pan łubin, koniczynę...

- Wsi nie widzę - wtrącił Wokulski.

- Bo to dworskie grunta, a pan zna przysłowie: Na dworskim polu dużo stert, na

chłopskim dużo ludzi.

- Słyszałem -rzekł nagle Wokulski - że u prezesowej zbiera się dużo gości.

367

- Ach, panie! - zawołał baron - kiedy trafi się dobra niedziela, to jakbyś pan był

na balu w cesursie: zjeżdża się po kilkadziesiąt osób. A nawet dziś powinni

byśmy znaleźć grono stałych gości. No, przede wszystkim bawi tam moja

narzeczona. Dalej - jest pani Wąsowska, milutka wdóweczka, lat trzydzieści,

ogromny majątek. Zdaje mi się, że krąży około niej Starski. Zna pan

Starskiego?... Niemiła figura: arogant, panie, impertynent... Dziwię się,

doprawdy, że kobieta z takim rozumem i gustem jak pani Wąsowska może

znajdować przyjemność w towarzystwie podobnego lekkoducha.

-Któż więcej? - pytał Wokulski.

- Jest jeszcze Fela Janocka, stryjeczna siostra mojej pani; bardzo miłe dziecko,

ma z osiemnaście lat. No, jest Ochocki...

- Jest?... Cóż on tam robi?

- Kiedym wyjeżdżał, po całych dniach łowił ryby. Ale ponieważ gust zmienia

mu się często, więc nie jestem pewny, czy nie zobaczę go teraz jako myśliwca...

Ale cóż to za szlachetny młody człowiek, co za wiedza!... No i zasługi już ma;

zrobił kilka wynalazków.

- Tak, to niepospolity człowiek - rzekł Wokulski. - Któż jeszcze bawi u

prezesowej?...

- Stale to już nikt, ale bardzo często przyjeżdżają na kilka dni, czasem na

tydzień, pan Łęcki z córką. Dystyngowana osoba - mówił dalej baron - pełna

rzadkich przymiotów. Pan wreszcie ich zna? Szczęśliwy ten, komu odda serce i

rękę! Co to, panie, za wdzięk, co za rozum; doprawdy, czcić ją można jak istną

boginię... Nie znajduje pan?

Wokulski oglądał się po okolicy nie mogąc zdobyć się na odpowiedź.

Szczęściem, wybiegł w tej chwili posługacz stacyjny donosząc baronowi, że

zajechał powóz.

- Wybornie! - zawołał baron i dał mu parę złotych. - Odnieś, kochanku, nasze

rzeczy, a my, panie, jedźmy... Za dwie godziny pozna pan moją narzeczoną.

ROZDZIAŁ SZÓSTY:

CZŁOWIEK SZCZĘŚLIWY W MIŁOŚCI

Wróciwszy z Paryża do Warszawy, Wokulski zastał drugi list prezesowej.

Staruszka nalegała, ażeby natychmiast przyjeżdżał i zabawił u niej parę tygodni.

„Nie myśl, panie Stanisławie - kończyła - że zapraszam cię z powodu twoich

świeżych awansów, dla pochwalenia się znajomością z tobą. Tak czasem bywa,

ale nie u mnie. Chcę tylko, ażebyś odpoczął po swych ciężkich trudach, a może i

rozerwał się w moim domu, gdzie oprócz gospodyni, starej nudziarki, znajdziesz

jeszcze towarzystwo młodych i ładnych kobiet.”

Dużo mnie obchodzą młode i ładne kobiety! - mruknął Wokulski. W następnej

zaś chwili przyszło mu na myśl: o jakich to awansach pisze prezesowa? Czyby

368

już nawet na prowincji wiedziano o jego zarobku, choć sam nikomu o tym nie

wspomniał?

Słowa prezesowej przestały go jednak dziwić, gdy naprędce rozejrzał się w

interesach. Od dnia wyjazdu do Paryża obroty jego handlu znowu wzrosły i

wzrastały z tygodnia na tydzień. W stosunki z nim weszło kilkudziesięciu

nowych kupców, a cofnął się ledwie jeden, dawny, napisawszy przy tym ostry

list, że ponieważ on nie ma arsenału, tylko zwyczajny sklep bławatny, więc nie

widzi interesu nadal utrzymywać stosunków z firmą JW-go Wokulskiego, z

którym na Nowy Rok ureguluje wszelkie rachunki. Ruch towarów był tak

wielki, że pan Ignacy na własną odpowiedzialność wynajął nowy skład, zgodził

ósmego subiekta i dwu ekspedytorów. Kiedy Wokulski skończył przeglądać

księgi (na usilną prośbę Rzeckiego wziął się do nich w parę godzin po powrocie

z banhofu),pan Ignacy otworzył kasę ogniotrwałą i z uroczystą miną wydobył

stamtąd list Suzina.

