Մաս

1.

Իրականություն

Էնին աշխատում էր քաղաքի լավագույն ընկերություններից մեկի մասնաճյուղերից մեկում վաճառքի և սպասարկման մենեջեր։Նա տանել չէր կարողանում իր աշխատանքը, քանի որ նա այդքան էլ սեր չուներ վաճառքի և սպասարկման հետ։ Նրան ավելի շատ հետաքրքիր էին կրթությունը,գիտությունը, համամարդկային արժեքները, իրականությունից դուրս երևույթները,միստիկան։ Նա ստիպված էր աշխատում այդ ոլորտում, քանի որ աշխատանք գտնելը շատ դժվար էր,իսկ նրան ապրելու միջոցներ էին պետք։Էնին դժվար մանկություն և պատանեկություն էր ունեցել։Էնիի ընտանիքը բազմազավակ ընտանիք էր։ Էնիի ծնողներն առողջական խնդիրների և երկրում տիրող տնտեսական ճգնաժամի պատճառով դժվարությամբ էին կարողանում ապրուստի միջոցներ հայթհայթել ընտանիքի գոյատևման համար։Էնիին աղքատությունը չխանգարեց,որ դպրոցում շատ լավ սովորի։Տարիներ անց նա դառնում է իր դպրոցի լավագույն աշակերտուհիներից մեկը։ Էնիի երկրում տասնամյակներ շարունակ տիրում էր քաոս, շուրջբոլորը կոռուպցիա և անարդարություն։Երկիրը գտնվում էր սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմաններում։Երկրում առկա էր գործազրկության և աղքատության բարձր ցուցանիշ։ Երկրի բնակչությունը բաժանված էր երեք խավի` հանցագործների խավ, ստրուկների խավ և արտագնա աշխատանքի մեկնող նոր ստրուկների խավ։ Հանցագործների խավը սեփականաշնորհել էր և իրենց ընտանիքների միջեւ էր բաժանել երկրի ողջ հարստությունը։Բարձր էլիտան ամեն ինչ անում էր,որ հարստությունը իրենց խավից դուրս չգա։ Ստրուկների խավը հանցագործների խավի կամակատարներն էին։Նրանք պատրաստ էին վերևից ներքև ցանկացած տիպի ստորության,որպեսզի մեկ աստիճան վերև գտնվողի ուշադրությունը գրավեին և հայտնվեին նրա հովանավորության ներքո։ Ավելի բարձր աստիճանում գտնվող ստրուկը երբեմն չէր կարողանում զսպել իր քմծիծաղը,երբ տեսնում էր,թե ինչպես երբեմնի իր վրա քարեր նետողները իր մեկ աստիճան վերև բարձրանալու շնորհիվ պատրաստ էին ցանկացած մեծության քարեր նետել այն մարդու վրա,որի վրա վերև բարձրացած ստրուկը մատը կդներ։Բավական էր նա մատը դներ այդ մարդու վրա, նրան կհոշոտեին հիմնովին։ Այն մարդիկ,ովքեր խելացի էին, տաղանդավոր, իրենց ներսում կրում էին բարձր համամարդկային արժեքներ,նկատվում էին առաջին հերթին, չեզոքացվում,հեռացվում իրենց շարքերից։

Արժանապատվություն ունեցողները վերցնում էին իրենց ունեցած չունեցածը,վերածում փողի և ժամ առաջ հեռանում երկրից ուր կպատահեր։ Նոր երկրներն ունեին համեմատաբար բարենպաստ պայմաններ իրենց երկրի համեմատ ավելի լավ ստրուկ լինելու համար։Նոր երկրներ մեկնածներն այնտեղ նույնպես շերտավորվում էին տարբեր խավերի մեջ։ Տարբերությունն այն էր,որ նոր երկրներում այդ նոր ստրուկները հանճարներ էին դառնում և նոր երկրները ծաղկեցնում և փթթեցնում։Իսկ իրենց երկիր գալիս էին երկրում մնացած իրենց հարազատների կարոտն առնելու համար։ Երբ հայտնվում էին նրանց կողքին ինչ-որ բան փոխված լինելու հույսով,իրենց հարազատների հուսահատ բողոքները և պատմություններն էին լսում,որից նոր ստրուկների վերքերը բացվում էին և արնահոսում,նրանք հիասթափված վերադառնում էին իրենց երկրները,գիշեր ու ցերեկ աշխատում, իրենց աշխատանքով ապահովում և իրենց,և իրենց հարազատներին։ Ոմանք էլ չկարողանալով նույնիսկ իրենց գլխի ճարը տեսնել,մոռանում էին նաև իրենց դժոխքում տառապող հարազատներին։

