Nailənin qorun-qorun yandığını Həcər xala bilirdi. Bunu da anlayırdı ki, o təbiətdə qızlar üçün həyatda özünə həmdəm tapmaq çox çətindir. Nailədən olsa, o, ömründə özünə belə bir adam tapa bilməyəcəkdi. Həmidi isə bu həyətə elə bil Allah özü göndərmişdi. Lakin vaxt keçir, nə Həmid Nailəyə diqqət yetirir, nə də Nailə onu özünə cəlb edə bilirdi. Həcər xala neçə dəfə istəmişdi ki. Həmidlə bu barədə söhbət etsin, onu bu haqda düşünməyə məcbur etsin. Lakin Həmidin acıqlanacağından, inciyəcəyindən ehtiyat edirdi. Digər tərəfdən isə Nailənin mənliyinin tapdalanacağından qorxurdu.

– Həmidlə nə yaraşardız! Allah sizi bir-biriniz üçün yaradıb. – Həcər xala çoxdan ürəyindən keçən fikri birdən dilinə gətirdi.

– Nə danışırsız, Həcər xala? – Nailə utanıb sözünün dalını deyə bilmədi.

* * *

Həmid gəzə-gəzə yaxınlıqdakı bağa gəldi. Skamyalardan birində oturub əllərini qoynunda çarpazladı. Bu gün o, demək olar ki, işləməmişdi. Çox çalışmış, amma fikirlərini bir yerə cəmləşdirə bilməmişdi. Sərin, gözəl qoxular qarışmış yaz havası onu evdə oturmağa qoymamışdı. Hava özü ilə ona nə isə bir qəriblik, bir həzinlik gətirmişdi. Birdən quş civiltisi diqqətini cəlb etdi. Şam ağacının budağında quşlar yamanca səs-küy salmışdı. Akasiya ağacı ağappaq çiçəklərə bürünmüşdü. Havadakı qəribə qoxunun haradan gəldiyini o, indi anladı. Akasiya çiçəyinin ətri onda həmişə həzin duyğular oyadırdı. İndi də yamyaşıl yarpaqlar arasından boylanan bu zərif salxımlara baxa-baxa fikrə getdi. Qəribədir, həmişə yazın gəlişini sevinclə gözləyən, ağaclarda hər yeni zoğun, hər yaşıl yarpağın, hər incə çiçəyin doğulmasına diqqətlə göz qoyan Həmidin bu dəfə yazın gəlişindən xəbəri olmamışdı. O, işə hər gün bu bağdan keçib gedirdi. Axşamlar təmiz hava almağa bura gəlirdi. Birdən yadına düşdü ki, bu gün mayın 4-dür – ad günüdür, 36 yaşı tamam olur. Lakin bu hadisədən ondan başqa heç kəsin xəbəri yoxdur.

– Dərdin alım, niyə əllərini qoynuna qoymusan? Götür əllərini qoynundan! – Qarşısından keçən bir qarı bu sözləri elə mehribanlıqla dedi ki. Həmid tez əllərini yanına saldı. “Gör nə mehriban qadındır. Bəxtəvər onun uşaqlannın halına”, – deyə arxasınca həsədlə baxdı.

Bu vaxt iri bir top diyirlənib ayaqlarının altına düşdü. Həmid topu yerdən qaldırıb uşağa qaytarmaq istəyirdi ki, birdən onu tanıyıb gülümsədi. Bu, tez-tez Həcər xalanın pəncərəsində gördüyü qız idi.

– Bu sənsən? Adın nədir?

– Aynur, – deyə uşaq sevincək cavab verdi. – Bəs sənin adın nədir?

– Mənim adım Həmiddir.

– Mən sənə həmişə pəncərədən baxıram, – Aynur onun yanında oturdu.

– Mən də sənə, – deyə Həmid ona cavab verdi. Hər ikisi güldü.

– Sən orda nə yazırsan elə? – Aynur maraqla soruşdu.

– Yazı yazıram.