- Cóż to za ceremoniał? - spytał ze śmiechem Wokulski.

- Korespondencje od Suzina muszą być szczególnie pilnowane - odparł Rzecki z

naciskiem. Wokulski wzruszył ramionami i przeczytał list. Suzin proponował

mu na zimowe miesiące nowy interes, prawie tej samej doniosłości co paryski.

- Cóż ty na to? - zapytał pana Ignacego objaśniwszy, o co chodzi.

- Mój Stachu - odparł subiekt spuszczając oczy - tak ci ufam, że gdybyś nawet

spalił miasto, jeszcze byłbym pewny, że zrobiłeś to w szlachetnym celu.

- Jesteś nieuleczony marzyciel, mój stary! - westchnął Wokulski i przerwał

rozmowę. Nie miał wątpliwości, że Ignacy znowu posądza go o jakieś

polityczne knowania.

Nie sam Rzecki myślał w taki sposób. Wstąpiwszy do swego mieszkania

Wokulski znalazł całą pakę biletów wizytowych i listów. Przez czas

nieobecności odwiedziło go około setki ludzi wpływowych, utytułowanych i

majętnych, z których co najmniej połowy dotychczas nie znał... Jeszcze większą

osobliwość stanowiły listy. Były to prośby bądź o wsparcie, bądź o protekcję do

rozmaitych władz cywilnych i wojskowych lub też anonimy po największej

części wymyślające mu... Jeden nazywał go zdrajcą, inny fagasem, który tak

wprawił się do służby u Hopfera, że dziś dobrowolnie wdziewa na siebie liberię

arystokracji, a nawet więcej niż arystokracji. Inny anonim zarzucał mu opiekę

nad kobietą złego życia, inny donosił, że pani Stawska jest kokietką i

awanturnicą, a Rzecki oszustem, który w nowo nabytym domu wykrada mu

komorne i dzieli się z rządcą, niejakim Wirskim.

„Muszą zdrowe plotki krążyć o mnie...” - pomyślał patrząc na stertę papierów.

Na ulicy także, o ile miał czas zwracać uwagę, spostrzegł, że jest przedmiotem

ogólnego zainteresowania. Mnóstwo osób kłaniało mu się; czasem zupełnie

obcy wskazywali na niego, gdy przechodził; byli jednakże i tacy, którzy z

widoczną niechęcią odwracali od niego głowę. Między nimi zauważył dwu

znajomych, jeszcze z Irkucka, co go dotknęło w przykry sposób.

„Cóż ci znowu - szepnął - dostali bzika?...”

369

Na drugi dzień swego pobytu w Warszawie odpisał Suzinowi, że propozycje

przyjmuje i że w połowie października będzie w Moskwie. Późnym zaś

wieczorem wyjechał do prezesowej, której majątek leżało kilka mil od niedawno

wybudowanej kolei.

Na dworcu spostrzegł, że i tu jego osoba robi wrażenie. Sam zawiadowca

przedstawił się i kazał mu dać oddzielny przedział; nadkonduktor zaś prowadząc

go do wagonu rzekł, że to on właśnie miał zamiar ofiarować mu wygodne

miejsce, gdzie by można spać, pracować albo rozmawiać bez przeszkód.

Po długim staniu pociąg z wolna ruszył. Była już noc duża, bezksiężycowa i

bezobłoczna, a na niebie więcej gwiazd niż zwykle. Wokulski otworzył okno i

przypatrywał się konstelacjom. Przyszły mu na myśl syberyjskie noce, gdzie

niebo bywa niekiedy prawie czarne, zasiane gwiazdami jak śnieżycą, gdzie Mała

Niedźwiedzica krąży prawie nad głową, a Herkules, kwadrat Pegaza, Bliźnięta

świecą niżej niż u nas nad horyzontem.

„Czy dziś umiałbym astronomię, ja, subiekt Hopfera, gdybym tam nie był? -

pomyślał z goryczą. - A słyszałbym co o odkryciach Geista, gdyby mnie Suzin

gwałtem nie zaciągnął do Paryża?”

I oczyma duszy widział szerokie i niezwykłe życie swoje, jakby rozpięte między

dalekim Wschodem i dalekim Zachodem. „Wszystko, co umiem, wszystko, co

mam, wszystko, co zrobić jeszcze mogę; nie pochodzi stąd. Tu znajdowałem

tylko upokorzenie, zawiść albo wątpliwej wartości poklask, gdy mi się wiodło;

lecz gdyby mi się nie powiodło, zdeptałyby mnie te same nogi, które dziś się

kłaniają...”

„Wyjadę stąd - szeptał - wyjadę!... Chyba że ona mnie zatrzyma...Bo co mi da

nawet ten majątek, jeżeli nie mogę go zużytkować w taki sposób, jaki mnie