шығармаған жөн.
4 – ереже. Жанұяңның мүшелерін сыйлай, аялай біл! Үлкенін аяп,
кішісіне қамқоршы бол!
5 – ереже. Ойыңдағы мүддеңді ішке сақтан шірітпе, наразы пікіріңді
айтпай асқындырма.
6 – ереже. Үлкеніңе, қартыңа қайрылысып тұр. Мүмкіндігінше
олардың алдына келіп, жағдайын біл. Олар келгенше сағынады сені,
сарғайтпа, қамықтырма ата – анаңды!
7 – ереже. Дүниеден өткен бауырларыңның қабіріне барып, Алладан
оның рухына жақсылық тілей біл!
Қорытындылау. Жұбайлық, жанұялық борыш – адамдардың нағыз
адамгершілік құндылығы. Махаббат та, борыш та, қызғану да бар.
Соны ақылға жеңдіруді айту.
Тапсырма. Келесі кездесуге мына сұрақтарға жауап беруге әзірлен:
1.Апта сайын «Жанұялық кеңес» дегенді жасау дұрыс па?
Сіз оны оны жасайсыз ба?
2. Сіздің ата - анаңыз мына анықтамалардың қайсысына жатады
және неге?
а) Асқар тау – ақыл дария, айдын көл, өмірдің қайнар көзі, ақырында
- өзім
ә) овчарка, сүйретпе, өлімтік, тосқауыл – кедергі, гаршок, ақырында
– бөтен.
3. Келесі кездесуде класс жетекшіңе және ұяң мектебіне жанұялық
бейнең – суреттеріңді ала кел. Қоңырау соғылып, енді бүкіл
жиналған халық мектептің үлкен залына жиналды. Көрісу
құшақтасып сүйісу болып жатты.
Кездесу кешін мектептің директоры Бәкіров Асанбек ашып, осы 20
жыл ішінде дүниеден өткен ұзтасдар мен шәкірттердің есімдерін
атап, бір минут тыныштықпен құрмет көрсетілді. Кіріспе сөз сөйлеп
болған соң, 10а класының жетекшісі маған сөз берді.
Руда ішінен жалтыраған алтын бүкіл халыққа арасынан өзіңе
танымал шәкіртің емес пе?! Сол алтындарым, сәлеметсіңдер ме?!
Қазір мен өзімді үлкен толқу үстінде сезініп тұрғандаймын:"Қорыққан
мен қуанған бірдей" дейді. Дегенмен, қорқуда үрей басым болса,
қуануда тербеніс басым болатындай, қазір мен тербеніс үстінде
сияқтымын. Бұдан 20 жыл бұрын алтын ұясынан ұшқан ұл-
қыздарымды, олардың жарларын көріп тұрмын.
98
Көз-адамның ең бір сұлу мүшесі. Оған мейірімділік те, ұялу сезімі де,
сағыныш та орналасқандай. Бәріңнің де жаудырап, бізге,
ұстаздарыңа, қарап тұрған қара көздеріңнен айналайын!
Біріңді қалдырмай түп-түгел беттеріңнен сүйер де едім,- оған
уақытты алдырмайын, екінші кегендеріңде немерелерімізді ертіп
келіп, аталарыңның қолын алдырып, беттерінен сүйгізер деп,
сендердің аттарыңнан сенім білдіруге рұқсат етіңдер! "Ештен де кеш
жақсы" дейді халық даналығы. Рахмет, уақыттарыңды бөліп, алыс
жолдан әбіржіп, шаршадым демей, ұшқан ұяларың, алтын
бесіктерің-мектептеріңнің есігін ашып, ұстаздарыңа дидарласуға
келгендеріңе!
Ұстаздар коллективінің атынан жұбайласқандарың, папа, мама
болғандарың құтты болсын! Дегенмен, сендер біздің ұл-
қыздарымызсыңдар, бізге әлі кішісіңдер, сәбисіңдер. Сәби болған
қандай жақсы! "Сәби болғым келеді"өлеңі неге айтылған десейші!
Жұмысқа машина үстінде кетіп бара жатқанда, естеріңде ме, "Есейіп
кетсем де, мен саған сәбимін" дейтін дауыстарың, үндерің күні бүгін
де менің құлағымда ызыңдап тұр ғой.
"Құс қанатымен ұшып, құйрығымен қонады" дейді халық
даналығында. Сендер біздің қонатымызсыңдар, ұша беріңдер!
Қанаттарың талмасын! Естеріңде ме, М. Горькийдің "Альбатросын"
өткенде қанаты талмайтын Альбатрос дейтін құс болады дегенді.
Міне, сендер қанаттарың талмай, 20 жыл бойы самғап ұшып, ұшқан
ұя мектептеріңе азғана тыпыстауға келіп отырғандарың, 10 жыл
бойы бір мектепте оқыған жолдастарыңмен кездесуге келгендерің,
қуаныштарың қутты болсын! Ақын әкелерің Тұрмағанбет Ізтілеуов:
"Ұл мен қыздың қызығы-
Тілі анық шыққанша;
Мергендіктің қызығы-
Көздеген аңын жыққанша,-
Жүйрік аттың қызығы-
Шомылып терге лыққанша;
Тәтті тамақ қызығы-
Қарныңа барып баққанша.
