Тое пойла - яда, якая хуценька з гаршка "перабiралася" ў нашыя вечна галодныя жываты, пасля чаго гаршчок зноў важна адпачываў на прыпеку да наступнага булькання.
Але галодныя былi не толькi мы, дзецi i дарослыя, а i гэтыя чорныя, даволi вялiкiя жукi, якiх прываблiваў гаршчок сваiм пахам.
Iх набiвалася так многа, што ад iх варушэння ў гаршку па хаце iшло даволi звонкае шапаценне, быццам здалёк наблiжалася закованае ў жалеза войска.
Я з цiкавасцю назiраў, як мама падыходзiла да печы, накрывала нейкай анучай гаршчок i з iм накiроўвалася праз дарогу да сажалкi, дзе выкульвала iх у ваду.
Ноччу новае "войска" шчыльна займала "пазiцыi" i па хаце зноў разляталася шапаценне i паляскванне "даспехаў".
Адкуль яны бралiся i куды яны знiклi, тыя чорныя тарканы, цi прусакi?
Тады, пасля вайны, ад iх не было спасу, сёння - пра iх, дзякуй Богу, нi слыху нi дыху.
ВЯСЕЛЛЕ
Аднаго разу Алёшкавы гналi самагонку. Спачатку капае моцная, як агонь, пяршак, потым ужо - сярэдняй моцнасцi, i чым далей - тым слабейшая, а ўжо ў самым канцы - амаль вадзiчка, так званы адгон. Самагонку потым размешваюць у адной пасудзiне i дабiваюцца "сярэдняй моцнасцi". Канешне, хочацца мацнейшай, а з другога боку - каб было болей. Вось i спрабуе гаспадар забiць двух зайцоў - боўтае - спрабуе, боўтае - спрабуе. Бывае, так наспрабуецца, што не пазнае сваю хату...
Дык вось пасля такой "аперацыi" застаўся ў Алёшкавых збаночак такога адгону - вадзiчкi. Вылiваць вон шкада, можа, калi i вып'ецца - пах жа ёсць. Але не доўга стаяў той збаночак. Аднойчы я i дачка Алёшкавых Таня забаўлялiся нечым у iхняй хаце i знайшлi гэтае зелле.
- Давай будзем гуляць у вяселле! - прапанаваў нехта з нас, i "вяселле" пачалося. Гэты адгон, якi амаль не меў градусаў - вадзiчка для дарослых, а для пяцiгадовых дзяцей - не давядзi Гасподзь!
Мы з Таняй выпiлi па аднаму разу - нам, як кажуць, "захарашэла", пасля чаго, паддаючы адно аднаму iмпэту, выпiлi ўсё...
Танiна мацi знайшла нас на падлозе беспрытомнымi.
Вёска ёсць вёска, i калi мяне мая мама прынесла на руках дамоў, "гледачоў" было - хоць адбаўляй. Мама нада мной б'ецца, ратуе (цi ж гэта жарт?), а ўсе астатнiя - рагочуць.
Трошачкi апрытомнеўшы, я пачаў кiдацца бiцца да дарослых, але ногi мяне не трымалi, i я ляцеў стоць носам. Зноў спрабую кiнуцца бiцца, зноў - тырчком. Вось тут ужо можна i парагатаць - п'яны верабей кiдаецца бiцца да цвярозых людзей...
Пасля гэтага "вяселля" мяне доўга звалi збаночкам адгону.
ВАРГОЛЫ
Столькi ўжо рознага пiсана-перапiсана пра гарбату, столькi ўжо чытана-перачытана пра яе смак, сарты i якасцi ды пра спосабы заварвання i ўжывання, што неяк боязна пiсаць пра сваю "гарбату", якую мы пiлi доўгi час пасля вайны...
А сёння да вядомых сартоў краснадарскай, iндыйскай, цэйлонскай ды кiтайскай далучылася вялiкае мноства разавых пакецiкаў бананавай, ананасавай, цытрынавай, клубнiчнай i... не хопiць гэтай старонкi пералiчваць усе тыя назвы гарбаты, якiя невядома з чаго зроблены ды адкуль з'явiлiся.
Сёння раяць: трэба пiць гарбату без цукру, каб яе "букет" адчуць кожнай клеткай свайго арганiзма. Хто яго ведае - можа, яно i гэтак!
