O şah olduğu üçün qızı ilə belə rəftar edib. Sadə ata olsaydı, belə etməzdi. Şah qızı olmaq pisdir, çox pis!

Solmaz onda bilə bilməzdi gələcəyi, taleyin bizə nə hazırladığını. Solmaz bilməzdi əvvəldən, onun şah olmayan öz atası necə hərəkət edəcək Solmaza qarşı! Biz heç nə görə bilməzdik əvvəlcədən. Yaşayırdıq, sevinirdik, fəxr edirdik. Sabahımız sevinc, axşamımız sevinc idi.

Arada һeç bir әһd-peyman olmasa da, gәncliyin çoşğun duyğuları öz işini görməkdə idi. Təmiz, saf sevgi ilə qidalanan, yolunda heç bir sədd tanımayan cavanlıq küləyi həyata təzə-təzə başqa gözlə baxmağı öyrənən ürəyimizə yeni hisslər gətirməkdə idi.

Beləcə vaxt bir göz qırpımında keçdi. Gəldi payız. Əsgər getmə dövrüm çatdı. Noyabr ayında kənddəydim. 10-unda Biləcəridə olmalıydım. Böyük şənlik oldu. Xeyli adam vardı. Bizlərdə adətdir əsgər gedəni dəm-dəsgahla yola salmaq. Kəndimizin xanəndəsi, gözəl səsi ilə hamını valeh edən Elmanın mahnıları yayıldı kəndə. Çox arzular söyləndi, xoş niyyətlər deyildi ünvanıma. Kəndimizn aşığı, həm də mənim sevimli müəllimlərimdən biri zarafatla dedi:

–Bax, get xidmətə, amma, ilişmə sarı saçlara!

Bacarıqlı usta olan, həmişə məzəli zarafatı, duzlu atmacaları ilə seçilən bir əmi isə dedi:

–Bilirsən düzünü mən deyəcəm, əməl et: nə var burada, qal orada, özünə bir gün ağla. Oxumaq demirsən? Qal orada, oxu!

Ən doğru və yerində deyilən söz yeddi- səkkiz yaşlı qonşunun uşağının sözləri oldu:

–Azad əmi, bax , furajkan mənimdi. Bir də, çoxlu nişanlar gətir mənə!

Ayın 7-si evimizlə, kəndimizlə vidalaşıb gəldik Bakıya. Kiçik dayım məni Bakıdan yola salmaq məqsədi ilə mənimlə birgə yola düşdü. Onu da əlavə edim ki, bizim bu sadə və mehriban dayımla münasibətimiz tək dayiı-bacıoğlu münasibəti deyil, həm də, əsl dost münasibəti idi. Olduqca sevirdim və mənə xoş idi onunla yoldaş olmaq, söhbətləşmək. Xatirimi çox istəyirdi, sirlərimin çoxuna da bələd idi. Aramızda da yaş fərqi çox deyildi. Mənim kiçik yaşlarımdan rus dilini örgənməyimin əsas səbəbi dayım idi. Həm təmiz bilirdi, həm də məni öyrətməyə vaxt tapa bilirdi.

Fikrim vardı ki, münasib vaxt tapım, dayıma Solmaz barədə danışım. Amma, neçə dəfə cəhd etdim, gücümü toplayıb danışmaq istədim, bacarıb danışa bilmədim, utandım.

Solmaz bilirdi ayın 10-u gedəcəyimi. Ayın 8-i bütün axşamı gecə saat birədək bir yerdə olduq. İlk dəfə Solmazla kinoya getdik. Yerimiz orta cərgədə idi. İlk dəfə idi belə yaxın, söykənib oturmuşduq. Sol tərəfim od tutub yanırdı. Məndə dəli bir arzu-istək oyanmışdı, onu qucaqlamaq, bağrıma basmaq, öpmək istədim, amma cəsarətim çatmadı.