Երկրում ծնողները կրթության էին տալիս միայն տղաներին,իսկ աղջիկներին դպրոցն ավարտելուց հետո ստիպում էին ամուսնանալ և ամբողջ կյանքում ծառայել իրենց ամուսիններին և երեխաներին, նրանց հարազատներին։Ուստի փոքրուց երեխաներին դաստիարակում էին ստրուկի հոգեբանությամբ։ Տղաները պարտավոր էին որտեղից ուզում են ապրուստի միջոցներ հայթհայթել իրենց ընտանիքների համար,կապ չուներ նրանք դա ինչ ճանապարհով կանեին,կարեւորը լինեին ճարպիկ, իրենց ինքնասիրությունը մի կողմ դնեին,խաղային ընդհանուր խաղի կանոններով։ Իսկ աղջիկներին մանկուց համոզում էին,որ նրանք կենդանուն հավասար էակներ են,զրկված են մարդկային բոլոր իրավունքներից, եթե բախտը բերեր այնպիսի ընտանիք <<ընկնեին>>, որտեղ մարդիկ բարյացակամ կլինեին նրանց հանդեպ,նրանց կտային որոշ իրավունքներ։ Երկրի սոցիալ-տնտեսական վիճակի ծանրությունը գրեթե զրոյի էր հավասարեցրել հասարակության բարոյահոգեբանական վիճակը` նրան վերածելով պարզապես ամբոխի։

Էնին դեռևս մանկուց չէր համակերպվում անարդարություններին և հաճախ էր ապստամբում։ Նա նաև ապստամբեց կրթության և աշխատանքի իրավունքի հարցում,որը սահմանված էր օրենսգրքով,բայց մնում էր թղթի վրա։ Նա ընդունվեց իր երկրի լավագույն համալսարաններից մեկը` հաշվի չառնելով նրա ընտանիքի սոցիալ-տնտեսական ծանր վիճակը։Երբ Էնին դպրոցն ավարտեց Էնիի հոր հարազատները Էնիի համար փեսացուներ ճարեցին և համոզում էին Էնիի հորը նրան շտապ ամուսնացնել.

Ահա գալիս է առաջին փեսացուն։ Խոսում է ընտանիքի անդամների հետ,իր պայմանները դնում.

Իմ կնիկը չպետք է կրթություն ստանա,էտ էր պակաս,որ ասեին իմ կնիկը քաղաք է գնացել, սովորել է,ձեռի հետ էլ սիրած-միրած է պահել,եկել է իմ օջախ։ Իմ կնիկը էտ էր պակաս աշխատի,տուն փող բերի, լեզուն երկարի,ինձ ու ծնողներիս պատասխան տա։ Իմ կնիկը ինձ ու ծնողներիս պետք է ենթարկվի ամեն հարցում, լինի հլու հնազանդ, հեզ և խոնարհ։Իմ կնիկը պիտի տուն տանելու աղջիկ լինի,մաքրասեր լինի,եփի,թափի, լինի արագաշարժ, պիտի իր չափը,իր տեղը իմանա իմ օջախում։Միշտ գլուխը կախ,սուսուփուս մնա տունը,իր գործին,իր էրեխեքին։Իմ կնիկը պետք է հորական տուն գա մենակ իմ ուղեկցությամբ,ոնց որ մեր պապենական ադաթն է։

Էնիի եղբայրները էլ չեն լսում,թե այդ ինքնահավանը էլ ինչեր էր բարբաջում,վերցնում են դրան և ուղարկում գրողի ծոցը։Հետո իմանում են,որ այդ տղան ամուսնացել է իրենց բնակավայրի ամենաաղքատ ընտանիքներից մեկի գեղեցկուհի, խելացի ,հանգիստ,համեստ,զուսպ,քչախոս աղջիկներից մեկի հետ։Նա օր ու արև չի տալիս այդ աղջկան, նրա կյանքը դարձրել էր դժոխք, հաճախ խմում էր և ծեծում վերջինիս։ Մի օր էլ իմացան,որ հանցագործը այնքան էր խմել,որ չէր զգացել,թե ինչքան էր ծեծել խեղճ աղջկան,որը մահացել էր հիվանդանոցում։Բայց քանի որ երկրում կոռուպցիա էր և անօրինակություն,նրա ոստիկան բարեկամներից մեկը ջրել էր գործը,իբր աղջիկը երկրորդ հարկից լվացք փռելիս ընկել էր ու մահացել։