Не чуўшы гэтай мудрагелiстасцi, мы пасля вайны i пiлi сваю гарбату "па-эўрапейску" - без цукру, бо яго, на жаль, у нас нiколi не было...
Тут можна i нагадаць шчымлiвы тэлевiзiйны матэрыял, калi, пасля вызвалення ад немцаў нейкага населенага пункта, дзiцяцi далi кавалачак цукру, а яно, беднае, не бачыўшы нiколi гэтай смакаты ў сваiм гаротным маленькiм жыццi, гуляла з цукрам, як з прыгожым белым каменьчыкам...
Мы пасля вайны былi больш дасведчаныя, чулi пра цукар, ды мець яго пакуль не даводзiлася.
Але ёсць цукар цi няма яго, а гарбату пiць трэба - гарачага ж хочацца, кiшкi ж пагрэць трэба.
Летам было лягчэй "заварыць" гарбату - то ягадзiну якую мама кiне ў гаршчок, то травiну нейкую, а зiмой - цяжэй.
Бывала, калi тата iшоў у лес, каб прынесцi дроў у печ, заадно выламваў i дудкi малiннiку, тады гарбата была сапраўдная. Але часцей за ўсё ўжывалi мы самы надзейны сорт гарбаты - "варголы". Гэта значыцца - чыстая вадзiчка, голы вар.
Вы спытаецеся, а чаму не збiралi летам i не сушылi розныя травы, каб зiмой сядзець "пры гарбатцы"? I сапраўды, гэта ж так проста - пайшоў, гуляючы ды адпачываючы, прыпяваючы ды прысвiстваючы - збiрай сабе пахучыя кветкi i духмяныя травы...
Аказваецца, гэта было зусiм не проста, амаль немагчыма. На ўсё гэта не заставалася нi сiл, нi часу пасля штодзённай, ад цямна да цямна, ледзь не катаржнай працы ў калгасе. А калi ўрывалi якую гадзiну-дзве - усёй сям'ёй, старыя i малыя, навальвалiся на шчаўе, ды пёр нехта адзiн на гарбе гэты мех у Менск, каб прадаць яго ды прыдбаць хлябец...
Вось i пiлi мы з задавальненнем варголы - наш "сорт" гарбаты, пра якi за мяжой i вухам не чулi. Куды iм? Цемра!
Аднаго разу ў наш спарахнелы трысцень "увалiлася" вялiкае свята - прывёз тата з Менска кавалачак цукру. Ён i сапраўды быў падобны на камень, ды i крэпкi, як крэмень. Тата закруцiў яго ў нейкую тканiну, каб не згубiлася нi крошачкi, i пачаў малатком разбiваць той кавалачак цукру на зусiм маленькiя кавалачкi. Мы ўсёй сям'ёй, не дыхаючы, сачылi за вузельчыкам, якi ад удараў малатка смачна пахрустваў i сплюшчваўся. Тата асцярожна раскруцiў тканiну, расклаў на стале маленькiя, з вострымi краямi, кавалачкi белага цуду, старанна вытрас на стол i згроб у кучку тое, што ператварылася ў цукровую муку i... мы не "па-эўрапейску", а па-сапраўднаму, па-людску пачалi пiць свой "варголы". Што гэта быў за цукар!
...Сёння сучасны рафiнад, толькi памачы яго цi вазьмi ў рот, ён як рассыплецца, цукрынка ад цукрынкi "адпiхваецца", як i мы, сучасныя людзi, адзiн ад аднаго...
А той кавалачак цукру ляжыць сабе ў роце, дае салодкасць i амаль не растае. Можаш выпiць хоць тры кварты голага вару, а кавалачак цукру "не паддаецца", ляжыць на языку роўненька. Асалода!
А як смачна пiў тата гарбату з тым цукрам! Кубак алюмiнiевы, награецца, як i сам вар, - у руцэ-то яго тата трымае, бо рукi загрубелыя, да ўсяго звыклыя а вось да рота кубак не даткнуць. Таму тата вар "усёрбваў" з паветрам, не дакранаючыся вуснамi да пасудзiны. Сербане, цмокне языком, на якiм ляжыць той "жывучы" кавалачак цукру, потым глыне вадзiчку i з задавальненнем выдыхае працяглае, прыглушанае "а-а-а"...