Татулықтың қызығы-
Кеудеңнен жаның шыққанша;
Әртүрлі үгіт айтамын
Өтіп кеткен Лұқпанша",-демей ме?
Сол жолдастарыңмен тәтті татулықтарың мәңгі бәқи үзілмесін
татулық кездесулерің құтты, қуанышты болсын! “Жол бермейтін қарт,
өсіп өркендемейтін жас болмайды” дегендей жолдарың ашық,
кедергісіз болсын! “Алдағы жолаушы – арттағының көпірі” – дейді
осетин мақалында. Біз сол сендерге көпір бола алсақ, қуаныштымыз.
“Ақыл жас талғамайды, бас талғайды” дейді орыс мақалында. Мұны
да есте сақтаңдар. Ақыл – арқан, ой - өріс, адам – қазық. Адам –
99
жаратылыста ең ұлық зат. Бәрі де адам үшін, адамгершілік үшін.
Адамгершіліктеріңе кір жуытпаңдар, таза ұстаңдар!
Соңғы айтарым ата – ананы қадірлей біліндер! Ана тілдеріңде
таза сөйлеңдер, шұбарлатпаңдар! Ана тілін білмеу, шұбарлата
сөйлеу – мәдениетсіздіктің белгісі. Балаларың, біздің немерелеріміз,
ана тілінде сөйлей білетін болсын!
Кездесу соңынан концерт берілдлі. Ұшқан ұя мектебіне әкелген сый
– сияпаттарын табыс етті. Ұстаздарына сыйларын берді. Мектеп
асханасында ұйымдастырылған тағамдар ішілді. Шығып сөйлеу
барысында, кеш соңынан естелік үшін суретке түсу болды.
10а класс оқушылары:
1. Асқарова Шарапат
2. Ыбыраева Ізімкүл
3. Елқондиева Әмина
4. Ысқақова Бибажар
5. Тұрсынбаева Бибіхан
6. Ысмайлова Алуа
7. Берденова Ұрқия
8. Ибаділдаев Мейірбек
9. Тұрсынова Балтагүл
10.
Молдабаева Рсалды
11.
Оразов Ұзақ
12.
Төлегенова Ұмсынай
13.
Құдайбергенов Кенжебек
14.
Уашова Нағима
15.
Ахметов Балғабай
16.
Әнуарбекова Мақсат
17.
Бершімбаева Бәһар
18.
Дүйсенбаев Бердияр
19.
Ибатаева Нағима
20.
Нұрмағанбетов Құрмаш
21.
Мәкенова Құралай
22.
Дүйсенбекова Халифа
23.
Пірназарова Патыма
24.
Есіркенова Бибіхан
Өмір көрсеткіші
Мен өмірімнің бір кезеңін (18 – 40 жас аралығы) өз
омырауыма жазып (іліп)қойғандаймын ба деп қалдым.
Шындығынды да, дәл солай екен –ай! Ер басына күн туғанда
майдан шебінен табылдам, жүрдім жаумен жағаласып. Оны
көрсетіп тұрған – “Ұлы Отан соғысы”ордені болса, қан майданда
істеген,көрсеткен еңбек пе, не ерлік пе, қалай айтайын, оның
белгісі – “Қызылжұлдыз” ордені ме деймін. Өзіме өзім ой үстінде
жатып, дүниеге келдің, не бітірдің деген сұрақ ойыма түскенде.
100
Ал, “Отызыңда орда бұзбасаң, қырқыңда қыр аса алмайсыңға”
ше? Оған жауап Каз ГУ – дің значегі ме деймін. Ойлаймын, солай
да еді. Сол жылы (1963ж.) 6 баланы асыраймын, үй де салдым,
КазГУ – ді де бітірдім. Шаршағандығым сонша – кітаптың бір бетін
екі бөліп оқимын, көзім қарауытады, басым айналады. Солай
бола тұра менде (сырттан оқысам да) үштік баға деген болмады.
Программада көрсетілгендерді түгел оқыдым, конспектіледім.
Филология ғылымдарының кондидаты Орынбасар Төлегенов III
курста жүргенімде – ақ өзінің докторлық диссертациясын маған
диплом жұмысы етіп ұсыныпты –ау! Оны да кейін білдім. Қазақ
тілі грамматикасынан қорқа бермейтін болған соң, алмадым; ол
кісіге ешнәрсе де айтқаным жоқ. Диплом қорғау кезінде ғана ол
кісі байқады. Мен әдебиеттен қорғадым, үйткені мұның
бұралаңдары шатастырар дедім. Тақырып тандағаным жоқ,
жетекші таңдадым. Сүйтіп жүріп, қазақ әдебиеті емес, татар
әдебиетінің классигінен бір – ақ шыққанымды тақырыпты
алғаннан кейін білдім. Ал енді ізденуге сонда бастым. Менен
Ғылым Академиясының кітапханасы қалмады. Бұл тақырыпқа осы
күнгі академик, ғылым докторы болған Рымғали Нұрғалиев
дайындалып жүр екен ( Ғ. Ибрагимов, “қазақ қызы” романы). Бірақ
тақырыпты мен бұрын алып қойыппын. Ол өзі зерттегендерінен
маған ешнәрсе бермеді. Қазан университетіне барып, Ғ.
