– Ja w kompanii, ale podobnież trochę sobie podkurzyli; a już to Panu Szanownemu wiadomo, że nikt tutaj znajomości nie wybiera; nieraz i lepiej byłoby, żeby się Znajomi w Nieznajomych przemienili.

A tam hałasują. Ale powiada:

– Rozumiem przymusowi Pana położenie i, jeśli wola, proszę z nami spokojniejszej zażyć zabawy. Dalej tedy rozmawiamy. Człowiek ten nadzwyczajnie zacnym, przyzwoitym był, rysów suchych, regularnych, silnie szpakowaty, oko jasne, siwe i bardzo krzaczaste, twarz sucha, ale omszała, głos także omszały, ręka sucha a również omszała, nos orli, ale krzaczasty i bardzo omszały i takoż uszy, kępkami włosów siwych, starych zarośnięte. Syn z bliska dość zręcznym, składnym mnie się wydal, a tak jemu ręka, noga, tak zęby, czupryna, że szelma, szelma, o, szelma Gonzalo! A tam krzyczą, pokrzykują! Dopiroż Stary do mnie, że Syna Jedynego do wojska wyprawia, a jeśli on do Kraju się nie przedostanie, to w Anglii lub we Francji się zaciągnie, żeby choć z tej strony wrogów szarpał. Owóż, mówi, my do Parku tego zaszliśmy, żeby mój lgnąc przed odjazdem trochę się rozerwał i jemu Ludowe Zabawy pokazać pragnę. Mówi, a tam piją. Co więc w tym człowieku uwagę zwracało, to nadzwyczajna jakaś w mowie i w całym zachowaniu się roztropność, a już tak roztropnym, tak to ostrożnym był w każdem słowie i uczynku swoim, że jak Astronom jaki wciąż tam w sobie bada, nasłuchuje. Nadzwyczaj tyż grzeczny.

Wobec takiej Grzeczności, a we wszystkim Roztropności, Honorowości jakiejś, wobec widomej nadzwyczajnej czystości, prawości wszystkich spraw, zamysłów, mnie coraz większy wstyd za Kompanów moich i sprawy a sprawinki moje. Ale, nie chcąc się jemu z tych kłopotów moich wyznawać, to tylko mówię:

– Najlepiej ja życzę zacnej W. Pana intencji, a niech i z Synem jego za pomyślność zamiarów zacnych, szlachetnych wypiję. Toś my się stuknęli. Ale, gdy ja z Synem się stuknąłem, tam Gonzalo do mnie przepił – i takoż Baron, Pyckal, Ciumkała do mnie przepili. – Hoc, hoc, hoc, pijmy, używajmy! Musiałem tedy do nich przepić; oni do mnie. Dopiroż Stary:

– A to, widzę, piją.

– Owszem, piją.

– Do pana tyż przepijają.

– Przepijają bo po znajomości.

Zamyślił się, zaalterował… aż wreszcie mówi, troszki ciszej:

– Oj, chyba nie pora na zabawy takie… nie pora…

Mnie wstyd! Dopiroż, nachyliwszy się, jemu do ucha w te słowa po cichu ozwałem się:

– Na rany Chrystusa, odejdź pan lepiej stąd razem z synem swoim i po przyjaźni ja tobie to mówię, a bo Piją, ale nie do mnie! Naburmuszył się Stary:

– A do kogo piją? Powiadam:

– Oni tam do tego Cudzoziemca, Kompana mego piją, ale on nie do nich, ani do mnie, tylko do Syna twojego.

Nasrożył się, zdębiał:

– Do Ignasia pije? Jakże to?

– A do Ignasia, do Ignasia i uchodź ty z Ignasiem swoim, bo on za Ignasiem się ugania! Uchodź, uchodź, mówię!

