- Ты ў стане выслухаць мяне або адкладзём размову? - спыталася госця.

Пацiкавiцца, адкуль прыляцела Лiелаш, якiм чынам вывучыла ўзбекскую мову, як знайшла мяне, мне нават не прыйшло ў галаву - усё гэта неяк можна было растлумачыць. Думкi былi заняты адным - што прынясе нам з сынам гэтая сустрэча з чужым розумам?

- Што вам патрэбна ад мяне? - з цяжкасцю разляпiўшы перасохлыя губы, вымавiла я.

Лiелаш задаволена кiўнула, адкiнулася ў крэсле i стала апавядаць.

Вечны мiр на Астры быў абвешчаны каля трохсот гадоў назад. Велiзарныя сродкi, якiя вызвалiлiся, грамадства стала выдаткоўваць на самыя высакародныя мэты: медыцыну, навуковыя даследаваннi, вынаходнiцтва машын, што аблягчаюць людзям жыццё. Прыкметна паскорыўся навукова-тэхнiчны прагрэс. Асаблiва актыўна занялiся навукай жанчыны, пераклаўшы хатнiя клопаты на дужыя плечы нястомных i акуратных машын. Прадстаўнiцы слабога полу старалiся з усiх сiл паказаць, што могуць прынесцi карысць нiколькi не меншую, як мужчыны. I, трэба сказаць, дабiлiся вялiкiх поспехаў. Сучасны Лiелаш высокi ўзровень развiцця цывiлiзацыi Астры быў дасягнуты дзякуючы самаадданай працы жанчын. Пераможаны хваробы! Жанчыны не пераставалi шукаць i рабiлi адно ашаламляльнае адкрыццё за адным. Сiнтэтычная ежа! Гiпнанавучанне! Штучнае выношванне дзяцей!.. Дзевяць месяцаў, што вызвалiлiся, яны аддавалi навуцы i працы. Усё цяпер проста: схадзiў у iнкубаторый, а далейшае - гадаванне i выхаванне - бярэ на сябе грамадства. У вальерах iнтэрнатаў бавiлiся дужыя шчаслiвыя дзецi, пазбаўленыя сузiрання агiдных сямейных сцэн, павучанняў старэйшых. Пасталеўшы, яны iшлi ў вялiкае жыццё, маючы пры сабе стандартнае пасведчанне асобы i псiхалагiчную ўстаноўку - грамадскае жыццё вышэй за асабiстае.

Пры такой актыўнасцi жанчын мужчыны сталi ставiцца да дзейнасцi на карысць грамадства з дзiўнай раўнадушнасцю. Вiдаць, гэта ўласцiва моцнаму полу: адхiлiлi яго ад ключавых пазiцый, тут жа кiснуць... Замест таго каб, вызвалiўшыся ад сямейных вузаў, з натхненнем заняцца стваральнай працай, мужчыны без пярэчанняў перадалi пазiцыi актыўным i мэтанакiраваным жанчынам i ператварылiся ў вялых, апатычных iстот, якiя не цiкавiлiся нiчым, апроч прагляду вiдэафiльмаў i алкаголю. Праўда, часам узнiкалi забурэннi, даходзiла нават да пагромаў, але ўрад, у якiм да таго часу былi адны жанчыны, уцiхамiрыў бунтаўнiкоў.

Прачнуўся Джамшыд i захныкаў. Я ўзяла яго на рукi, павярнулася да Лiелаш, аднак яе ўжо не было.

Дзень прайшоў хутка, а ўвечары, калi, уклаўшы сына спаць, я сядзела побач з iм i думала пра iншапланецянку, за спiнай пачуўся голас:

- Не перашкоджу?

- Не, - прашаптала я, хоць па целе ў мяне пабеглi мурашкi.

- Супакойцеся... Я не закончыла свой расказ...

Грамадства Астры перажыло сур'ёзны крызiс. Рэзка павялiчылася колькасць самагубстваў сярод мужчын, узрасла злачыннасць. Групы экстрэмiстаў, сярод iх былi i жанчыны, захоплiвалi iнкубаторыi i знiшчалi жаночыя зародышы, выгукваючы пры гэтым: "Смерць жанчынам!"

