Паляк лямантаваў ля сцяны і качаўся па падлозе. Яго скруцілі. Вы- звалілі Казіміра.
- У, морда, - паціраючы знямелыя ад сталёвага бранзалета запясці, пагражаў свайму крыўдзіцелю нядаўні палонны. - Казаў жа табе, тупагаловы, што твая грубасць проста так не пройдзе. Лепш бы ты яго, Слава, застрэліў, закапалі б - і справе канец. А цяпер вязі да ўладаў, адказвай, што ды як. Сюды давядзецца дурняў цягнуць. Бацька яшчэ ў зямлі не астыў, а я ўжо радавую схованку спаліў. Казіка, заразу, заб’ю! Вунь і зброю раздаў, і вас сюды прывёў. Ты дзе там, паскуднік, ашываешся? Вось толькі сунься сюды! А гэта хто з табой? - толькі цяпер заўважыўшы незнаёмца, які акуратна складваў у скрыні раскіданыя паперы, спытаў швагер.
- Сябар мой і пакупнік тваіх чарцяжоў. Дырэктар Нясвіжскага музея Равіч.
- А, ну гэты хоць навуковец, раскажа, што ды як. Толькі грошы ў яго ёсць? - і раптам нібы нешта яго прасвятліла. - Стой! А дзеці, жонка дзе мае!? Гэты мяне сюды прымусіў ехаць, а там ксёндз застаўся, можа, і не адзін, я не ведаю.
- Бацька, усе цэлыя, яны да нашага старога току паехалі.
- Ну тады добра, - з палёгкай уздыхнуў Казімір і ўжо не так грозна дадаў: - А цябе, падшыванец, яшчэ лупка чакае. Бяры наш квадрацыкл, там ён валяецца ўнізе, і гані па мамку ды ўсіх, каб, пакуль мы вернемся, стол накрылі.
- Добра, - адказаў з неахвотай Казімір малодшы, і неўзабаве неўздалёк залапатаў матацыклетны рухавік.
Рана ў ліхвяра аказалася несур’ёзная, косці цэлымі, толькі куля вырвала кавалак мяса з перадплечча. Пакуль Скарга накладаў жгут з абрыўка падабранай на падлозе вяроўкі, Казімір прыцягнуў аднекуль з далёкага кута вялікую, колеру хакі сумку з чырвоным крыжам збоку і фашысцкім арлом наверсе.
- Не можа быць! - ледзь не вырваўшы з рук сумку, усклікнуў Міхаіл.
- Ды яна ж новая! - расшпіліў і, падаючы герметычную ўпакоўку бінта, захапляўся, як хлапчук. - Я такія толькі на малюнках бачыў. Каштоўны, дарэчы, экспанат.
- Я вам яго падару для музея, у мяне яшчэ такая ёсць. Я, праўда, унутр да сёння і не заглядваў. - лагодна вымавіў гаспадар.
Перавязаўшы затрыманага, яго абшукалі, забралі дакументы і пасадзілі на крэсла з высокай спінкай каля стала.
- Я лейтэнант Камітэта дзяржаўнай бяспекі Скарга. Растлумачце мэту вашага знаходжання на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь.
- Я ніц не розумем, - моршчачыся ад болю, адказаў паляк.
- Ах ты, курва, не розуме ён! А ну, лейтэнант, адыдзі! - Скарга не паспеў нават зрэагаваць, як Казімір засвяціў сваім кулачышчам у вуха палонніку, той разам з крэслам грукнуўся на падлогу. - Ён жа, сука, мяне спадцішка ўдарыў, а потым пад пісталетам вадзіў, на жонку маю крычаў. Ох, пашанцавала табе, што ляжыш, а ў нас ляжачага не б’юць! Ды нічога, я цябе зараз падыму.
- Казімір, перастань, яго трэба дапытаць і даставіць у нашае мясцовае аддзяленне.
- Я яго зараз проста ў прыёмную самога апостала Пятра дастаўлю! - падымаючы дрыжачага ад страху чалавека, роў хутаранін. - Хоць. давай, рабі сваю справу, ты ўлада, хоць і радня.
Паляк больш не аднекваўся, а распавёў, што ў яго ў Англіі ў адной вёсачцы жыве далёкі сваяк, ён туды паехаў адразу пасля вайны, пра яго ўсе ўжо даўно забыліся.
- І вось, калі пасля чарговай адсідкі я выйшаў з турмы, дома мяне чакаў ліст ад таго родзіча і чэк на тысячу фунтаў, каб мог да яго даехаць. Туманным быў ліст, калі б не гэтая блытаніна, можа быць, нікуды і не паехаў бы. А так стала цікава, ды і за Ла-Маншам я яшчэ ніколі не быў, вось і паехаў. Знайшоў дзеда, і стары мне распавёў пра гэтыя скрыні, казаў, што ў іх шмат каштоўнага. Усе, хто пра гэты схрон ведалі, памерлі ўжо, ён адзін застаўся. Толькі пароль забыўся, там нешта пра каня трэба было сказаць. Вось і ўсё, - скончыў ён свой расповед. - А тут некія старыя паперы. На якога д’ябла яны мне здаліся! Паслухайце, ну дурнаваты я, адпусціце вы мяне. Нічога мне з гэтага дабра і не трэба, пакіньце ўсё сабе, а я да Брэста даеду, а далей пешшу дадому. Я ж касцельны паломнік, там у мяне. - ён паказаў на гаманец з дакументамі, - і паперка адпаведная ёсць.
