3. Александровiч Алеся (1904-1947) - лiтаратуразнавец, педагог; працавала ў Дзяржаўнай бiблiятэцы Беларусi (1934-1936); сястра паэта Андрэя Александровiча.

4. Гутараў Iван (1906-1967) - лiтаратуразнавец, фалькларыст; у 1939-1941 дацэнт, загадчык кафедры расейскай лiтаратуры БДУ i вучоны сакратар Аддзялення грамадскiх навук АН БССР; у час вайны арганiзатар i камiсар партызанскiх атрадаў на Браншчыне, у 1943 г. адклiканы i вывезены ў Маскву "для выканання спецдаручэнняў"; займаўся адмыслова даследаваннем беларускага фальклору ў час вайны.

5. "Клiч да беларускага народа" - гэты артыкул пiсьменнiка быў апублiкаваны ў газ. "Савецкая Беларусь" (11 студз. 1942 г.) за подпiсам Я.Купала.

6. Баўдзей Л. - журналiст, аўтар артыкулаў i рэцэнзiй пра творчасць К.Чорнага ("Бацькаўшчына" // Советская Белоруссия. 1940, 18 дек.; Вобразы савецкiх людзей у творах Кузьмы Чорнага // Беларусь. 1946. № 1); асоба блiжэй невядомая.

7. Хайноўская Марыя Канстанцiнаўна - супрацоўнiца Дома пiсьменнiкаў (да вайны працавала загадчыцай медкабiнета Дома пiсьменнiкаў); пасля вайны загадвала бiблiятэкай Саюза пiсьменнiкаў.

8. Анюта (1906-1983) - малодшая сястра пiсьменнiка.

9. Маша (1902-1988) - малодшая сястра пiсьменнiка.

10. Рэня (Рэвека Свераноўская, 30.11.1899-30.03.1987) - жонка Кузьмы Чорнага.

11. ...пiсаў пра яе ў дзённiку - даваенны пiсьменнiцкi архiў Кузьмы Чорнага не захаваўся (апроч паасобных аўтографаў у архiвах НКВД, у асабiстым архiве крытыка Алеся Кучара).

12. Глебка Пятро (1905-1969) - паэт, перакладчык, вучоны-грамадазнавец; у 1943-1945 працаваў рэдактарам выдавецтва ЦК КП(б) Б "Савецкая Беларусь".

13. "Суждены нам благие порывы.. - недакладная цытата з верша М.Някрасава "Рыцарь на час".

14. Панамарэнка Панцеляймон Кандратавiч (1902-1984) - савецкi партыйны i дзяржаўны дзеяч, у 1938-1947 займаў пасаду першага сакратара ЦК КП(б)Б, прызначэнне на якую ў чэрвенi 1938 г. супадае з выхадам К.Чорнага з турмы на волю (8 чэрвеня 1938 г.).

15. Дадзiёмава Феня Iсакаўна - тагачасны начальнiк Галоўлiта БССР (iнф. дачкi пiсьменнiка - Рагнеды).

16. ...выклiкаў з Менска Лынькова... - Лынькоў Мiхась (1899-1975), празаiк; у 1938-1948 - старшыня праўлення Саюза пiсьменнiкаў Беларусi.

17. Глебка Нiна Iларыёнаўна - жонка Пятра Глебкi, якая ў час вайны заставалася ў Менску.

18. Мiхась i Юрась - малодшыя браты Кузьмы Чорнага (адпаведна 1908 i 1912 г. нар.), абодва згiнулi на вайне.

19. Фiнкель Уры Гiршавiч (1896-1957) - крытык, лiтаратуразнавец; пiсаў на жыдоўскай i беларускай мовах, аўтар кнiг пра Мендэле Мойхер-Сфорыма i Шолам-Алейхема.

20. За час вайны ... з голаду двое дзяцей - у сапраўднасцi падчас апошняй вайны сям'я Уры Фiнкеля страцiла трое дзяцей: сын Шалом (1939-1941) памёр у ташкенцкай лякарнi 11 лiстапада; дзве дачкi - Цыля (1931 г. нар.) i Авiгаiл (1933 г. нар.) спаленыя ў ракаўскай сiнагозе (1943). Сярод жыхароў мястэчка Ракаў, адкуль паходзiў Уры Фiнкель, у спiсе загiнуўшых у час апошняй вайны, пазначаны: "Фiнкель Давiд з сям'ёй; Фiнкель Долiд з сям'ёй; Фiнкель Iсак з сям'ёй; Фiнкель Мордух з сям'ёй; Фiнкель Песя з сям'ёй; Фiнкель Файва з сям'ёй" (Памяць: Гiсторыка-дакументальная хронiка. Валожынскi раён. /Уклад. Я.Янушкевiч. Мн., 1996. С.272). Спiс няпоўны: бацька Уры Фiнкеля, Гiрш Фiнкель, таксама загiнуў у вайну (расстраляны); апроч яго ў ракаўскiм гета былi спалены сёстры Уры Фiнкеля Лыфсэ i Эльке.