Урад не мог раўнадушна пазiраць на гэтыя беспарадкi, што пагражалi спакою быцця i падрывалi асновы. Частка самых актыўных мужчын была змешчана ў рэзервацыю, астатнiх пакiнулi на волi, але ўсталявалi сталы кантроль. Адначасна з гэтымi мерамi ўрад выдзелiў вялiкiя сродкi для сацыялагiчных даследаванняў. Вучоныя павiнны былi знайсцi прычыну бядотнага становiшча на планеце. I яны пастаралiся апраўдаць давер - гiпотэз было высунута вялiзная колькасць. Многiя з iх выявiлiся пад час праверкi суцэльнай лухтой, а некаторыя заслугоўвалi пiльнай увагi. Сярод гэтых вельмi кемных гiпотэз была i тая, што высунула астрапсiхолаг Лiелаш. Дзейнасць Лiелаш вымагала ад яе шмат гадоў назiраць за планетай Зямля i яе жыхарамi. Вынiкам назiрання з'явiлася кнiга "Пра ўплыў эмацыянальна-псiхалагiчнага атавiзму (т.зв. кахання) на лад жыцця жыхароў Зямлi". Выкарыстоўваючы вынiкi практычна, Лiелаш прапанавала накiраваць на Зямлю экспедыцыю для вывучэння зямных жанчын, каб выдзелiць з iхняй крывi "вакцыну жаноцкасцi", у iснаваннi якой яна не сумнявалася. Лiелаш даказала, што менавiта страта жаноцкасцi жыхаркамi Астры прывяла грамадства да яго цяперашняга стану. Планавалася, што вакцына будзе ўведзена добраахвотнiкам, тым самым стане магчымым праверыць, як дзейнiчае здатнасць кахаць i шкадаваць на жанчыну-астрыянку.

Iдэя Лiелаш атрымала нечаканую падтрымку. Ёю загарэлiся i мужчыны i жанчыны. Урад ухвалiў план. Спецыялiсты па зямной культуры выбралi найбольш зручнае для кантакту месца - горны раён Узбекiстана. Яны прыйшлi да высновы, што ўсходнiя жанчыны найбольш жаноцкiя. Iхняе каханне i пашана да мужа, пяшчотная прывязанасць да дзяцей былi вартыя павагi. Акрамя таго, чыстае горнае паветра было неабходна для нармальнага самаадчування сяброў экспедыцыi, бо агульная забруджанасць зямной атмасферы перавышала ўсе дапушчальныя нормы. Лiелаш даверылi кiраваць невялiкай групай вучоных, якая накiроўвалася па сродак, якi, цалкам магчыма, дапаможа цывiлiзацыi Астры.

- Цяпер разумееш, навошта я тут? - закончыла Лiелаш свой расказ, памаўчала, паглядзела пiльна. - Я даўно за табой назiрала. Запiсы, зробленыя мною ў бальнiцы, унiкальныя. Ты вельмi востра адчуваеш, Шахноза... Я не хацела ўваходзiць з табой у кантакт, але прыйшлося адкрыцца...

Я адно кiўнула, бо не ведала, што ёй сказаць.

- Мне пара, - вымавiла Лiелаш i знiкла.

Наступнага дня, вярнуўшыся з двара, я зайшла ў пакой i непрыемна здзiвiлася. У крэсле сядзела Лiелаш i назiрала, як Джамшыд забаўляецца нейкай рознакаляровай скрыначкай. Убачыўшы мяне, Лiелаш забрала яе ў малога:

- Прыбор не зробiць яму шкоды. Я запiсвала некаторыя параметры псiхаполя дзiцяцi.

- Мне трэба пакармiць сына, - суха сказала я.

- Вядома, вядома... Я зайду пазней... Не пярэчыш?

Калi б я магла пярэчыць!

З той пары кожны вечар мы праводзiлi разам. Спачатку я баялася, што Джамшыд заўважыць няпрошаную госцю, але пераканалася, што Лiелаш можа стаць нябачнай у любы момант. Неяк яна паспрабавала растлумачыць мне механiзм нябачнасцi, але я нiчога не зразумела.

Джамшыд мяне радаваў. Ён прыкметна пасвяжэў, паправiўся, хоць i быў яшчэ вельмi слабы. Лiелаш назiрала за нашым няхiтрым iснаваннем. Я не магла зразумець выраз яе вачэй, калi яна пазiрала на дзiця. Часам здавалася, што яна грэбуе iм, як нейкiм жабянём, стараецца не дакранацца да яго. Аднойчы я спыталася яе пра гэта. Ад адказу яна ўхiлiлася.