Դպրոցն ավարտելուց հետո նա ընդունվում է իր երկրի լավագույն համալսարաններից մեկը։Էնիի մեծ եղբայրները մեկնում են արտագնա աշխատանքի և վճարում են Էնիի, ինչպես նաև Էնիի փոքր քրոջ կրթության ծախսերը։ Նրանց համար շատ կարևոր էր,որ իրենց քույրերը լավ կրթություն ստանան,լավ աշխատանք ունենան և չտանջվեն իրենց նման։ Թվում էր լավ կրթությունը լիովին բավարար էր իր կյանքը փոխելու համար,սակայն կյանքն առջևում էր։ Համալսանն ավարտելուց հետո երկար ժամանակ Էնին չի կարողանում աշխատանք գտնել։Ինչ աշխատանք էլ գտնում էր,նրան տանում էին իբր փորձնակ և անվճար շահագործում էին։ Էնին սարսափելի հոգեվիճակում էր։ Ուսանող տարիներին սկսվել էր համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամ,որի պայմաններում բոլոր երկրների վիճակն էր վատթարացել։ Ֆինանսական ճգնաժամն առաջին հերթին հարվածել Էր Էնիի ընտանիքին։ Նրանք հազիվ կարողանում էին եղբայրների աշխատավարձով ապրել։Էնին ստիպված էր թողնել ուսումը,սակայն համալսանում իմանում է,որ բանկերն այժմ ունեն <<ցածր>> տոկոսադրույքով ուսանողական վարկեր և ֆինանսավորում են լավ սովորողների կրթությունը։ Էնին իրեն չի կորցնում,նա որոշում է կրթությունը շարունակել։Ուսմանը զուգահեռ փորձում է աշխատանք գտնել, սակայն նրան չեն ընդունում աշխատանքի` պատճառաբանելով, որ իբր Էնին աշխատանքային փորձ չունի։Իրականում հարցազրույցների ընթացքում գործատուները հասկանում են,որ Էնին տարբերվում է մնացած թեկնածուներից, ունի ազնիվ,արդարամիտ և ըմբոստ բնավորություն,նա չի համաձայնվի իրենց խաղի կանոններով խաղալ։Նրանք ունեցել էին դեպքեր, երբ ընդունել էին աշխատանքի Էնիի նման մարդկանց և իրենց բիզնեսները տուժել էին նրանց պատճառով։Ուստի ժպիտը դեմքներին նրան համոզում էին աշխատանք փնտրել համալսարանն ավարտելուց հետո։

Համալսանն ավարտելուց հետո Էնիի հոր հարազատները գտնում են Էնիի համար երկրորդ փեսացուին,որը չէր բարեհաճել արտերկրից գալ և անձամբ Էնիի ձեռքը խնդրել։ Նա ուղարկել էր իր հարազատներին խնամախոսության։Այդ իմանալով Էնին` չի համաձայնվում սենյակից դուրս գալ, քանի որ դա համարում է անհարգալից վերաբերմունք իր նկատմամբ։

Կողքի սենյակից Էնին լսում է նման մի խոսակցություն.

– Մեր տղան մեր քաղաքի լավագույն համալսաններից մեկի պրոֆեսոր է, քանի որ նա տաղանդավոր է և հանճարեղ ,27 տարեկանում դարձել է իրավագիտության պրոֆեսոր,գնել է երեք բնակարան քաղաքի թանկարժեք թաղամասում, ունի տասը շքեղ մեքենա, ունի իր սեփական բիզնեսը,հիմա փնտրում է իր ծննդավայրից հալալ,կաթնակեր,կրթված աղջիկ,որ ամուսնանան,ձեռի հետ էլ աղջիկդ կծաղկեցնի մեր տղայի բիզնեսը։ Նա տեսել է ձեր աղջկա լուսանկարը համացանցում,հավանել է և ուզում է ամուսնանալ։Դե մենք տեսնում ենք, որ ձեր վիճակն էլ վիճակ չէ,մեծ եղբայրները հասուն են արդեն,իրենք էլ պիտի աղջիկ ճարեն, ամուսնանան, քրոջ ժամանակն էլ է արդեն եկել։Մնալու են տուն ձեր վզին,տանը մնացած հորքուր են դառնալու,իզուր տեղը խայտառակելու են ձեր ընտանիքը։