- А ксяндза таго адкуль ведаеш? - спытаў Казімір ужо без злосці.
- Дык жа мне ён нейкі сваяк... Ён будзе маўчаць. Ён як убачыў забітага сабаку, дык ледзь не самлеў. За сабаку, мусіць, я заплачу, - пакасіўся на Казіміра, - ці ў ксяндза шчанюка вазьмеце, ён добрых сабак выводзіць.
- Ну вось, а вы кажаце: каштоўнасцяў няма, - адазваўся каля сцяны Равіч. - Няшмат, але ёсць. - Ён падышоў і кінуў на стол чатыры пачкі даляраў. - Пяцідзясяткі, сорак трэцяга года. Там яшчэ цюк рэйхсмарак і такі ж скрутак сталінскіх чырвонцаў, але апошнія ўяўляюць цікавасць толькі для музеяў і вузкага кола калекцыянераў.
- Зялёныя, - глытаючы сліну, ажывіўся паляк, якога па дакументах звалі Станіслаў Чарык. - Гэтыя грошы заўсёды ў цане, калі б іх не надрукавалі. У амерыканскім банку памяняюць адзін да аднаго, а можа, і прыплацяць за старадаўнасць.
- Вось ты іх і будзеш мяняць, думаю, пятнаццаццю тысячамі і абы- дзешся, - падсоўваючы да няўдалага шукальніка чужых скарбаў пакункі, катэгарычна прамовіў Казімір. - Давайце адпускайце яго - і хай сабе коціцца ў сваю Польшчу. Толькі трэба завесці яго ў Баранавічы на станцыю. Там, здаецца, гадзіны ў тры цягнік ідзе да Варшавы.
- Казімір, я гэтага дапусціць не магу. Гэты крымінальнік са злым намерам пракраўся на нашу тэрыторыю, пагражаў тваёй сям’і, нанёс табе сур’ёзныя траўмы, пасягаў на каштоўнасці, якія належаць нашай дзяржаве, ды і калі адпусціць яго - невядома, чаго ён яшчэ наробіць.
- Не, не, пан, я зараз да Польшчы. Мне таго, - ён матнуў галавой на грошы, якія ляжалі на стале, - надоўга хопіць. Там, у валізках, ёсць картка фотографічна, я там іх отклал збоку, там мой свояк млад, ён слёзна прасіў даць яму ту картку і ордэн Арла Мілітары з паперамі на его імя. Там вшыстко ест. Я панам Богам клянуся, што з’еду да Польшчы і дале да Англіі.
- Вячак, давай паверым хлопцу, хай дахаты вяртаецца. Давай вылезем з гэтай каморы на свет божы.
Звонку панавала ноч. Месяц яшчэ не ўзышоў, але месца яго нараджэння ўжо набрыняла срэбным таямнічым святлом. Слязлівыя кропелькі высокіх летніх зорак міргалі ў недаступнай, бяздоннай вышыні. Сотні пахаў нагрэтых за дзень траў, дрэў, кветак ды імхоў шчодра аддавалі сябе начной прахалодзе.
- Хвала Езусу, усё абышлося, - перахрысціўся Казімір. Я цябе, вядома, разумею, у цябе служба, але служба і жыццё - гэта не заўсёды адно і тое ж. Ну адвязеш ты гэтага небараку да свайго “пільнага вока” - і што далей? Ні я, ні жонка мая нічога пісаць не будзем. А дабро гэтае чужыя людзі прыедуць і забяруць сабе і начальству на падарункі. Можа, і мяне зацягаюць, а можа і ў турму пасадзяць. Ты галавой падумай. Ты што - Паўлік Марозаў, каб сваіх у засценак саджаць?
- Усё правільна кажа твой сваяк, - зашаптаў знізу Міхаіл, прымусіўшы іх здрыгануцца, - падымеш шум - і ўсё. Бяды не абяромся. Напэўна, ты са сваёй канторай яшчэ як радавы грамадзянін не сутыкаўся? Сілавікі толькі ў кіно ветлівыя, разумныя і бескарыслівыя. У рэчаіснасці ўсё больш пошла. Не трэба, Слава, падымаць шум, не патрэбна. Ды і сам ты гэта разумеет.
Скарга разумеў і сяброў, і іх аргументы, але ўбітае ў яго маладыя мазгі паняцце абавязку перад дзяржавай і перад канторай не давала магчымасці проста так зганьбіць гонар афіцэра. Трэба было шукаць нейкі кампраміс, але кампраміс паміж абавязкам службы і чалавечым жыццём, як казаў Ягор Кузьміч, непазбежна вёў да здрады. Тут ужо ці - ці. Вячаслаў на імгненне ўявіў вочы Стэфаніі, калі на запясцях яе брата клацнуць кайданкі. А Казімір можа і насамрэч загрымець, чаго-чаго, а артыкулаў у нашым крымінальным кодэксе па-ранейшаму хоць адбаўляй. Пры чым тут ці - ці! Вайна, ці што? Доўг таксама чалавечным павінен быць, ды і навошта такі доўг, калі ён разбурае жыццё простых людзей? Яму раптам прыгадаліся словы дзеда, калі той даведаўся пра рашэнне ўнука паступаць у школу КДБ: “Глядзі, не дай ім сябе перакаваць, а галоўнае - не дай знявечыць душу”. Вось і рвіся цяпер...
