_***

1.11.2014. З сястрой Валяй і яе мужам Віцем ездзілі ў Валожын. Нарэшце маем усе дакументы на спадычну, што нам засталася ад бацькоў.

Ходзячы па Валожыне, сястра заўважыла, што на мяне некаторыя землякі глядзяць так, нібыта я ў нешта выпацканы. «Гэта ж нядаўна мяне некалькі разоў па тэлевізары паказвалі, відаць, пазнаюць.» — адказаў я і насунуў шапку на вочы.

У Пугачы прыехалі пасля абеду. На сажалках лёд. Хваляваўся за водаправод на кухні. Труба цэлая.

На яблынях ні лістоты, ні яблыкаў. Усё на зямлі. Сад, як забрукаваны яблыкамі.

Вясной купіў бензапілу. Ішоў дахаты з крамы, спынілася машына і нейкі нярускі так мяне разжалабіў расповедам, што яму на працы выдалі зарплату бензапіламі і цяпер ён не можа вярнуцца ў Расію, што я ўзяў і купіў рэч, якая мне асабліва і не патрэбна. Швагер Віця смяяўся з маёй дабраты, але месяц таму і сам папаўся на такога ж нярускага бедалагу і пашкадаваў яго, купіўшы сабе бензапілу. Сёння ў нашым садзе было шмат работы і, каб не новыя пілы, то паламаныя сукі мы б цэлы тыдзень пілавалі, а так справіліся за чатыры гадзіны.

Я з Віцем пілаваў, а Валя паліла на вогнішчы галлё. У шэсць гадзін сцямнела. Вогнішча мы не залівалі вадой. Яно было ў цемры, як невядомая галактыка, у якой мільёны зорак.

«Калі мама ўбачыць, што мы не затушылі агонь, будзе злавацца!» — я сказаў сястры і тут жа ў цемры з вуліцы пачуў незнаёмы жаночы голас: «Не пакідайце ж агонь. Затушыце.»

_***

3.11.2014. Трава на беразе ракі трымаецца за пясок, як мы за час, у якім жывём.

_***

4.11.2014. Мёртвае лісце перабягае дарогу і гіне пад коламі машын.

_***

4.11.2014. Не было б Бога, не было б нікога.

_***

4.11.2014. У выдавецтва некаторыя прыходзяць, як у сабес.

_***

5.11.2014. Нізкакаларыйныя творы.

_***

5.11.2014. Прыходзіла аўтарка. Ёй даўно за семдзесят. Гаворачы пра выданне кнігі, раптам перапынілася і сказала: «У вас на падаконні стаіць каштоўны вазон. За яго ў адной краіне можна вялікія грошы ўзяць!» «Чым ён каштоўны?» — пацікавіўся я. «Ён падвышае мужчынскую патэнцыю!» — «Дык што яго трэба есці?» — «Не! Ён расце і ў паветра вылучае сваю энергію. Такую ж сілу маюць фікусы. Пасля вайны Сталін даў загад, каб у кожнай хаце і кватэры былі фікусы. Мужчын тады было мала і тыя былі знямоглыя пасля вайны, таму фікусы дапамагалі паскорыць прырост насельніцтва». Пасля размовы я прайшоўся па рэдакцыйных кабінетах і амаль у кожным убачыў такі ж каштоўны вазон, як і ў мяне, а ў некаторых былі і фікусы.

***

7.11.2014. Чалавек дзесяць, з якімі размаўляў учора і сёння, віншавалі мяне са святам, не гаворачы з якім. Праўда, усе віншавальшчыкі былі старэйшымі за мяне...

***

7.11.2014. Чакаеш-чакаеш выхадных, а потым не ведаеш, чым заняцца ў гэтыя дні, і сядзіш у інтэрнэце, як кот на аўтобусным прыпынку...

_***

8.11.2014. Сёння сем гадоў, як зусім не ўжываю напояў з градусамі. За гэты час прачытаў дзясяткі выказванняў у карысць таго, што трэба пакрыху выпіваць і толькі некалькі, што зусім не піць — гэта вельмі добра. За гэтыя сем гадоў памерла шмат знаёмых, якія пілі, як у бочку, і ніводзін, хто кінуў піць...

_***

9.11.2014. Дзень скукожыўся, як на асфальце апалы ліст...

_***

10.11.2014. Прыязджаў краязнаўца Міхась Казлоўскі, каб паглядзець вёрстку і афармленне кнігі Язэпа Драздовіча, якую ён склаў. Выданне атрымоўваецца вельмі шыкоўнае, а галоўнае — у ім будзе прадстаўлены амаль увесь Драздовіч. З Міхасём паўспаміналі нашы зямляцкія сцежкі-дарожкі, па якіх апошнім часам неяк не выпадае пахадзіць. Цяпер Міхась працуе над томікам Вячаслава Міхасёнка (доўгі час жыў і працаваў настаўнікам у Дубравах), дзе будуць і вершы, і проза, і ўспаміны пра Караткевіча, і ліставанне. Рукапіс ужо мае назву «Зазімак» — так кнігу пры жыцці хацеў назваць Вячаслаў.

_***

10.11.2014. Першы раз за гадоў пятнаццаць быў у паліклініцы. Стаяў у чарзе, каб завесці асабістую картку, і чамусьці думаў, што стаю па пропуск на карабель, які вечарам вязе ў Амерыку ўцекачоў ад белай гвардыі.

