Хто, як снег, багацці сыпаў шчодрай жменяю сваёй,
Тым благім маім учынкам вераломна ашуканы.
За грахі мне ўсемагутны не пашле цяпер спакой.
Так я ўсё раблю для друга, хоць зазнаў нягод замнога,
Дзень і ноч хаджу, блукаю, а яго нідзе няма.
Дзе ж ён, той, па кім сумую, дзе лягла яго дарога?
І я, стомлены, ўжо бачу, што пакутаваў дарма.
Скончым гэтую размову, не памогуць справе словы,
Што мінула — не шкадую, як гаворыць мудрасць нам.
Не знайду, дык не вярнуся, да пагібелі гатовы;
Што ўпікаць дарэмна бога, калі тут свая віна».
Змоўк на гэтым і паехаў праз лагчыны і цясніны,
Перасек ручай бурлівы і памчаўся ў край чужы.
Халадзіў павеўны ветрык ружу, вартую рубіну,
Зноў бяздомным валацугам віцязь бедны затужыў:
«Чым жа, божа, саграшыў я, што мне шлеш цяжкую кару,
Я цярплю разлуку з другам, сам пазбаўлены ўсяго.
Аб дваіх адзін сумую, над жыццём навіслі хмары,
А загіну — божай кары спапяліць мяне агонь.
Мне асцём калючых ружаў сэрца друг параніў моцна.
Я застаўся верны клятве, ён жа здрадзіў ёй і знік.
Калі ён загіне дзесьці, стане дзень мне ноччу змрочнай,
Не знайду такога болей, хоць наш свет людзьмі вялік.
Неразумна аддавацца толькі смутку ў час няшчасны,—
Хіба слёзы калі-небудзь ратавалі ад бяды?
Лепш спакойна ўсё узважыць і кірунак выбраць ясны,
Я знайду таго, хто станам, быццам ясень малады».
Зноў на пошукі паехаў па нязведанай краіне,
Ён шукаў і клікаў друга без спачынку ноч і дзень.
Трое сутак вандраваў ён па лясах і па далінах,
Толькі друга Тарыэля адшукаць не мог нідзе.
Гаварыў ён: «Божа мілы, я жыццю свайму не рады,
Чым я грэшны, што прыпала толькі скруха ды бяда?
Ты для ўсіх суддзя адзіны, адары сваёй спагадай,
Скараці жыцця гадзіны — перамогу толькі дай!»
АЎТАНДЗІЛ ЗНАХОДЗІЦЬ НЕПРЫТОМНАГА ТАРЫЭЛЯ
Ехаў віцязь невясёлы, на гару вяла дарога.
Глянуў зверху ў лагчыну, дзе зганяла цень святло.
Раптам бачыць са здзіўленнем паміж хмызаў варанога.
Крыкнуў ён: «Нарэшце шчасце к Тарыэлю прывяло!»
Ён ажыў адразу, радасць затапіла сэрца хваляй,
Знік адчай і горкі смутак, праясніўся далягляд.
Не паспеўшы звянуць, ружа хараством ізноў заззяла;
Паляцеў ён, нібы віхар, друга ўбачыўшы здаля.
Тарыэль не адгукнуўся, распасцерты на імшары,
Белы быў, нібы кранула смерць яго сваёй рукой.
На шматкі каўнер парваны, запяклася кроў на твары,
І здавалася, што вечны ахапіў яго спакой.
Побач леў валяўся мёртвы, востры меч дамаскай сталі,
Тыгр наводдаль нерухомы, як падкошаны, ляжаў.
Па абліччы Тарыэля слёзы горкія сцякалі,
І агнём гарэла сэрца, і ў вачах свяціўся жаль.
Непрытомнасцю скаваны, ён не мог расплюшчыць вочы,
Нібы вейкі закранула смерці чорнае крыло.
Аўтандзіл паклікаў друга. Не было адказу. Скочыў
Ён з каня. Абняў, як брата, і крануў рукой чало.
Выцер твар ён Тарыэлю асцярожнаю рукою,
На зямлю прысеў і клікаў, сонны будзячы разлог.
«Ты прачніся, дружа мілы, азірніся — я з табою!»
Той падняў крыху павекі, слова ж вымавіць не мог.
Я пра ўсё, што адбылося, песні шчырыя складаю:
Дапамог сяброўскі клопат — апрытомнеў Тарыэль.
Абняліся пабрацімы. Бачыць бог, ні ў якім краю
Не знайсці такіх асілкаў — абыдзі хоць сто зямель!
Тарыэль прамовіў: «Клятву я сваю стрымаў, як бачыш.
Да сустрэчы нашай братняй я ўсё ж такі дажыў.
А цяпер мяне пакінь ты, палічу я смерць за ўдачу:
Не аддай звяругам цела, а ў магілу палажы».
Аўтандзіл сказаў: «Даволі! Ты ліхой аддаўся звадзе.
Хто не быў міджнурам юным, хто каханнем не гарэў?
Але хто з людзей смяротных у вар'яцкім гінуў чадзе,
Хто даваў наўмысне д'яблу весці свой смяротны рэй?
Калі з мудрасцю сябруеш — ведай, мудрасць так гаворыць:
Муж адважным быць павінен, не губляцца анідзе,
Цвёрдым стаць перад навалай, не схіляцца ў пакоры,
Калі ж часам з глузду з'едзе — быць тады ліхой бядзе.
Ты, мудрэц, не разумееш, мудрых ісцін запаветы.
Як сярод звяроў пустэльні сцішыш ты кахання пал?
Як, загінуўшы, пабачыш тую, хто твой вечны светач?
Для чаго здаровым лекі альбо мёртвым кветак пах?
Хто, скажы, не быў міджнурам, не палаў агнём жадання?
Не адчуў салодкай мукі, чэмер горкі цяжкіх страт?
