Яшчэ някончаных; судзiна,

Стары цабэрак, паўасмiна

I розны хлам i лом валяўся,

Ад сонца, дожджыку хаваўся

Патрэбны рэчы, ёсць вядома!

Гуменца, крытае саломай,

Ад доўгiх часаў пасiвела;

Салома кудламi вiсела,

Яе вятры параздзiмалi,

А трохi хлопцы пасцягалi,

На стрэху лазячы, бывала,

Iх гэта забаўка займала.

А пад шчытом на павуцiне

Нiшчымны колас-сiрацiна

Ў зацiшку лёгенька гайдаўся;

З якiх ён часаў там трымаўся,

То Бог яго святы ўжо знае!

Будоўля, больш яшчэ старая,

З гнiлой, вагнутаю страхою

Стаяў хлявец якраз напроцi

I чуць лiпеў, як бы на плоце

Гаршчок, разбiты качаргою.

Стары, паедзены чарвямi,

Набок пахiлены вятрамi,

Глядзеў хлеў гэты старычынай,

Пахiлай доляй жабрачынай;

А збоку, ў полi, недалёка

Стаяў прыгрэбнiк адзiнока,

Пахiлкам, горкiм сiратою,

У дол упёршыся страхою.

Ў глыбi двара стаяла хата

I выглядала зухавата

Памiж запушчанай будовы,

Як бы шляхцянка засцянкова,

Што ў дзень святы каля касцёла,

Чуць-чуць падняўшы край падола,

Так важна ходзiць з парасонам,

Спаднiцай верцiць, як агонам,

З дарожак пыл, пясок зганяе

I ў вочы хлопцам заглядае.

За хатай поле пачыналась,

Дзе жыта хораша гайдалась

I рос авёс, ячмень i грэчка,

Было прытульнае гняздзечка!..

Мой родны кут, лугi, крынiца!

Цяпер для вас я - чужанiца.

Той самы лес, палеткi тыя,

Ды людзi там жывуць другiя.

Мне душу смуткам напаўняе,

Што ў прошласць канулi гадочкi,

Мае шчаслiвыя дзянёчкi,

Прайшла, вясна ты маладая!

Цяпер разгорнем часаў шаты,

Блiжэй прыгледзiмся да хаты,

Да Мiхася i да Антося,

Як там вялося, як жылося.

II. РАНIЦА Ў НЯДЗЕЛЬКУ

Дзень быў святы. Яшчэ ад рання

Блiнцы пяклiся на сняданне,

I ўжо пры печы з чапялою

Стаяла мацi... Пад рукою

Таўклiся дзецi, замiналi

Або смяялiся, спявалi.

Услон заняў сваё ўжо места,

На iм стаяла дзежка цеста,

I апалонiк то i дзела

Па дзежцы боўтаў жвава, смела

I кiдаў цеста ў скавародкi.

Давала пiск яно кароткi,

Льючыся з шумам на патэльнi,

I ў жар стаўлялася пякельны;

I там з яго ўжо ўвачавiдкi

Пяклiся гладзенькiя плiткi

Блiнцоў, спаднiзу наздраватых,

Угору пышна, пухла ўзнятых,

I ўжо адтуль рукою маткi

На ўслон шпурлялiся аладкi,

А дзецi iх даўно сачылi

I на ляту блiнцы лавiлi,

Заядла мазалi iх здорам.

Стаяў асобна ў мiсцы скорам

Сяго-таго для верашчакi.

Хоць невялiкiя прысмакi

Цыбуля, перчык, лiст бабкоў

Ды сальца некалькi брускоў,

Мука i квас - i ўся прыправа,

Але ўсё ж снеданне цiкава;

А для дзяцей найбольша свята

Абы наесцiся багата.

I звон аб прыпек скавародны,

Так блiзкi сэрцу, так iм родны,

У нейкiм радасным настрою

Спяваў iм песняю святою

I лашчыў сэрцы iх i вушы

I поўнiў радасцю iм душы,

Такi прыемны, мiлагучны,

У той прыемнасцi выключны,

Ён разлiваўся па ўсiм целе

I ўмомант iх знiмаў з пасцелi.

Недарма ж дзядзька iх, бывала,

Каб пабудзiць каго з iх жвава

Пагнаць каровак ранiчкою,

У прыпек бiў скаварадою.