A tu Huczą, Doją, Trąbią, Hałasują, raz wraz szklanki kufle, kieliszki wychylają! A hoc, a hoc, a Jasio Małgosia Rejwach, huk jak na jarmarku! Sczerwieniał stary jak pomidor:

– Ja tyż zmiarkowałem, że coś on tu na Syna mi zerka, ale nie wiedziałem z jakiej przyczyny.

– Uchodź, uchodź z Synem, bo tylko na śmiech ludzki się narazisz!

– Ja z Ignacem (a wciąż po cichu do ucha rozmawiamy) ja z Ignacem uciekał nie będę, bo mój Ignąc nie panienka! Na Boga, ty mnie do tego nie mieszaj, Ignacowi nie mów! Już ja to sam z tym człowiekiem załatwię. Tymczasem do Gonzala silnie Baron z Pyckalem przepili, a Gonzalo ku nam chusteczką machnął i kubek wychyla, oj, cieszmy się, oj, używajmy!

Stary kubek swój ujął, jakby do Gonzala przepić chciał,, aż nagle kubkiem tym o stół trzasnął, od stołu się zerwał! Powstał też Gonzalo! Zaraz tyż inni powstawać zaczęli, bo widzą, że coś na Bicie się zanosi. Jeden tylko Syn nie ruszył się, ale jemu nijako było bo chyba zmiarkował co w trawki piszczy i tylko się nieborak jak rak zaczerwienił.

Otóż tak stoi Stary; i stoi Gonzalo. Ten, pomimo zniewieściałości swojej, dosyć okazałym był mężczyzną; ale, gdy tak Biciem zaleciało, zmiękł bardzo; a tak Puto się boi, a stary stoi; Puto się boi, a stary stoi; Puto się boi, a Stary stoi. I tak dosyć długo było. Gonzalo palcami lewej ręki z lekka cicho pofiglował, a jakby ogonem merdając i o to się prosząc, żeby wszystko w żart, w figielek obrócone było. Ale stary stoi i już Gonzalo ze strachu swojego, w trwodze, w niepewności, kubek co go w drugiej ręce trzymał do ust podniósł, Zapił. To nieszczęście jego! Zapomniał chyba, że właśnie o to Picie zwad. była! Jakoż Starego dało się słyszeć zapytanie:

– Do kogo pan pijesz?

Ale do kogo on tam pił? Do nikogo nie pił. Pił ze strachu i od ust kubka nie odejmuje, bo gdyby odjął toby odpowiedzieć musiał! Pije tedy pije, żeby zapić. Ale bida z tym, diabli, diabli, że gdy poprzednio do Syna pił ukradkowo, teraz jemu Picie znowuż do Syna się kieruje (Syn przy stole siedział, ani się ruszył) i tak to stoi Szelma Ona, a do Chłopaczka ciut, ciut, swego Pije i Przepija! Spostrzegł się i, gniewu strasznego Tomasza się lękając, zmiękł jak szmata, a przecie ze strachu jeszcze bardziej pije i tym Piciem na gniew Tomasza się wydaje… a gniewu coraz bardziej się lękając pije i pije i pije! Wykrzyknął Tomasz:

– A, do mnie pan pijesz!

A przecie nie do niego pił; tylko do Syna. Widać jednak Tomasz umyślnie tak krzyknął, żeby od Syna picie Gonzala odwrócić. Tam Pyckal, Baron, Ciumkała śmiechem się zanieśli! Gonzalo na starego okiem zerka, a pije i pije i, choć już wszystko wypił, wciąż pije i pije… Ale już teraz wyraźnie do Chłopaczka pije, już piciem tym swoim siebie w Kobitę przemienia i w Niej, w kobicie, ucieczkę, ochronę przed gniewem Tomasza znajduje! Bo już i nie Mężczyzna! Już Kobita! Zawołał Tomasz, od gniewu jak pomidor straszny:

– Zakazuje ja panu do mnie pić i zabraniam, żeby kto Nieznajomy pił do mnie!