– O qədər yazı yazmaq olar?

– Nə bilirsən ki, çox yazıram?

– Axı mən vərəqləri sayıram.

– Doğrudan? – Həmid təəccübləndi. – Neçəyəcən saya bilirsən?

– Yüzəcən.

– Afərin. Oxuya da bilirsən?

– Əlbəttə. Mən yazmağı da bacanram, amma sənin kimi tez-tez yox.

– Eybi yoxdur, məktəbə gedərsən, tez-tez yazmağı da öyrənərsən.

– Mən sentyabrda məktəbə gedəcəyəm.

– Sən bağa kiminlə gəlmisən?

– Anamla. Anan odey, orda skamyada oturub, – deyə Aynur bağın qurtaracağını göstərdi.

– Hanı? – Həmid o tərəfə boylandı.

– Odur, bura gəlir. – Aynur uzaqdan onlara sarı gələn cavan qadını Həmidə göstərdi. Birdən nə fikirləşdisə soruşdu: – Sənin anan var?

Həmid uşağın birbaşa verdiyi bu sualdan tutuldu. Aynurun bu sualı nə məqsədlə verdiyini anlamağa çalışdı. Lakin Aynur səbirsizliklə sualın cavabını gözləyirdi.

– Anam yoxdur, Aynur. – Həmid bu sözləri elə dedi ki, sanki anasının yoxluğuna özü səbəbkar idi.

– Anan yoxdur? – Cavab uşaq üçün gözlənilməz oldu. О, gözlərini bir-iki dəfə gülməli şəkildə qırpdı. Bu, göstərirdi ki, nə barədəsə fikirləşir.

– Bəs niyə yoxdur?

Elə bu vaxt Dilarə onlara yaxınlaşdı. O, Həmidi tanıyıb salam verdi. İlk dəfə idi ki, üz-üzə gəlirdilər. Həmid Dilarənin gözəlliyindən özünü itirib qeyri-ixtiyari ayağa qalxdı. Lakin bu hərəkətinin gülünc çıxdığını görüb yenidən oturdu.

Dilarə Həmidin halının dəyişdiyini görüb gülümsədi. Aynurun əlindən yapışdı:

– Gəl gedək. Aynur.

Lakin Aynur anasına qısılıb:

– Ana, Həmidin anası yoxdur, – dedi.

Dilarə üzrxahlıqla Həmidə baxıb heç nə demədi. Ana-bala ondan ayrıldılar. Havada xoş bir ətir qaldı. Bu ətir Həmidə çöl çiçəklərinin qoxusunu xatırlatdı. Aynur tez-tez dönüb ona baxırdı. Tinə çatanda əlini yellədi.

Aynurun bayaqkı sualı Həmidin yadına anasını salmışdı. Bu neçə ildə o, anası üçün belə qəribsəməmişdi, onu belə arzulamamışdı, onun üçün belə darıxmamışdı. Lakin anası yox idi, gedər-gəlməzdə idi. Onu heç zaman görməyəcək, səsini eşitməyəcəkdi. Ana itkisinin nə demək olduğunu ilk dəfə bütün aydınlığı, bütün dərinliyi ilə hiss etdi. “Təkrarolunmaz”, “əlçatmaz”, “ünyetməz” sözlərinin mənasını o, indi anladı. Həmin sözləri bir neçə dəfə beynində təkrar etdi. Bunlann necə dərin, necə ağır, necə soyuq sözlər olduğunu elə bil ilk dəfə dərk elədi.