Цяпер, здаволiўшысь ядою,

Дзяцiнай цешылiсь гульнёю.

Хто бегаў з кiем каля хаты

Ганяў курэй. Як парасяты,

Ў пяску капалiся сястрычкi.

Алесь хадзiў каля крынiчкi,

Што з лесу тут жа выцякала

I дужкай хату агiбала,

Хадзiў, свiстаў пад голас птушак,

Збiраў ён ягадкi ў гарнушак.

Ўсе парасходзiлiся з хаты,

I кожны дзелам быў заняты:

Мiхал у лес пайшоў ранютка

Рабiць звычайныя абходы;

Антось спаць доўга не меў моды,

А як надарыцца мiнутка

Часiны вольнай цi святы дзень,

Ну хоць адзiн разок на тыдзень

Хадзiў на Нёман цi на тонi

Рыбак быў дзядзька наш Антонi,

Як i работнiк, адмысловы;

А Ўладзiк пасвiў дзесь каровы,

Травiў чужыя сенажацi;

А дома з дзецьмi была мацi.

Яе жаночая работа

I гэта вечная турбота

То каля печы, то на полi,

Сказаць, не зводзiцца нiколi.

Адно прыпынiш - там другое,

Глядзiш, як бачыш, набяжыць,

I ручак некалi злажыць

Жыццё жаночае такое!

Так i цяпер: печ зачынiла,

Работу ў хаце прыпынiла

Iдзi ў гарод ты па бацвiнне:

Другi раз есцi просяць свiннi.

А гэты Юзiк-шалянiца,

Малы яшчэ, зусiм дурнiца,

Так пад нагамi i таўчэцца

Або, як хвост той, валачэцца

I ад работы адрывае

I толькi сэрца ад'ядае.

Ўжо сонца ўгору падхадзiла,

На лiсцях роску асушыла;

У небе хмарачкi дзянныя

Плылi, як гускi маладыя,

Чародкай белай над лугамi,

Над свежым лесам i палямi.

А гэты ветрык дураслiвы

Траве зялёнай чэша грывы,

Ў садку жартуе з верабiнай,

Як голец-хлопец той з дзяўчынай,

I валасы зялёным стрэхам

У лесе гойдае са смехам.

А круглаверхiя асiны

Разносяць нейкiя навiны

I так гутораць, так смяюцца,

Што аж iх лiсцiкi трасуцца,

Вiдаць, такая iх урода.

Прыйшла i мацi з агарода.

- Алесь, сынок... iдуць кароўкi!

Бяжы хутчэй, рассунь засоўкi,

Каб не штаўхалiся дарма...

Ну, я лепш збегаю сама!

Куды ты, Юзiк, безгаловы?

З-за рэчкi цiснуцца каровы.

Iдзе паперадзе Красуля,

За ёю Лысая, Рагуля,

Ды дзве пярэзiмкi-цялушкi

Iдуць у згодзе, як дзве дружкi;

А збоку чмыша бык Мiкiта,

Хвастом матаючы сярдзiта.

А аваднi, як рой пчалiны,

Сляпiцай лезуць да скацiны,

Гудуць драпежна, тнуць балюча,

Бы крапiва тая пякуча,

Дыхнуць каровам не даюць.

Каровы злосныя бягуць,

Адна другую б'юць рагамi

I толькi тухкаюць нагамi;

I сам пастух бяжыць, гукае

I гэту заедзь праклiнае;

Няма за поганню парадку,

Сярдуе сам i злуе статка,

Барзджэй, як можа, ў хлеў пражэцца

I горш у веснiцах таўчэцца.

Каля хлява рух-суматоха:

- Куды ты, чортава Панчоха?!

Крычыць Уладзя, свiшча пужка

("Панчоха" - Лысае мянушка).

Назло Рагуля ўжо ў варотах

Цялушку рогам капарнула,

Аж тая, бедная, раўнула;

Тут Галас выскачыў з-пад плота

I ўжо па ўласнаму пачыну

Знайшоў зачэпку i прычыну

Свае тры грошыкi прыткнуць,

За хвост Мiкiту пацягнуць.

Ну, словам, шум тут быў вялiкi,

I танцавалi без музыкi.

Загнаўшы ў хлеў на месца статка,

Насеўся Ўладзя на аладкi,