21. Гарбуноў Цiмафей Сазонавiч (1904-1969) - сакратар ЦК КПБ (1941-1947), з 1939 г. - рэдактар газеты "Звязда"; адразу пасля смерцi К.Чорнага па загадзе Гарбунова ў газеце "Звязда" было "спынена друкаванне пiсьменнiцкiх жалобных водгукаў" (А.Рагуля).

22. ...паслаць у Менск мiламу Максiму Лужанiну пiсьмо - псеўданiм паэта i празаiка Аляксандра Каратая (нар. у 1909); пасля дэмабiлiзацыi (1944) М. Лужанiн загадваў аддзелам культуры ў рэдакцыi газеты "Звязда".

23. "Позняе каханне" Астроўскага - п'еса расейскага драматурга Аляксандра Мiкалаевiча Астроўскага (1823-1886).

24. ГIХЛ - Государственное издательство художественной литературы.

25. Эжэнi Грандэ - гераiня аднайменнага рамана Анарэ дэ Бальзака (1833).

26. ...Iван Карамазаў, Андрэй Валконскi... - лiтаратурныя героi Ф.Дастаеўскага (раман "Браты Карамазавы") i Л.Талстога (раман "Вайна i мiр").

27. Шырма Рыгор (1892-1978) - фалькларыст, дырыжор, музыказнаўца; адзiн з выдаўцоў часопiса "Летапiс ТБШ" (пазней "Беларускi летапiс"); у 1940 арганiзаваў Дзяржаўную акадэмiчную капэлу Беларусi.

28. Пестрак Пiлiп (1903-1978) - паэт, празаiк; за падпольную дзейнасць на тэрыторыi былой Заходняй Беларусi быў зняволены польскiмi ўладамi ў турмах Пiнска, Вiльнi, Гораднi (1929-1939, з невялiкiм перапынкам).

29. Бiскуп Ялжбыкоўскi - напiсанне памылковае. Ялбжыкоўскi Рамуальд (1876-1955) архiбiскуп, з 1925 - вiленскi кардынал.

30. Шутовiч Вiктар - каталiцкi святар у Менску, пазней - у Барысаве.

31. У яжоўскай турме ў Менску ў 1938 г. - беспадстаўна арыштаваны пiсьменнiк праседзеў у менскай турме амаль 8 месяцаў (з iх шэсць - у камеры-адзiночцы).

32. Лупсякоў Мiкола (1919-1972) - празаiк; нарадзiўся ў Маскве, адкуль сям'я вярнулася на радзiму ў 1921 г. (Жлобiншчына; бацька пiсьменнiка Радзiвон - былы матрос з лiнкора "Петрапаўласк", а пазней ледакола "Таймыр"); М. Лупсякоў пачаў пiсаць яшчэ ў школе (меў нават перапiску з К.Чорным), першае апавяданне апублiкаў у 1935 г., калi скончыў Папаратнянскую няпоўную сярэднюю школу i паступiў на рабфак пры БДУ, а праз год - на лiтаратурны факультэт Менскага педiнстытута (скончыў у 1941 г.). ; у 1944-1945 працаваў у рэдакцыi часопiса "Беларусь".

33. Бэндэ Лукаш (1903-1961) - крытык i лiтаратуразнавец вульгарна-сацыялагiчнага кiрунку.

34. Клiмковiч Мiхась (1899-1954) - паэт, драматург, празаiк, крытык; старшыня аргкамiтэта (1932-1934), а пазней (1934-1938) - старшыня праўлення Саюза пiсьменнiкаў Беларусi.

35. Александровiч Андрэй (1906-1963) - паэт, празаiк, грамадскi дзеяч; дэлегат першага Ўсесаюзнага з'езда пiсьменнiкаў (1934) i VIII Надзвычайнага з'езда Саветаў СССР (1936; уваходзiў у рэдакцыйную камiсiю па канчатковым рэдагаваннi тэксту Канстытуцыi СССР), намеснiк старшынi Праўлення СП БССР (1934-1937); на пасадзе дырэктара Iнстытута мовы АН БССР прымаў удзел у падрыхтоўцы рэформы правапiсу беларускай мовы (1937).

36. Модаль (Модэль) Мiхась (Мендэль Моўшавiч; 1904-1980) - крытык, тэатразнавец; вучыўся на медычным (да 1924) i педагагiчным (да 1926) факультэтах БДУ, аднак нiводзiн з iх не скончыў. Працаваў пераважна ў сферы партапарату: сакратаром аддзела агiтацыi i прапаганды ЦК КПБ (1923-1925), узначальваў тэатральны аддзел Упраўлення па справах мастацтваў пры Саўмiне (1935-1937), быў адказным сакратаром СП БССР (1940-1941); падчас вайны працаваў дырэктарам тэатра iмя Ахунбаева ў Ташкенце, у 1943-1944 - дырэктар тэатра iмя Маякоўскага (Узбекiстан), у 1944-1948 - загадчык лiтаратурнай часткi тэатра оперы i балета ў Менску.