- Горача, - прамовiў я. - Я думаў, што клiматызатары ў вас працуюць лепей.

- Праз гадзiну будзе нармальна. А ты ўпэўнены, што ўспацеў толькi ад гарачынi? - Ён пiльна зiрнуў на мяне.

Я старанна жаваў, не выдаючы, што прыкмецiў яго позiрк.

- Што ты думаеш рабiць? - нарэшце спытаўся Снаўт, калi мы закончылi есцi.

Ён кiнуў увесь посуд i пустыя бляшанкi ва ўмывальнiк ля сцяны i зноў сеў у крэсла.

- Далучаюся да вас, - адказаў я флегматычна. - Вы ж маеце нейкi план даследаванняў? Нейкi новы раздражняльнiк, здаецца, рэнтген цi яшчэ нешта.

- Рэнтген? - здзiвiўся Снаўт. - Дзе ты гэта чуў?

- Не помню. Мне нехта сказаў. Мо на "Праметэi". А што? Вы яго ўжо скарыстоўваеце?

- Я не ведаю дэталяў. Гэта была iдэя Гiбарыяна. Ён распачаў разам з Сарторыусам. Але адкуль ты пра гэта ведаеш?

Я пацiснуў плячыма.

- Не ведаеш дэталяў? Ты мусiш быць пад час доследаў, гэта ж уваходзiць у твае абавязкi. - Я не дагаварыў.

Снаўт маўчаў. Пiск кандыцыянера сцiх. Тэмпература была нармальная. У паветры вiсеў толькi несцiханы высокi гук, якi нагадваў мармытанне канаючай мухi. Снаўт устаў, падышоў да пульта кiравання i пачаў бяссэнсава пстрыкаць выключальнiкамi - галоўны рубiльнiк быў адключаны. Праз нейкi час ён прамовiў, не паварочваючы галавы:

- Трэба будзе ў сувязi з гэтым выканаць усе фармальнасцi... ведаеш...

- Праўда?

Ён павярнуўся i зiрнуў на мяне нiбыта шалёны. Не магу сцвярджаць, што я знарок стараўся вывесцi яго з раўнавагi, але нiчога не разумеючы ў гульнi, якая тут распачалася, я мусiў быць стрыманым. Пад каўняром яго чорнага свiтэра рухаўся востры кадык.

- Ты быў у Гiбарыяна, - прамовiў Снаўт нечакана.

Гэта не прагучала запытаннем. Я ўзняў бровы i спакойна пазiраў у яго твар.

- Ты быў у яго пакоi, - паўтарыў ён.

Я кiўнуў, нiбыта згаджаючыся: "Дапусцiм. Ну i што?"

Я хацеў, каб ён працягваў.

- Хто там быў? - спытаўся Снаўт.

Ён ведаў пра яе!!!

- Нiкога. А хто там мог быць? - спытаўся я.

- Тады чаму ты мяне не пусцiў?

Я ўсмiхнуўся.

- Спалохаўся. Ты ж мяне папярэджваў. Калi клямка зрушылася, я iнстынктыўна прытрымаў яе. Чаму ты не сказаў, што гэта ты? Цябе я пусцiў бы.

- Я думаў, што там Сарторыус, - прамовiў ён няпэўна.

- Ну i што?

- Як ты лiчыш... што там сталася? - адказаў ён пытаннем на пытанне.

Я вагаўся.

- Ты павiнен ведаць лепш за мяне. Дзе ён?

- У халадзiльнiку, - адразу растлумачыў Снаўт. - Мы перанеслi яго ранкам, адразу ж... таму што гарачыня.

- Дзе ты яго знайшоў?

- У шафе.

- У шафе? Ён быў ужо нежывы?

- Сэрца яшчэ стукала, але ён ужо не дыхаў. Гэта была агонiя.

- Ты спрабаваў яго ўратаваць?

- Не.

- Чаму?

Ён памарудзiў.

- Я не паспеў. Ён памёр раней, чым я яго паклаў.

- Ён стаяў у шафе? Памiж камбiнезонамi?

- Так.

Снаўт падышоў да невялiкага пiсьмовага стала ў куце, узяў там лiсток паперы i паклаў яго перада мной.

- Я напiсаў папярэднi акт, - прамовiў ён. - Добра, што ты агледзеў пакой. Прычына смерцi... смяротная доза пернасталу. Там напiсана.

Я вачыма прабег кароткi тэкст.

- Самазабойства... - паўтарыў я цiха. - А прычына?..

- Нервовае ўзрушэнне... дэпрэсiя... альбо як гэта там называецца. Ты ведаеш гэта лепш, чым я.