_***

11.11.2014. Сёння ў Інстытуце журналістыкі прайшоў дзень практыканта, на якім выступіць былі запрошаны Навум Г альпяровіч, Наталля Карпенка і я. Выходзячы з актавай залы, адчуў сябе студэнтам, які прытварыўся выкладчыкам...

_***

13.11.2014. Ідучы ў бібліятэку імя Янкі Купалы на прэзентацыю сваіх кніг «Тутэйшая туга» і «Першы папяровы снег», меркаваў, што сабярэцца чалавек 20, ну максімум 30, як звычайна бывае на падобных імпрэзах у бібліятэках. І якраз сёння дома я забыўся мабільны і, каго хацеў з ранку асабіста запрасіць, каб прыйшоў, таго і не запрасіў. І тут на табе, ці то бібліятэчная абвестка каля гардэроба, ці то маё запрашэнне ў «Фэйсбуку», ці нешта іншае паўплывала на людзей, бо на прэзентацыю маіх кніг, якія выйшлі ў выдавецтве «Чатыры чвэрці», прыйшло каля сотні (а мо і больш) чалавек. Мне і песні спявалі, і вершы чыталі, і казалі, што я такі-сякі вялікі, а я слухаў і ўсміхаўся. Едучы дадому, падумаў: «А можа, мне ўсё гэта прыснілася?..»

_***

13.11.2014. За апошнія тры тыдні да мяне прыходзіла некалькі празаікаў, якія заявілі: «Я вам прынёс «Вайну і мір»! Друкуйце!» Гаворачы з імі пра «Вайну і мір», я даведваўся, што мае новыя знаёмыя да канца не дачыталі твор Талстога, бо «яго без прымусу, што быў у школе, немагчыма чытаць»...

***

14.11.2014. Ужо даўно рукапісы не змяшчаюцца на выдавецкія паліцы, і я новыя кладу на верх шафы. Сёння зірнуў на пажаўцелыя папкі і чамусьці ўспомніў бацьку, і ўва мне прагучала бацькава: «Гэтых дроў хопіць на некалькі гадоў!»

***

15.11.2014. У скверы размінуўся з бамжом, які спяваў: «Мой адрес не дом и не улица, мой адрес Советский Саюз...»

_***

15.11.2014. За сценкай забрынкала піяніна, і я чамусьці ўспомніў сваё кватараванне ў цёткі Галі на вуліцы Мендзялеева. Мне было пятнаццаць гадоў. Я вучыўся ў Мінскім архітэктурна-будаўнічым тэхнікуме. Кожны вечар над намі па гадзіне, а то і болей нехта брынкаў на піяніна. Мае сваякі слухаць музыку перад сном не любілі, і я, ведаючы гэта, вырашыў падпільнаваць музыканта і адвучыць яго іграць па вечарах. Праз некалькі дзён я высветліў, што на піяніна брынкае даўганосы хлапчук, на пяць гадоў маладзейшы за мяне. І вось аднойчы я падпільнаваў яго ў пад’ездзе і, узяўшыся за штрыфлі пінжака, запытаўся: «Хто ты такі, што кожны вечар не даеш людзям спакойна легчы спаць?» «Я Дзіма...» — прашаптаў даўганосы. «Я зараз цябе паб’ю, калі ты не паклянешся, што болей не будзеш іграць па вечарах!» — грозна заявіў я. «Добра. Але мне трэба іграць, бо я здымаюся ў фільме пра Бураціну», — сказаў Дзіма. Казка пра Бураціну была адной з маіх любімых, і яшчэ некалькі гадоў таму я з сёстрамі ў вёсцы ставіў спектакль па гэтым творы. Хлапчук быў вельмі падобны на Бураціну, і мне раптам расхацелася яго біць, бо, б’ючы яго, я б пабіў свайго літаратурнага любімца, а любімых жа не б’юць. І ўжо недзе праз паўгода ў кінатэатры я глядзеў фільм «Золотой ключик, или Приключения Буратино», дзе ў галоўнай ролі быў Дзмітрый Іосіфаў, які жыў нада мной і якога я хацеў адвучыць іграць на піяніна.

_***

17.11.2014. Некалькі тыдняў таму адной паэтцы я сказаў, што над яе рукапісам яшчэ трэба добра папрацаваць, каб атрымалася кніга вартая выдання. У пятніцу паэтка патэлефанавала і адразу заявіла: «Я ўсю ноч плакала пасля размовы з вамі!» Падобнае ад паэтак чую не ўпершыню. Некаторыя старыя творцы, якія ў свой час нешта паспелі выбіць у выдавецтвах, палохаюць тым, што яны памруць і будуць мёртвымі прыходзіць да мяне і пытацца: «Чаму не выдаў кніжку?» Такіх, дзякуй богу, нямнога, але яны ёсць. І шкада іх, і дапамагчы ім цяпер амаль немагчыма, і самае галоўнае — яны не разумеюць, што, калі іх гадамі нідзе не друкуюць, то і выдавецтва не выдасць кнігу. Чацвёрты дзень думаючы пра слёзы паэткі, захацелася дажыць да таго часу, калі знойдзецца чалавек, які пасля размовы (не толькі са мной!) пра яго слабенькія творы, патэлефануе і скажа : «Я ўсю ноч не спаў і вырашыў, што болей пісаць не буду, а калі буду, то не буду хадзіць па рэдакцыях і не буду займацца скаргамі!»