Anası gözləri qarşısında canlandı. Həmidin institutu bitirib şəhərə təyinat aldığını eşidəndə arvad yaman kövrəlmişdi. Kövrəlmişdi ona görə ki, nəhayət, oğlu arzusuna çatmışdı, nəşriyyatda işləyirdi. Kövrəlmişdi ona görə ki, o, rahat ata-baba ocağım qoyub Bakıda kiçik bir otaqda, tanımadığı adamların arasında tək-tənha kirayədə qalırdı. Kövrəlmişdi ona görə ki. Həmid evlənmək söhbətini eşitmək belə istəmirdi. Gülsüm xala bilirdi ki, oğlu yazı-pozu adamıdır. Qəzetlərdə, jurnallarda çıxış edir. Oğlunun iki kitabı çıxmışdı. Bütün bunlan başa düşdüyünə görə onu iş yerindən ayırmağı rəva görmürdü. Həm də rayonda Həmidi imzasına görə böyükdən tutmuş kiçiyə qədər hamı tanıyırdı. Gülsüm xalanı indi Həmidə görə nişan verirdilər. “Həmidin anasısan?” – deyə tez-tez ona sual verirdilər. Qadın bundan sevinir, qürur hissi keçirirdi. Sevinirdi ki, savadlı, zəhmətkeş, başıaşağı oğul böyüdüb. Evlənmək məsələsi gələndə isə Həmid bir dəfə ona ciddi halda demişdi ki, daha bu barədə söhbət salmasın. Niyə? Çünki hələ ev-eşiyi yoxdur, ailəsini necə saxlayacaq? Gülsüm xala da bu söhbətin üstünə qayıtmamışdı. Ürəyi nisgilli, oğul toyu görmədən həyatdan köçmüşdü.

Hər dəfə anasını xatırlayanda Həmidin gözləri dolur, ürəyi kövrəlirdi. Onun bu dünyada anası qədər sevdiyi ikinci adam yox idi. Ağlına gətirə bilmirdi ki, nə vaxtsa bir kimsəni istəyə, kiməsə mehrini sala bilər.

* * *

Kirayə pulunu vermək üçün Həcər xalanın yanına gələndə Həmid Aynuru burada gördü. Uşaq qəmli görünürdü.

– Nə olub. Aynur? Yoxsa darıxırsan? – deyə soruşdu. Lakin onun cavab vermədiyini görcək əlavə etdi: – İstəyirsən sənə bir nağıl danışım?

Aynur sevinclə yerindən dikəldi:

– İstəyirəm.

– Onda bir az gözlə. – Həmid Həcər xalaya pulu uzadıb: – Həcər xala, icazə versəniz Aynuru bizə apararam, – dedi.

– Nə olar, aparırsan, apar da. Onsuz da anası gedəndən kefi açılmır, – deyə Həcər xala ona razılıq verdi. Həmid Aynuru otağına gətirib:

– Bura mənim sarayımdır, – dedi.

Aynur ağzınacan dolu kitab şkafını görüb heyrətə gəldi:

– Gör nə qədər kitab var… Вunları neynirsən?

– Oxuyuram.

– Bu qədər kitabı oxuyub qurtarmaq olar?

– Böyüyərsən, onda görərsən ki, bunlan oxumaq o qədər də çətin deyil.

Aynur indi də divardakı şəklə tamaşa etməyə başladı.

– Bu kimdir?

– Anam.

Aynur dönüb Həmidə baxdı.

– Dünən qanın qaraldı?

Həmid onun nəyə işarə vurduğunu dərhal anladı:

– Nədən bildin ki, qanım qaraldı?

– Az qalmışdı ağlayasan.

– Nə? – Həmid tutuldu.

– Hə, bunu mənə anam dedi.

Həmid daha deməyə söz tapmadı. Bir azdan o. Aynura nağıl danışmağa başladı. Bu, dəcəl ayı balasının başına gələn maraqlı sərgüzəştlərlə dolu əhvalat idi. Aynur ağzını açıb elə diqqətlə qulaq asırdı ki, Həmid bundan şövqlənib indicə uydurduğu bu nağıla bəzək-düzək vurmağa başladı. İlk dəfə idi ki. Həmid nağıl danışırdı. Bunun uşağı belə əyləndirə biləcəyini təsəvvürünə belə gətirməmişdi. Aynura bayaq elə-belə demişdi ki, nağıl danışacaq. İndi isə özü də gözləmədiyi halda gözəl bir nağıl yaranmışdı.