Kino hind kinosu idi. O vaxtlar hamımız hind kinolarının vurğunu idik. Qorxulu xəstəlik yayılır şəhərə. Hamı qaçır, bircə köməksiz xəstə qadın qalır bir evdə tənha. Həmin evə oğru (Şaka) gəlir. Amma, xəstə qadını görüb, fikrini dəyişir. Çox əziyyətlərdən sonra qadın sağalır. Məhəbbət, alicənablıq, təmiz, təmənnasız sevgi, faciə, sevinc üstündə qurulmuş film. Nə isə, birdən hiss etdim ki, Solmaz kövrəlib. Qadınlar fizioloji quruluşa görə göz yaşı tökməyə mahirdirlər. Buna görə də, düşündüm ki, Solmaz xəstə qadın Şantinin halına acıyır. Amma, kinodan sonra, yol gedəndə başa düşdüm ki, Solmazın belə kədərli olmağına tək filmin təsiri deyil, mənim sabahki əskərlik məsələmin də təsiri olub. İşıq yandı. Film qurtardı Kinodan çıxıb piyada düşdük yola. Pərişan olduğunu gizlədə bilmirdi Solmaz.

–Təki olmayaydı bu əsgərlik!

–Kişilərin borcudur sizi qorumaq!– özümü ağıllı, ciddi göstərmək istədim.

–Olaydı bir ay, iki ay!

Şirin söhbətlər, Solmazın məlahətli səsi vaxtın necə keçdiyini mənə unutdurdu.

–Sabah mən axşamacan evdə olmalıyam. Yaxın qohumlarımız gələcəklər kənddən.

– Gec də olsa görüşək , Solmaz! Heç olmasa, bir neçə dəqiqəliyinə!

– Əlbətdə görüşəcəyik. Bir azca gec çıxacam. Qohumlar qatarla getməlidirlər. Onlar evdən çıxan tək qaçacam yanına.

Danışdıq, şərtləşdik ki, sabah axşam mən gözləyəcəm, bircə saat da olsa, görüşək, olaq bir yerdə.

Bütün axşamı bir gözüm onların qapısında oldu. Qaranlıq düşəndən sonra axır ki, qohumları küçəyə çıxdılar. Ev sahibləri onları yola salanda, saat səkkizi keçmişdi.

Axır ki, görüşdük. Bütün günü özümü hazırlamışdım Solmazla danışmağa, sevgimi açıqlamağa. Düşünmüşdüm ki, vaxtı çatıb arzuları – diləkləri dilə gətirməyin. Əfsuslar, nə qədər cəhd etsəm də, gücüm çatmadı, utandım eşqimi elan etməyə. Utandım deməyə ki, sən mənim Günəşimsən, səninlə yaşayıb nəfəs alıram! Vidalaşdıq qoşa neft buruqlarının yanında. Məni Biləcəri hərbi yığım məntəqəsindən dayım yola saldığı ücün Solmaz gələ bilməzdi.

10 noyabr. Saat 9 idi. Biləcəri hərbi məntəqəsi san ki, qaynayırdı. Hərbi xidmətə çağırılanlar, ata-analar, əmi-dayılar, xidmətdə olan əsl hərbiçilər qarışmışdı bir-birinə. Bizi səslədilər radio ilə. Bütün çağırışçılar yığıldılar bir yerə. Bizi nömrə verib təyin etdilər qruplara-komandalara. Apardılar tibbi müayinədən keçməyə. Hesab edin ki, indiyə qədər böyüklərin yanında ayaqyoluna getməyi ayıb sayan cavanları soyundurub anadangəlmə lüt vəziyyətdə cavan həkim qızların, qadınların, yaşlı həkim kişilərin qabağında durmağa məcbur edirdilər.

–Filan sahədə şikayətin var?

–Yox!

–Çevril bu tərəfə! Çevril o tərəfə!

Utana-utana bu biabırçılığı qurtardıq. Üc-dörd saat vaxt verib dedilər günortadan sonra yola düşürük.

Dayımla ağacların sıx olduğu bir küncə çəkilib oturmuşduq. O mənə ürək-dirək verir, sakit olmağa çağırırdı. Amma, ürəyimdə təlaş, həyacan qarışmışdı bir-birinə. Sevimlilərimlə ayrılmaq, iki il qürbətdə yaşamaq istər-istəməz narahatçılıq verirdi mənə. Köynəyimin cibində balaca bir şəkil vardı, tez-tez əlimlə o şəkili yoxlayırdım, san ki, itirməyə qorxurdum.