Ale jaki to pan? Nie pan a Pani! I nie do niego przecie pije, a do Syna. Ale pije, pije i, choć już pusty kubek, pije, pije, i tak picie swoje w nieskończoność dłuży i Piciem się broni, Piciem tym zapija i pije i pije i Pić nie przestaje. Aż dopiero, pić już dłużej nie mogąc, gdy Picie już jemu się skończyło, kubek od ust odjął, w Starego cisnął!

Dopiroż trzasnęło! Tomaszowi kubek w drobne kawałki nad okiem się rozprysł!

Ale Tomasz ani się ruszy, tylko stoi. Wtenczas syn się zerwał; ale krzyknął Tomasz:

– Nie wtrącaj się Ignac!

I nic tylko stoi. A krew jemu ukazała się i jedna duża Kropla po policzku się stoczyła. Owóż to tam już widać, że bitka, za łby się pobiorą… więc Pyckal, Baron, Ciumkała od stołu się ruszyli i za co bądź jęli brać, jeden za kufel, drugi za buty trzeci może za kołek jaki albo zydel; ale Tomasz ani się ruszy tylko stoi! Ze łbów się kurzy, aż ciemno! Ci co dalej byli, bliże, się przysuwają, a już Pyckal, Baron, nie śmiejąc tam bitki z kim zaczynać, między Sobą tarmosić Siebie zaczynają i a kudły, a już chyba łbów rozbijanie, uszów obrywanie… i ciemni mnie w oczach, Szum, Tuman, bom też wypił. Ale Tomasz stoi. I jemu druga Kropla ukazała się, która śladem pierwsze ściekła.

Ja patrzę; ale nic tylko Stoi Tomasz; i stoi Gonzalo. Tomaszowi trzecia Kropla powoli wyciekła, śladem dwóch pierszych i na kamizelkę spadła. Na miłosierdzie Boże, co to dlaczego nie rusza się Tomasz? Ale tylko stoi. I nowa, czwarta Kropla, jemu ścieka. Od kropel tych Tomasza cichych cicho się zrobiło i Tomasz na nas patrzy a my na Tomasza; i tyłka jemu piąta Kropla ścieka. Kapie tedy, Kapie. My wszyscy stojemy. Gonzalo ani się ruszy. Wtem do stolika swojego powrócił, kapelusz bierze i powoli odszedł… aż plecy jego nam z oczu zginęły. Owóż… gdy odszedł Gonzalo, już tam każden się zakręcił, kapelusz; wziął, do domu poszedł i tak wszyscy się rozeszli, wszystko Się Rozeszło.

Nocy tej długo oka zmrużyć nie mogłem. O, po cóżem ja Poselstwu był powolny? Po cóż na to Przyjęcie chodziłem; Po cóż ja na tym przyjęciu Chodziłem? Przecie mnie tego; wstydu tam w Poselstwie nie darują, a pewnie ja już od wszystkich wyśmiany, wzgardzony, za pajaca ogłoszony. A gdy jeden jedyny człowiek, który mnie uznania swego a może i jakiego takiego uwielbienia nie odmówił, putem się okazał i gdy on mnie do swoich zalotów na raj fura wciągnął, jakaż Hańba i Sromota moja! Dopiroż, na łóżku się przewracając wzdycham, jęczę, o, Gombrowicz, Gombrowicz, o, gdzie wielkość i wybitność twoja, już ty chyba Wybitny, ale Rajfur Wielki, ale Łotra Przyjaciel na zgubę Rodaka swojego zacnego dobrego, a i Syna jego młodego, dobrego. A gdy tam w dali, za wodą krew, tu tyż krew; i Tomasza krople za sprawą mą wyciekające. O, jakże mnie ta krew Tomasza ciążyła, jak ona mnie związkiem swoim z tamtejszą krwią wyciekająca przestraszała! I na łóżku bólem miotany to czułem, że krew z krwi poczęta, tu wylana, do jeszcze cięższej krwi mnie doprowadzi…