Ты даруй, што не ўдалося мне вярнуцца разам з ім!»
Цар здзівіўся з той нагоды, закіпела сэрца гневам,
Клікнуў ён дванаццаць лоўчых — лепшых воінаў і слуг,—
Загадаў: «Бярыце зброю і сілком дастаўце мне вы
Непакорнага чужынца, што да царскай волі глух!»
Людзі рушылі. Пачуўшы нечаканы бразгат зброі,
Ачуняў на момант віцязь, слёзы горкія суняў,
Азірнуўся і заўважыў войска шмат перад сабою.
«Гора мне!» — прамовіў толькі, больш нічога не сказаў.
Выцер ён рукою слёзы з воч пакутлівых і горных,
Меч на поясе паправіў, за плячо закінуў лук,
Моўчкі сеў на варанога — што там слухаць косці чорнай?!
І спакойна прэч паехаў ад назолы і дакук.
Затрымаць яго хацелі слугі спрытныя царовы.
Жах, што іх спаткала — вораг нават ім бы спагадаў:
Забіваў ён іх няшчадна, біў галовы аб галовы.
Некаторых жа па грудзі рассякаў нагайкі ўдар.
Цар, да рэшты раззлаваны, наўздагон паслаў дружыну.
Віцязь ехаў задуменны, не аглядваўся назад,
Хто ж яго схапіць імкнуўся — ад рукі асілка гінуў.
Ён людзьмі ў людзей кідаўся. Пацямнеў цара пагляд.
І тады на коней селі цар з адважным Аўтандзілам.
Той жа ехаў горда, толькі ў сядле гайдаўся стан,
Конь яго, як сам Мерані, слаўся віхрам буйнай сілы.
Тут цара заўважыў віцязь і варожай раці стан.
Пазбягаючы сустрэчы, сцебануў каня нагайкай
І, нібыта прывід дзіўны, знік з вачэй, растаў, як дым,—
Ці то ў бездань праваліўся, ці то ў неба ўспырхнуў чайкай.
Марна гойсала пагоня — пыл замёў яго сляды.
Доўгі час сляды шукалі, ўсіх здзіўленне ахапіла:
Толькі дэвы-злыдні могуць гэтак знікнуць на вачах.
Па забітых галасілі, хто паранен быў — лячылі.
Цар сказаў: «Мінае радасць, калі сэрца цісне жах.
Я жыццём сваім шчаслівым, пэўна, богу надакучыў,
Што пазбавіў весялосці, надарыў душу тугой.
Дзе, паранены смяротна, я знайду бальзам гаючы?
Што ж, хай будзе гэтак! Божа, згодзен, з воляю тваёй!
І, сказаўшы гэта, рушыў спахмурнелы цар дадому,
На рысталішча не клікаў, ехаў моўчкі, уздыхаў.
Паляваць не давялося з той прычыны анікому.
Той казаў: «Цар праўду кажа», той маліўся ад граха.
Спахмурнелы і пануры, цар падыбаў у пакоі,
Аўтандзіла ўзяў з сабою, бо як сын лічыўся ён.
Людзі х выйшлі, і змяніла ціша гоман неспакою,
Гукі арфы мілагучнай і кімвалаў перазвон.
Пра бяду і гора бацькі Цінацін вядома стала.
Падышла да спачывальні, тварам сонца прыгажэй.
«Спіць мой бацька,— запытала,— ці бяссонніца напала?»
Адказаў візір: «Смуткуе, нават з твару паблажэў.
Аўтандзіл адзін з ім толькі. Іх нягода напаткала:
Віцязь дзіўны іх абразіў, і таму туга ўзяла».
«Я пайду,— яна сказала,— мне заходзіць не прыпала.
Запытаецца — скажыце, што царыца тут была».
Неўзабаве цар спытаўся: «Дзе дачка, мой белы лебедзь,
Жыватворная крыніца і дзівосных ружаў сад?»
Адказалі: «Тут нядаўна ласку мела вас наведаць,
Ды пра гора ваша ўчула і вярнулася назад».
Загадаў: «Дачку паклічце, без яе няма спакою.
І скажыце ёй: «Навошта ты вярнулася назад?
Ты прыйдзі развеяць гора, падзялюся я з табою,
Дзе прычына тая злая, што жыццю я стаў не рад».
І, паслухаўшыся бацькі, Цінацін прыйшла ахвотна,
Твар яе свяціў, як месяц, змрок наўкола праяснеў.
Цар, дачку пацалаваўшы, ушчуваў яе пяшчотна:
«Ты чаму без запрашэння не прыйшла сама раней?»
Адказала цар-дзяўчына: «Калі ты ў журбе ці гневе,
Самы горды не пасмее перайсці за твой парог!
Смутак твой і роспач могуць патушыць і зоркі ў небе.
Чым журыцца — добрай справай ты б сябе суцешыць мог!»
Адказаў ёй цар: «Дачушка! Гора, скруха ці назола
Гінуць — толькі твой ласкавы погляд сэрца закране.
Боль душы маёй ты гоіш, як настой чароўных зёлак.
Раскажу пра ўсё — не будзеш дакараць тады мяне.
Віцязь дзіўны невядомы напаткаўся мне ў дарозе.
Ад вачэй яго праменных далягляд вакол яснеў.
Плакаў горка і няўцешна, ў адзіноце ліў ён слёзы.
Я паклікаў — не прыйшоў ён, моцна ўгневаўшы мяне.
А калі мяне заўважыў — верхам сеў і прэч паехаў.
Загадаў яго прывесці — шмат людзей панішчыў ён.
Не сустрэўшыся па-людску, знік ён д'яблу на пацеху.
І няўцям: было ўсё гэта ці прымроіўся мне сон?
Я дзіўлюся: хто ён? Прывід? І з якой такой уроды?