- Я ведаю толькi тое, што сам бачу, - запярэчыў я i глянуў яму ў вочы, бо ён стаяў нада мной.

- Што ты хочаш сказаць? - спакойна спытаўся Снаўт.

- Ён увёў сабе пернастал i схаваўся ў шафе? Калi было менавiта так, то гэта не дэпрэсiя, не нервовая ўзбуджанасць, а востры псiхоз. Паранойя... Напэўна, яму здавалася, што ён нешта бачыць... - працягваў я ўсё больш павольна, пазiраючы яму ў вочы.

Ён адышоўся ад радыёпульта i зноў пачаў пстрыкаць выключальнiкамi.

- Тут толькi твой подпiс, - азваўся я праз хвiлiну. - А Сарторыуса?

- Ён у лабараторыi. Я табе ўжо казаў. Ён не паказваецца; я думаю, што...

- Што?

- Што ён замкнуўся.

- Замкнуўся? Ах, замкнуўся. Вось што! А мо барыкады ўзвёў?

- Мажлiва.

- Снаўт... - пачаў я, - на Станцыi нехта ёсць.

- Ты бачыў?!

Ён нагнуўся да мяне.

- Ты абараняў мяне. Ад каго? Цi мо гэта галюцынацыя?

- Што ты бачыў?!

- Гэта чалавек, праўда?

Снаўт не адказаў. Ён адвярнуўся да сцяны, нiбыта не хацеў, каб я бачыў яго твар. Ён барабанiў пальцамi па металiчнай перагародцы. Я пазiраў на яго руку. На костачках ужо не было крывi. I тут я раптоўна зразумеў.

- Гэты чалавек рэальны, - прамовiў я цiха, амаль што шэптам, нiбыта перадаваў яму тайну, якую маглi падслухаць. - Так? Да яго можна... дакрануцца? Яго можна... паранiць... апошнi раз ты бачыў яго сёння.

- Адкуль ты ведаеш?!

Снаўт стаяў, не адварочваючыся. Стаяў ля самай сцяны, датыкаючыся да яе грудзьмi, нiбыта яго прыбiлi мае словы.

- Непасрэдна перад маёй пасадкай... Незадоўга да гэтага?

Снаўт скурчыўся як ад удару. Я ўбачыў яго шалёныя вочы.

- Ты?!! - выцiснуў ён. - Хто ТЫ такi?!

Здавалася, ён вось-вось кiнецца на мяне. Гэтага я не чакаў. Усё стала з ног на галаву. Ён не верыць, што я той, за каго сябе выдаю? Што гэта азначае?! Ён глядзеў на мяне з сапраўдным страхам. Цi мо гэта было ўжо шаленства? Атраўленне? Усё мажлiва. Але ж я бачыў - гэтае стварэнне, а значыць, i я сам... таксама?..

- Хто гэта быў? - спытаўся я.

Гэтыя словы крыху супакоiлi яго. Але ён пазiраў на мяне так, нiбыта яшчэ не давяраў мне. Я зразумеў, што зрабiў фальшывы крок i што ён не адкажа мне.

Снаўт паволi ўсеўся ў крэсла i сцiснуў галаву рукамi.

- Што тут адбываецца... - прамовiў ён цiха. - Бязглуздзiца...

- Хто гэта быў? - паўтарыў я.

- Калi ты не ведаеш, - прамармытаў ён.

- Дык што?

- Дык нiчога.

- Снаўт, - прамовiў я, - мы ж далёка ад дому. Давай гуляць адкрыта. Усё i так заблытана.

- Што ты хочаш?

- Я хачу, каб ты сказаў, каго ты бачыў.

- А ты?.. - падазрона прамовiў ён.

- Снаўт, ты ходзiш па кругу. Я табе скажу, але i ты мне скажы. Можаш не хвалявацца, я не буду лiчыць цябе вар'ятам, бо ведаю...

- Вар'ятам! О Божухна! - Ён паспрабаваў засмяяцца. - Мой ты чалавеча, але ж ты нiчога, зусiм нiчога... бо вар'яцтва было б выратаваннем. Калi б ён хоць на iмгненне паверыў, што з'ехаў з глузду, ён не зрабiў бы гэтага, ён быў бы жывы...

- Значыць, ты схлусiў, калi напiсаў у акце пра нервовую ўзбуджанасць?

- Вядома!

- Чаму ты не напiшаш праўду?

- Чаму? - перапытаў ён.

Запанавала маўчанне. Я зноў зайшоў у тупiк, я зноў нiчога не разумеў, а праз хвiлiну мне здалося, што я здолею пераканаць яго i мы сумесна паспрабуем адгадаць загадку. Чаму, чаму ён не хоча гаварыць?!